1. Ikonomi

1.1. Khabinethe yo ṱanganedza u tsela fhasi zwiṱuku ha phimo ya vhushayamushumo ha shango, yo tsaho nga 0.6%, u bva kha 34.5% kha kotara ya u thoma u ya kha 33.9% kha kotara ya vhuvhili ya ṅwaha wa 2022. Tshivhalo tsho ganḓiswaho kha Tsedzuluso ya zwa Vhashumi ya Kotara iṅwe na iṅwe u bva kha vha Mbalombalo ya Afrika Tshipembe i sumbedza uri mishumo minzhisa yo rekhodiwa kha Tshumelo dza Matshilisano na Tshitshavha (276 000), Mbambadzo (169 000), Masheleni (128 000) na zwa U fhaṱa (104 000).

1.2. Tshivhaloguṱe tsha vhathu vha shumaho tsho ima kha 15, 6 miḽioni kha kotara ya vhuvhili ya ṅwaha wa 2022, ngeno tsha vhathu vha sa shumiho tsho gonya nga 132 000 u swika kha 8, 0 miḽioni kha kotara ya vhuvhili ya ṅwaha wa 2022 musi zwi tshi vhambedzwa na kotara yo fhiraho.

1.3. U dzika uhu naho hu na mbuelo dzi takadzaho hu sumbedza uri vhuḓidini ho khwaṱhaho nga muvhuso na sekhithara dzoṱhe dzi shumisanaho na muvhuso u alusa ikonomi na u sika mishumo minzhisa ine ya khou ṱoḓea vhukuma vhu khou thoma u aṋwa mitshelo.

1.4. Hezwi ndi ṱhanzielo ya uri arali ri tshi shumisana roṱhe nga u khwaṱhisa nungo dzashu dzoṱhe, ri nga kunda khaedu dzo livhanaho na ikonomi yashu.

1.5. Khabinethe i pfesesa u dinalea ha Maafrika Tshipembe musi vha tshi khou kundelwa u wana zwa u ḓitshidza ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe nga vhanga ḽa u ḓura ha zwithu na phimo ya vhushayamushumo i re nṱha vhukuma. Sa muvhuso u ṱhogomelaho, ri dzula ro ḓiimisela na u ḓikumedzela kha u shumisana na sekhithara dzoṱhe dzi shumisanaho na muvhuso u itela u fhaṱa vhumatshelo ha khwine ha muthu muṅwe na muṅwe. Muvhuso u dzula wo ḓikumedzela u tikedza mabindu apo nga u renga na u shumisa thundu na tshumelo dzapo.

2. Themamveledziso ya Muvhuso

2.1. Khabinethe yo sasaladza u tshinyadzwa ha themamveledziso nga vhadzuli vha Togaat ngei KwaZulu-Natal nga tshifhinga tsha migwalabo ya khaedu ya ṱhahelelo ya  maḓi. Khabinethe i ita khuwelelo ya vhudziki na vhukonḓeleli sa i zwi mushumo u kati wa u vhuedzedza Tongaat Water Treatment Works. 

2.2. Khabinethe I khou pfesesa u dinalela ha vhadzuli vhe vha ḓo tea u shumisa mathannge a maḓi lwa tshifhinga tshilapfu u bva tshe ha vha na tshiwo tsha miḓalo mathomo a uno ṅwaha. Honeha, dzikhakhathi na zwiito zwi siho mulayoni a zwi fhelisi thaidzo, nahone u tshinyadza themamveledzido ya lushaka zwi kwamesa zwitshavha zwa tsinisa.

3. Mulayo wa Khwiniso ya Sisiṱeme dza Masipala wa Muvhuso Wapo wa 2022

3.1. Khabinethe i ṱanganedza u sainwa u vha mulayo ha Mulayo wa Khwiniso ya Sisiṱeme dza Masipala wa Muvhuso Wapo, wa 2022 (Mulayo 3 wa 2022) nga Phresidennde Vho Cyril Ramaphosa. Mulayo u ṱoḓa u khwinisa khaphasithi na phimo ya maitelendavhelelwa a muvhuso wapo. Mulayo u vhumba tshipiḓa tsha ndingedzo dza muvhuso u ita uri Tshumelo ya Tshitshavha i shume nga vhukoni na u khwaṱhisedza ṋetshedzo dzo khwaṱhaho dza tshumelo kha vhathu, sa pfanelo ya mutheo yo ṅwalwaho kha Ndayotewa ya Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe ya 1996.

