A.  Mafhungo a Zwino kha Shango

1.  Fulufulu 

1.1.  Khabinethe yo ṱanganedza maga e a ḓivhadzwa nga muvhuso a u tandulula thaidzo dza fulufulu dzine shango ḽa khou ṱangana nadzo. Maga aya o angalalaho ngaurali ndi one ane a ḓo vula nḓila dza u fhungudza zwa u khauwa ha muḓagasi, u shandukisa sekithara ya muḓagasi khathihi na u swikela zwa nḓisedzo ya fulufulu lwa tshifhinga tshilapfu.  
 
1.2.  Sa ndingedzo dzashu dza u tikedza netiweke ya nḓisedzo ya muḓagasi khathihi na u thusa shango ḽashu kha vhuleme vhune ḽa khou ṱangana naho kha zwa nḓisedzo ya muḓagasi, ri tea u fhungudza tshivhalo tsha muḓagasi une shango ḽashu ḽa u shumisa nga megawati dza 600 kha tshifhinga tsha miṅwedzi miraru i ḓaho. 

1.3.  Miṱa i nga shela mulenzhe kha u vhulunga fulufulu nga u dzima zwishumiswa zwoṱhe zwo fungwaho zwine zwa si vhe zwa ndeme khathihi na izwo zwi shumisesaho fulufulu nga zwifhinga zwa musi hu na ṱhoḓea khulwane ya muḓagasi.   

2.  Fulo ḽa Vulindlela 

2.1.  Khabinethe yo ṱanganedza mvelaphanḓa yo swikelwaho nga fhasi ha Fulo ḽa Vulindlela ḽo livhiswaho kha u fhelisa vhukonḓi vhune ha vha hone kha sekhithara dza zwa fulufulu, vhudavhidzani ha ṱhingo, maḓi na zwa vhuendelamashango hu tshi itelwa u vusulusa ikonomi.

2.2.  Ho no swikelwa tshandukiso dza zwa milayo dza ṱahe kha dza 26, hune dziṅwe tshandukiso dza milayo dzi swikaho 11 dza khou vhonala hu tshi khou vha na mvelaphanḓa yavhuḓi khadzo. Magundo o no swikelwaho ndi ane a katela zwa u engedzwa ha vhuhulwane ha ḽaisentsi dza u bveledza muḓagasi une wa ḓo dzheniswa kha netiweke khulwane ya nḓisedzo ya muḓagasi, zwa u shandukiswa ha khamphani ya muvhuso ya Maanḓalanga a Vhuimangalavha ha Lushaka ya Transnet u ya kha u vha khamphani ya zwa makwevho yo ḓiimisaho nga yoṱhe, u phaḓaladzwa ha mutevhe wo shandukiswaho wa zwikili zwa ndeme khathihi na u thoma u shumiswa ha sisteme ya e-Visa kha mashango a 14, hu tshi katelwa na mimaraga miswa mihulwane ya zwa vhuendelamashango sa shango ḽa China, India, Kenya na Nigeria.
 
3.  Khakhathi dzo ḓitikaho nga mbeu na Mabulayo a Vhafumakadzi (GBVF)

3.1.  Khabinethe yo sumbedza u vhaiswa nga zwiito zwa tshiṱuhu zwa u tshipiwa ha vhafumakadzi vha malo zwine zwa kha ḓi tou bva u itea ngei Krugersdorp kha ḽa Gauteng. Hezwi zwiito zwivhi ngaurali khathihi na u tambudzwa ha vhafumakadzi ndi zwine zwa khakhisa vhudziki na vhuthihi vhune ha vha hone zwitshavhani zwashu. Khabinethe yo dovha hafhu ya fhululedza vha Tshumelo ya Mapholisa ya Afrika Tshipembe nge vha fara nga u ṱavhanya vhunzhi ha vhahumbulelwa kha vhugevhenga uvhu ha tshiṱuhu ngaurali. 

3.2.  Khabinethe yo ita khuwelelo kha zwitshavha ya uri zwi shumisane na vha mazhendedzi a zwa mulayo nga u kovhana navho mafhungo maṅwe na maṅwe kana u vhiga zwiito zwi soliseaho. Nga tshumisano, ri nga ita uri zwitshavha zwashu zwi vhe fhethu ho tsireledzeaho kha vhana na vhafumakadzi. 