3.2. Mulayo u ṱalusa maitele ane a tea u tevhelwa musi hu tshi tholwa vhathu kha poswo khulwane. Zwa zwino u thivhela vhaofisiri vha tshitshavha vhahulwane uri vha vhe na vhuimo kha zwa poḽotiki kha mahoro a zwa poḽotiki. Nga Mulayo uyu hafhu, poswo dza mulanguli wa masipala dzi lavhelelwa u kungedzelwa kha lushaka lwoṱhe u itela u kunga vhunzhi ha vhonkhetheni vho teaho. 

3.3. Khabinethe i na fulufhelo uri tshanduko idzi dzi ḓo khwaṱhisedza uri avho vhane vha tholwa kana u khethwa kha maimo aneo vha ḓo kona u bveledza zwe vha fulufhedzisa u itela uri ri swikelele ṋetshedzo ya vhutshilo ha khwine kha vhathu vhoṱhe.

4. Vhugevhenga

4.1. Khabinethe yo khoḓa vhashumi vha thelisaho zwiṱunḓwa vha Tshumelo ya Muthelo ya Afrika Tshipembe nge vha wana  785 kg ya zwidzidzivhadzi zwa crystal meth zwi linganaho R236 miḽioni ya thengiso i siho mulayoni ngei OR Tambo International Airport nga Swondaha ya ḽa 28 Ṱhangule ṅwaha wa 2022. U dzumbululwa ha zwidzidzivhadzi izwi zwo ḓo rumela mulaedza wa khaidzo kha zwigwada zwa vhugevhenga ho dzudzanywaho wa uri vhuimangalavha ha u dzhena na u bva ho tsireledzwa vhukuma nahone vhaofisiri vhashu vha khou shuma nga maanḓa u fhelisa zwiito zwa vhugevhenga vhuṅwe na vhuṅwe.

B. Tsheo dza Khabinethe

1. Muvhigo wa Khoro nga ha Ṱhoḓisiso ya Pfunzo ya Nṱha (CHE)  kha Miholo ya Ṱhoho dza zwa Pfunzo na Ndaulo Dziyunivesithi (Vice Chancellors) na Vhalanguli vha Vhahulwane Afrika Tshipembe

1.1. Khabinethe yo nyeṱulelwa nga ha mvelelo dza ṱhoḓisiso ya CHE ye ya tiwa nga ṅwaha wa 2020 nga Minisṱa wa Pfunzo ya Nṱha, Saintsi na Vhutumbuli, Dokotela Vho Blade Nzimande, u ṱola ḽeveḽe dza muholo na maitele a fanaho a zwa khorondangi dza yunivesithi kha miṅwaha i fhiraho 15 u bva nga ṅwaha wa 2005 u swika wa 2019.

1.2. Ṱhoḓisiso yo vha i ya u wana nḓila yo khwaṱhaho, i konadzeaho na mveledziso ya dziyunivesithi kana sekhithara ya pfunzo ya nṱha kha shango.  Muvhigo uyu u sumbedzisa mawanwa mahulwane khathihi na themendelo  dza ndulamiso dzo dzinginywaho.

1.3. Themendelo dzi ṋetshedza, vhukati ha dziṅwe, maitele a miholo o khwaṱhaho nahone ane a vha khagala. U thomiwa ha tshiimiswa tsha vhulavhelesi tsho imaho nga tshoṱhe tsha nga nnḓa u ingamela maitele a u dzhia tsheo dza miholo. I dovha ya ṋetshedza u khwaṱhiswa ha sisiṱeme dza u ela kushumele kha zwiimiswa. Ngudo yo dovha ya dzhiela nṱha vhuhulu ho fhambanaho ya zwiimiswa izwi na u dovha u ita ndinganyiso na maitele a dzitshaka.

1.4. Minisṱa wa Pfunzo ya Nṱha, Saintsi na Vhutumbuli vha khou lavhelelwa u haseledza nga ha muvhigo uyu na vhurangaphanḓa ha yunivesithi sa ḽiga ḽa u khwaṱhisa zwiimiswa zwa pfunzo izwi. Muvhigo u ḓo anḓadzwa nga murahu kha webusaithi ya Muhasho wa Pfunzo ya Nṱha na Vhutumbuli: www.dhet.gov.za.

2. Tshanduko i Ṱavhanyedzaho ya Khaphasithi ya Ṱhoḓisiso na Pfunzo  kha Sekhithara ya Pfunzo ya Nṱha

2.1. Khabinethe i tikedza themendelo ya risetshe mbili dzo itwaho u eletshedza nga ha maga ane a fanela u dzhiwa u itela u ṱavhanyisa tshanduko ya risetshe na khaphasithi ya u funza kha zwiimiswa zwa ngudo dza nṱha.

2.2. Muvhigo wa u thoma wo itwa nga Tshigwada tsha Mushumo tsha Dziminisṱa u ṱoḓisisa zwithivheli zwi thivhelaho mushumo wa u thola, u fara vhashumi na mvelaphanḓa ya  vhorapfunzo vha vharema Afrika Tshipembe.  Muvhigo wa vhuvhili – wo itwa nga Muhasho wa Saintsi na Vhutumbuli na Tshiimiswa tsha Ṱhoḓisiso tsha Lushaka – wo itwa nga Yunivesithi dza Afrika Tshipembe, vhuimeli ha tshiimiswa ho angaredzaho ha yunivesithi dza muvhuso dza 26 kha shango.

2.3. Mivhigo heyi yoṱhe i dzinginya zwiṱirathedzhi zwa thusedzo u ṱavhanyisa tshanduko kha masia maṱanu o ṱanḓavhuwaho, ane a vha kha postgraduate pineline; vhudzheneli nga vhashumi; mvelele ya tshiimiswa na maitele; mbekanyamushumo na tshiṱirathedzhi, na zwiko zwi si zwinzhi.

3. Pfano ya Dzitshaka nga ha Zwiko zwa Dzhenetiki zwa Zwimela zwa Zwiḽiwa na Vhulimi (Pfano)

3.1. Khabinethe yo ṱanganedza u rumelwa ha Pfano Phalamenndeni uri i sainwe sa thendelano. Hezwi zwi ḓo ita uri Afrika Tshipembe ḽi vhe tshipiḓa tsha madzangano a a Pfano, ine ya eletshedza mashango ane a vha muraḓo u ambedzana na u vhona uri hu na tshumiso yo khwaṱhaho ya zwiko zwa dzhenetiki zwa zwimela zwa zwiḽiwa na vhulimi.

3.2. U saina Pfano iyi zwi ḓo dovha zwa khwaṱhisa vhuḓikumedzeli ha shango kha ndondolo na kushumisele ko khwaṱhaho kwa zwiko zwa dzhenetiki zwa zwimela, na u ṋetshedza thikhedzo kha zwitshavha zwa mahayani.

4. Muhanga wa Tshanduko ya Ikonomi i Katelaho vhoṱhe (Just Transition) ya Afrika Tshipembe

4.1. Khabinethe yo ṱanganedza Muhanga wa Tshanduko ya Ikonomi i Katelaho vhoṱhe uri u thome u shumiswa. Muhanga u ṋetshedza bono ḽi fanaho ḽa Afrika Tshipembe ḽi linganaho na ḽi konḓelelaho kilima. U ṱalutshedza masia a milayo na mbekanyamaitele zwa u swikelela izwi. Muhanga wa tshanduko u ḓo kwama muthu muṅwe na muṅwe Afrika Tshipembe, na u ṋetshedza tshikhala tsha u tandulula vhushayandingano ha tshifhinga tsho fhiraho khathihi na u sika ikonomi I vhuedzaho vhoṱhe.

4.2. Khomishini ya Kilima ya Phresidennde yo tshimbidza maitele a vhukwamani vhuhulwane na vhashumisani vha wana thikhedzo yo ṱanḓavhuwaho ya muhanga. Khabinethe yo khwaṱhisedza uri tsudzuluwo u ya kha ikonomi i sa shumisi khaboni nga ṅwaha wa 2050 i fanela u tikedza dzangalelo ḽa lushaka, hu tshi katela na mishumo ya khwine ya vhoṱhe,  khwiniso ya vhudzheneli ha tshitshavhani na pheliso ya vhushai.