3.3.  Mudzulapo muṅwe na muṅwe wa Afrika Tshipembe u na vhuḓifhinduleli ha u lwa na vhaiti vha zwiito zwa dzikhakhathi nga fhasi ha mulayo. Kha vha vhige zwiwo zwoṱhe zwine zwa elana na GBVF kha tshiṱitshi tsha mapholisa tshi re tsini navho kana vha tou founela kha nomboro ya mahala ya U Fhelisa Zwiito zwa Vhugevhenga ya: 0860 01 0111, Senthara ya Ndangulo ya Zwiito zwa GBVF ya Lushaka kha: 0800 428 428 kana kha Nomboro ya Luṱingo ya Thuso ya u Fhelisa Khakhathi dza zwa Mbeu ya: 0800 150 150. 

4.  Ṅwedzi wa Vhafumakadzi

4.1.  Ṅwedzi wa Vhafumakadzi une wa pembelelwa ṅwaha muṅwe na muṅwe nga ṅwedzi wa Ṱhangule ndi une khawo ha fhululedzwa vhafumakadzi vhe vha shela mulenzhe kha nndwa ya mbofholowo khathihi na vhaṅwe vhafumakadzi vhoṱhe zwitshavhani zwashu.  

4.2.  Ṅwedzi wa Vhafumakadzi wa ṋaṅwaha ndi une wa khou fhululedzwa nga fhasi ha thero ine ya ri: “Pfanelo dza Vhafumakadzi kha zwa Matshilisano na Ikonomi khathihi na u Maanḓafhadzwa: U Fhaṱa hafhu nga nḓila ya Khwine hu tshi itelwa u Konḓelela ho Khwinifhadzeaho ha Vhafumakadzi”. 

4.3.  Vhafumakadzi vha fhiraho 20 000 vhe vha gwalaba vho livha ngei Union Buildings, ḓoroboni ya Pretoria nga ḽa 9 Ṱhangule 1956 vho shela mulenzhe kha u ita uri zwa ndinganyiselo nga mbeu na u maanḓafhadzwa ha vhafumakadzi zwi dzulele u vha tshone tshipikwa tshihulwane tsha muvhuso wa demokirasi wa Afrika Tshipembe.  

4.4.  Maga aya a vhuhali e vhafumakadzi avha vha a dzhia o ṱuṱuwedza vhunzhi ha vhaṅwe vhafumakadzi nga u angaredza uri na vhone vha ḓiwane vha tshi khou dzhia maimo a nṱha Phaḽamenndeni, kha muvhuso na ngomu kha zwitshavha zwa havho nahone ri
khou bvela phanḓa na u khwaṱhisa mvelaphanḓa iyi u tou bva tshe ra wana mbofholowo nga ṅwaha wa 1994.

5.    Vhuṱambo ha tshihumbudzo tsha Marikana

5.1.  Nga Ḽavhuvhili, ḽa 16 Ṱhangule 2022, muvhuso khathihi na shango ḽoṱhe nga u angaredza wo vha na ḓuvha ḽa u humbula nga ha tshiwo tsha makhaulambilu tshe tsha bvelela fhaḽa Marikana kha ḽa North West nga ṅwaha wa 2012. Vhuṱungu he vhashumi vha vhu pfa, miṱa yavho khathihi na lushaka nga u angaredza vhu ḓo dzulela u vha tshipiḓa tsha ḓivhazwakale yashu u swikela zwenezwo.  

5.2.  Mbekanyamushumo ya Mvusuluso ya Marikana yo no thoma u shuma u itela u fhaṱa hafhu nga huswa khathihi na u bveledza nyimele yavhuḓi u itela u khwinisa matshilo a zwitshavha zwa fhaḽa Marikana. Ṅwaha wo fhelaho, muvhuso wo badela masheleni a ndiliso a linganaho R176 miḽioni kha miṱa ya zwipondwa ngeno hu na uri milandu yo salaho ine ya kha ḓi vha khothe i tshi khou lavhelelwa u khunyeledzwa mafheloni a ṅwedzi wa Ṱhangule 2022. 