4.3. Khabinethe yo ita khuwelelo kha vhashumisani na muvhuso u tikedza na u ṱanganedza muhanga uyu. Pulane yo dodombedzwaho ya u thoma u shumisa muhanga i ḓo bveledzwa, nahone i ḓo dzheniswa kha vhupulani ha muvhuso na maitele a mugaganyagwama.

5. Garaṱa dza Ḽaisentsi ya U reila Ntswa dza Afrika Tshipembe

5.1. Khabinethe yo ṱanganedza u ḓo thoma u shumiswa ha Garaṱa ya Ḽaisentsi ya U reila ntswa ine ya vha na zwidodombedzwa zwa tsireledzo zwa khwine u fhira ine ya vha hone zwino.

5.2. Sisiṱeme ya zwino yo shumiswa u bva kha ṅwaha wa 1998. Thekhinoḽodzhi u bva zwenezwo yo no shanduka nahone zwi vho ḓura u ṱhogomela themamveledziso ya ḽaisentsi dzine ndi kale ri khou shumisa dzone kha tshifhinga tsha zwino. Garaṱa ntswa yo dzinginywaho i ḓo ita uri ḽaisentsi ya u reila i kone u shuma na International Information Technology Personal Identification Compliant Driving Licence (ISO18013).

6. Mbekanyamaitele ya Mbekanyamushumo dza Mishumo ya Tshitshavha dzo Engedzwaho (EPWP)

6.1. Khabinethe yo ṱanganedza u ḓivhadzwa kha  gazethe mvetomveto ya Mbekanyamaitele ya EPWP u itela vhukwamani na tshitshavha. EPWP ndi iṅwe ya mbekanyamushumo khulwane dza muvhuso yo livhiswaho kha u ṋetshedza ṱhaḓulo ya muholo na kha vhushai nga u sika zwikhala zwa mushumo wa tshifhinga nyana, nga maanḓa kha vhaswa na vhafumakadzi.

6.2. Mvetomveto ya mbekanyamaitele ntswa i khwaṱhisa mbekanyamushumo na u ṋea ṱhaluso kha masia a fanaho na zwa miholo, modele wa ndambedzo na tsireledzo ya matshilisano, na u livhanyisa EPWP na maitele a zwa mushumo a ano maḓuvha. I ṱuṱuwedza vhushumisani vhukati ha muvhuso na sekhithara ya phuraivethe kha u khwaṱhisedza uri  EPWP i shela mulenzhe zwihulwane vhukuma kha tsiko ya mishumo yavhuḓi na u fhungudza vhushai. Mbekanyamaitele iyi i ḓo ṱuṱuwedza vhutumbuli kha mathomo a mbekanyamushumo ya mishumo ya tshitshavha u mona na shango.

7. Khwiniso kha Tshigwada tsha Vhuṋa tsha Khoini ya Tshifumi ya Afrika Tshipembe

7.1. Khabinethe yo ṱanganedza muelo, dizaini na u bveledzwa ha Tshigwada tsha Vhuṋa tsha Khoini ya Tshifumi ya ṅwaha wa 2023 ya Afrika Tshipembe. (Fourth Decimal Coin Series). Yo ṱanganedza sisiṱeme ya u sielisana nga ṅwaha nga ṅwaha u shumisa nyambo dza tshiofisi kha tshigwada tsha vhuṋa tsha khoini ya tshifumi.

7.2. Ipfi ‘Afrika Tshipembe’ ḽi ḓo dzheniswa kha lurumbu luthihi lwa dzikhoini khathihi na u ganḓiswa nga nyambo dza tshiofisi dzoṱhe. Nyambo tharu dzi ḓo shumiswa kha khoini ya R5; nyambo mbili kha dzikhoini dza R2; 50c, 20c na 10c, R1 i ḓo vha nga luambo luthihi. Nyambo dzoṱhe hedzi dzi ḓo shumiswa nga u sielisana nga ṅwaha nga ṅwaha  kha miṅwaha ya 10 i ḓaho.

8. Mvetomveto ya Mbekanyamitele yo Ṱanganelaho ya Ndangulo ya Khwaḽithi ya Maḓi (IWQM)  ya ṅwaha wa 2022

8.1. Khabinethe yo ṱanganedza u anḓadzwa kha gazethe ha Mvetomveto ya Mbekanyamaitele ya IWQM u itela vhukwamani na tshitshavha. Mbekanyamaitele yo dzinginywaho i ḓo dzhena vhudzuloni ha Mbekanyamaitele ya WQM yo thomiwaho nga ṅwaha wa 1991 ine zwazwino yo fhelelwaho nga tshifhinga na tshiṱirathedzhi tshayo tshe tsha thoma u shuma nga ṅwaha wa 2006.

8.2. Mbekanyamaitele iyi i sumbedzisa zwigwada zwa milayo zwine zwa ḓo vhumba mutheo wa ndangulo ya khwaḽithi ya maḓi. I ṋetshedza ndivhanyiso kha milayo yoṱhe i elanaho na zwa maḓi khathihi na vhuḓikumedzeli ha ḽino shango kha khaedu ya ḽifhasi kha zwa ṋetshedzo na ndondolo ya maḓi sa tshiko tshi shaeaho.

9. Mvetomveto ya Mbekanyamaitele ya Sipekiṱiramu tsha Firikhwentsi ya Radio tsha Murafho U tevhelaho. (Draft Next Generation Radio Frequency Spectrum Policy)

9.1. Khabinethe yo ṱanganedza khanḓiso ya Mbekanyamaitele ya Sipekiṱiramu tsha Firikhwensti ya Radio tsha Murafho U tevhelaho u itela u wana mahumbulwa nga tshitshavha. Tshipekiṱiramu tsha firikhwentsi ya Radio ndi tshiko tsha mupo tshi sa vusuledzwi tshine tsha vha tsha vhuṱhogwa kha nyaluwo ya ikonomi ya didzhithala na themamveledziso ya zwa vhudavhidzani.

9.2. Mbekanyamaitele iyi yo dzinginywaho yo itelwa u tikedza khovhelo ya sipekiṱiramu na u ṋea ḽaisentsi ya ṱhingothendeleki dzi shumaho nga netiweke, khasho; ngudo ya saintsi ya zwa vhufhufhi na zwa maḓini; ṱhoḓisiso na mveledziso; tswikelelo ya tshitshavha, na dziṅwe nḓowetshumo dzi elanaho na zwenezwi. Mbekanyamaitele iyi i dovha hafhu ya ṱuṱuwedza khovhelo i linganaho na ndi nganyiso kha vhushelamulenzhe kha tshanduko ya sekhithara na tswikelelo ya ṱhumo ya didzhithala na kha zwipiḓa zwa nnḓa zwa shango.

10. Fulo ḽa u nanga Nkhetheni wa Afrika Tshipembe wa Khoro ya Dzitshaka ya Mbumbano ya Vhudavhidzani ha kule (ITU)  na Bodo ya Milayo ya Radio

10.1. Khabinethe yo ṱanganedza nkhetheni o nangiwaho wa Afrika Tshipembe Vho Mandla Samuel Mchunu kha Bodo ya Milayo ya Radio ya ITU (Region D). Vho Mchunu zwa zwino vha khou shuma sa muraḓo wa bodo. Ho khou dzingingwa ḽa uri vha dovhe vha khethiwe kha Khoro ya ITU kha themu ya ṅwaha wa 2023 u swika 2026.

10.2. Khetho dzi ḓo vha hone nga tshifhinga tsha Khonferentsi ya Vhuimeli ha mashango (Plenipotentiary) ha ITU ine ya ḓo farelwa ngei Bucharest, kha shango ḽa Romania u bva nga ḽa 26 Khubvumedzi u swika nga ḽa 14 Tshimedzi 2022. Afrika Tshipembe ḽi dzula ḽo ḓikumedzela kha zwipikwa na ndivho ya ITU ya u vala mukano wa zwa didzhithala na u ṱumanya vhathu vhoṱhe vha ḽifhasi.

C. Vhuṱambo vhu khou ḓaho

1. Ṅwedzi wa Vhufa

1.1. Ṅwedzi wa Vhufa nga Khubvumedzi uno ṅwaha u ḓo pembelelwa nga fhasi ha thero: “U pembelela Ifa ḽa Vho Solomon Linda na Muzika wa Mvelele wa Afrika Tshipembe”. Khabinethe i ṱuṱuwedza Maafrika Tshipembe vhoṱhe u pembelela vhufa ha mvelele yashu ho pfumaho na phambano zwine zwa vha na maanḓa a u ri ṱanganya sa lushaka. Ri fanela u ḓikumedzela roṱhe kha u shumisana u itela u fhelisa phambano na vhushayavhulamukanyi zwa tshifhinga tsho fhiraho khathihi na u ṱuṱuwedza vhuḓipfi ha muhumbulo wa u ḓihudza nga u vha Muafrika Tshipembe.