5.3.  Ho vha na nnḓu dza tshivhalo ntswa kana dze dza tou vusuluswa dze dza ṋetshedzwa kha tshilikadzi dza fhaḽa Marikana ngeno hu na dziṅwe dzine dza ḓo fhela u fhaṱwa uno ṅwaha. Thandela ya zwa dzinnḓu ya masheleni a linganaho R700 miḽioni i ḓo ita uri vhashumi vha migodini vha kone u ṋetshedzwa madzulo a khwine. Hu khou ṋetshedzwa hafhu na themamveledziso ya zwa matshilisano ya ndeme ine ya ḓo thusa kha u khwinifhadza nyimele dza kutshilele kwa zwitshavha zwa vhupo vhune ha vha na zwa migodi.  

6.  Imbizo ya Phresidennde ya nga ha Ḽiedza ḽa Mveledziso ya Tshiṱiriki (DDM) kha ḽa Gauteng 

6.1.  Nga murahu ha u tshimbila zwavhuḓi ha Imbizo dza Phresidennde dza nga ha DDM tharu dzo fhiraho dze dza farelwa fhaḽa North West, Free State na Mpumalanga nga u fhambana hadzo, Masipala wa Tshiṱiriki tsha Sedibeng u re kha ḽa Gauteng wone wo fara imbizo yawo nga Ḽavhuṱanu, ḽa 12 Ṱhangule 2022.

6.2.  Nga fhasi ha thero ine ya ri: “A huna tsaleli”, Phresidennde Vho Cyril Ramaphosa vho ranga phanḓa vhurumelwa ha vhaofisiri vhahulwane vha bvaho kha mivhuso yapo, wa vunḓu na wa lushaka. Vhadzulapo vha Afrika Tshipembe u bva kha zwiimiswa na sekhithara dzavho dzo fhambanaho, vho swika he vha kuvhangana vha tshi itela uri vha kone u lwa na u engedzea ha tshikalo tsha vhushai khathihi na vhuheḓana vhune ha khou vhangwa nga nyimele dzine dza si vhe dzavhuḓi dza ikonomi.    

6.3.  Tshiṱiriki tsha Sedibeng tsho vha na mvelaphanḓa khulwane ya u ita uri Vhupo ha Ikonomi yo Khetheaho ha Vaal River (SEZ) vhu kone u shuma, vhune ha vha vhupo vhu re na khonadzeo khulwane ya u ita uri dzingu iḽi, vunḓu kana shango ḽi dovhe hafhu u vha fhethu hune khaho ha nga itwa zwa nḓowetshumo. SEZ ya fhaḽa Vaal River i khou dzudzanya uri hu vhe hone fhethu hune ha ḓo vha na sekhithara dza ndeme dzi tevhelaho: Vaal River Smart City ntswa; Green Hydrogen Innovation Hub; cannabis hub; agro-logistics; aerotropolis; aerodrome; air freight khathihi na sekhithara yo vusuluswaho ya u bveledza tsimbi. 

7.  Muṱangano wa Sekhithara ya zwa Matshilisano wa Phresidennde

7.1   Muṱangano wa Sekhithara ya zwa Matshilisano wa Phresidennde we wa farelwa fhaḽa Ekurhuleni, kha ḽa Gauteng u bva nga ḽa 4 u swikela ḽa 5 Ṱhangule 2022 nga fhasi ha thero ine ya ri: “U Ṱuṱuwedza Vhuthihi ha zwa Matshilisano hu tshi Itelwa u Shela Mulenzhe kha zwa Matshilisano na Ikonomi nga Zwitshavha”, wo ṱanganya vhathu vhoṱhe vha kwameaho u bva kha masia o fhambanaho u itela uri vha shumisane na muvhuso muhumbulo muhulwane u wa u tandulula khaedu dza zwa matshilisano na ikonomi khathihi na u kuvhanganya zwishumiswa zwo teaho hu tshi itelwa miraḓo ya zwitshavha.
 
7.2.   Muṱangano wo dzhiela nṱha mivhigo ya nyambedzano u bva kha mavunḓu a ṱahe ine ya amba nga ha khaedu dzine vha vha nadzo, dzi katelaho u swikela masheleni, mafhungo a zwa milayo, tshandukiso ya sekhithara ya zwa matshilisano muhumbulo u wa u ṱuṱuwedza vhushaka ha tshumisano vhukati ha muvhuso na vhadzulapo hu tshi itelwa u tandulula khaedu dzi elanaho na vhushai, tshayandingano na u shayea ha mishumo.

7.3.  Khabinethe yo ita khuwelelo kha madzangano a vhadzulapo khathihi na vhadzulapo ya uri vha shele mulenzhe nga nḓila yo fhelelaho kha u ita uri ri kone u fhaṱa vhumatshelo ha khwine, sa zwine zwa khou lavhelelwa kha Puḽane ya Mveledziso ya Lushaka: Bono ḽa 2030.
 
B.  Tsheo dza Khabinethe

1.  Mbekanyamushumo ya Nḓowetshumo ya zwa Mvelele na Vhusiki

1.1.  Khabinethe yo ṱanganedza Mbekanyamushumo ya Nḓowetshumo ya zwa Mvelele na Vhusiki uri i thome u shumiswa. Mbekanyamushumo iyi yo sedzesa kha zwa vhutsila ha u vhona nga maṱo, vhuvhaḓi na nyolo, ha u vhona nga maṱo na u thetshelesa nga nḓevhe khathihi na nyanḓadzamafhungo dza vhukati ha vhavhili; nyolo na tshumelo dza zwa vhusiki, mabepha na minyanya hu tshi katelwa na muzika, nyanḓadzamafhungo dza nyanḓadzo na khanḓiso.  
 
1.2.  Mbekanyamushumo iyi i ḓo dzhenelela kha sekhithara dzenedzi ho livhiwa kha u fhaṱa sekhithara ya zwa vhusiki yo shandukiswaho ine ya dzhielwa nṱha ḽifhasi ḽoṱhe nahone ya dovha ya vha ya maimo a nṱha ḽifhasini. I ḓo dovha hafhu ya shuma yo livha kha u ita uri nḓowetshumo ya zwa vhusiki ya Afrika Tshipembe i kone u swikela mimaraga yapo na ya dzitshaka. 
 
2.  Muhanga wa Mbekanyamaitele yo Dzudzanyululwaho ya Khadzimiso dza ha Masipala na zwa Masheleni a Shishi 

2.1.  Khabinethe yo ṱanganedza u khwinifhadzwa ha Muhanga wa Mbekanyamaitele ya Khadzimiso dza ha Masipala na zwa Masheleni a Shishi. Khwinifhadzo idzi kanzhi ndi dze dza itwa kha khethekanyo ya zwa khadzimiso ya uno muhanga. Dziṅwe dza khwinifhadzo dzine dza khou dzinginywa ndi u ḓivhadzwa ha tshifhinga tsha khadzimiso dza masheleni dza tshifhinga tshilapfu tshine tsha ḓo elana na tshifhinga tsha u shumisea ha dziṅwe dza ndaka dzenedzo dzine dza khou avhelwa masheleni ayo. Khwinifhadzo idzi dzi dovha hafhu dza bvisela khagala vhuḓifhinduleli ha zwiimiswa zwa masheleni a mveledziso kha sia ḽa zwa khadzimiso dza masheleni dza mimasipala. 

2.2.  Khethekanyo 230 ya Ndayotewa ya Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe ya ṅwaha wa 1996 i maanḓafhadza mimasipala uri i ite khadzimiso dza masheleni hu tshi itelwa uri i kone u engedza masheleni ayo ane ya a shumisa kha u londa ndaka dzayo kana ane a shumiswa kha mbadelo dza ḓuvha na ḓuvha. Muhanga wa u thoma wo tendelwa nga Khabinethe nga ṅwaha wa 2000 hu tshi itelwa u ṋea ṱhalutshedzo kha Ndima ya 6 na ya 13 ya Mulayo wa zwa Masheleni a ha Masipala, wa 2003 (Mulayo 56 wa 2003). Hedzi khwinifhadzo dzo tendelwaho ndi dzine dza ḓo vhuedza vhahadzimisi vhanzhi vhane vha hadzimisa mimasipala masheleni fhedzi dzi ḓo ḓi bvela phanḓa na u tevhedza maitele a ndeme ane a langa khadzimiso dza ha masipala. 
 