D. Milaedza

1. U fhululedza

Khabinethe yo rumela maipfi a u fhululedza na u tamela mashudu kha:

- Vhathu vhoṱhe vho winaho, vho thubaho mimedala na vhaṱaṱisani vhe vha dzhenela kha 95th Comrades Marathon, une wa ḓivheswa nga u pfi “Ultimate Human Race”, nga Swondaha, ya ḽa 28 Ṱhangule 2022. Mbambe ya vhanna yo winwa nga Tete Dijana (awara dza 5, minetse ya 30, na mithethe ya 38) ane a bva Mahikeng ngei Vhukovhela ha Devhula ngeno mugidimi wa shango ḽa Russia Alexandra Morozova (awara dza 6, minetse ya 17, na mithethe ya 47) o wina mbambe ya vhafumakadzi.  

2. Ndiliso

Khabinethe yo rumela maipfi a ndiliso kha vha muṱa na dzikhonani dza:

- Mama Vho Rita Alice Ndzanga (88), Mulwelambofholowo wa kale na mutshimbidzi wa dzangano ḽa vhashumi vhe vha dovha vha vha muṱanganedzi wa National Order of Luthuli nga ṅwaha wa 2004 kha “vhushelamulenzhe ha vhutshilo havho hoṱhe kha nndwa ya u lwela pfanelo dza vhashumi na u swikelelwa ha Afrika Tshipembe ḽa demokirasi ḽi sa khethululi nga muvhala, nga mbeu nahone ḽo vhofholowaho ”.

- Vhaofisiri vha Tshumelo ya Mapholisa ya Afrika Tshipembe (SAPS)  vhe vha vha vhe vhaṋameli kha bupo ḽa SAPS ḽe ḽa wa ngei Rand Airport, Germiston nga Ḽavhuvhili, ḽa 30 Ṱhangule 2022. Vha SAPS vha khou ita ṱhoḓisiso ya tshivhangi tsha u wa ha bupo iḽo. Khabinethe i tamela mashudu mutshimbidzabupo o huvhalesaho uri a fhola nga u ṱavhanya.

E. U tholwa

1. U tholwa hoṱhe hu ḓo khunyeledzwa nga murahu ha u senguluswa ha ndalukano khathihi na u ṱanzwiwa madzina ho teaho

a. Mufumakadzi Vho Gugulethu Abigail Thimane sa Muthusa Mulangi (DDG): Vhuvheaiṱo kha Sekhithara ya Muvhuso na Mveledziso ya Khaphasithi kha Muhasho wa Vhupulani, Vhuvheaiṱo na U ela.
b. Mufumakadzi Vho Kwena Komape sa DDG: Mveledziso ya zwa Ikonomi, Mbambadzo na Vhuvhambadzi kha Muhasho wa Vhulimi, Mvusuludzo ya Mavu na Mveledziso ya Mahayani.
c. Dokotela Vho Bongani Elias Sithole sa DDG: Senthara ya Ndangulo ya Tshiwo tsha Lushaka kha Muhasho wa Vhuvhusi ha Tshumisano.

2. Khabinethe yo tendelana nga ha u tholwa hu tevhelaho:

a. Vho Songezo  Booi sa Muofisiri Mutshimbidzi Muhulwane (CEO): Khoro ya U ṅwalisa Vhafhaṱi vha Mahaya ya Lushaka.
b. Bodo ya African Exploration Mining and Finance Corporation:

(i) Vho Zacharias Bernardus Swanepoel (Mudzulatshidulo);
(ii) Vho Mzwandile Zwelinzima Themba Masondo; na
(iii) Mufumakadzi Vho Phumzile Mthombeni (Mulangi Muhulwane).

3. Vho Patrick Dlamini sa CEO (Nyengedzedzo ya Khonṱhiraka dza Mushumo) kha Bannga ya Mveledziso ya Tshipembe ha Afrika.

Mbudziso: Mufumakadzi Vho Phumla Williams – Muambeli wa Khabinethe
Luṱingothendeleki: 083 501 0139