3.  Ṅwedzi wa u rangela u anḓadzwa ha mbalombalo dza zwa vhugevhenga dze dza rekhodiwa nga kotara ya ṅwaha wa muvhalelano wa 2022/23 

3.1.  Khabinethe yo ṱanganedza u ḓivhadzwa ha ṅwedzi wa u rangela u anḓadzwa ha mbalombalo dza zwa vhugevhenga dza ṅwaha wa muvhalelano wa 2022/23. Khabinethe yo ṱanganedza u bviswa ha mbalombalo dza zwa vhugevhenga dza kotara. Hezwi zwo vha u itela u shandukisa maitele a kale e mbalombalo dza zwa vhugevhenga fhano shangoni dza vha dzi tshi bviswa nga ṅwaha.

3.2.   oyu ṅwedzi une wa ḓo rangela u bviswa ha mbalombalo dza zwa vhugevhenga une wa khou dzinginywa ndi wa Ṱhangule 2022 hu tshi itelwa kotara ya u thoma na ṅwedzi wa Ḽara 2022 hu tshi itelwa kotara ya vhuvhili. Mbalombalo dza zwa vhugevhenga dza kotara ya vhuraru na kotara ya vhuṋa dzi ḓo bviswa nga ṅwedzi wa Luhuhi na wa Shundunthule 2023 nga u fhambana hazwo. 
 
4.  U fhelelwa nga tshifhinga ha Tshiimo tsha Tshiwo tsha Lushaka (NSoD)

4.1.  Khabinethe yo ṱanganedza u fhelelwa nga tshifhinga ha Tshiimo tsha Tshiwo tsha Lushaka (NSoD) tshe tsha vha tsho ḓivhadzwa nga murahu ha miḓalo i tshinyadzaho ye ya vha hone ngei vunḓuni ḽa Kapa Vhubvaḓuvha na ḽa KwaZulu-Natal. 

4.2.  Tshiimo tsha Tshiwo tsha Lushaka (NSoD) tsho fhelelwa nga tshifhinga nga ḽa 18 Ṱhangule 2022 nga murahu ha musi tsho swika he tsha engedzwa nga ḽa 18 Fulwi 2022. Uhu u engedzwa ha tshifhinga ho vha hone nga murahu ha musi ho ranga u dzhielwa nṱha ṱhoḓea ya u bvela phanḓa na u engedza maga a tshiimo tsha shishi ane a vha hone zwazwino ane a khou dzhiiwa nga zwiimiswa zwa muvhuso u itela u fhelisa na u tandulula masiandaitwa a mutsho wo kalulaho kha mavunḓu o kwameaho.  

4.3.    Khabinethe yo tenda zwauri nyimele ine ya vha hone zwazwino a i tsha ṱoḓa uri hu vhe na maga a songo ḓowelelaho sa izwi zwiimiswa zwa muvhuso, sekhithara dza phuraivethe na vhadzulapo zwi tshi ḓo bvela phanḓa na u ita uri hu vhe na ṱhaḓulo ine ya khou bvela phanḓa, mbuedzedzo na phaṱhululo. 
 
C.   ilayotibe

1.  Mulayotibe wa Khwiniso ya Redzhisiṱara ya zwa Vhuṋe ha mavu wa ṅwaha wa 2022

1.1.  Khabinethe yo ṱanganedza u rumelwa ha Mulayotibe wa Khwiniso ya Redzhisiṱara ya zwa Vhuṋe ha mavu wa ṅwaha wa 2020 ngei Phaḽamenndeni u itela uri u sedzuluswe hafhu. Khabinethe yo ṱanganedza uyu Mulayotibe nga ṅwedzi wa Fulwi 2020 hu tshi itelwa uri hu vhe na vhuṅwe vhukwamani hafhu na tshitshavha.

1.2.   U khwinifhadzwa uhu hune ha khou dzinginywa hu ḓo ita uri hu kone u swikelwa zwa vhuṋe ha mavu ho tsireledzeaho u ya nga mulayo kha Khethekanyo 25(6) ya Ndayotewa ya Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe ya ṅwaha wa 1996. Mulayotibe uyu u dovha hafhu wa vha na mbetshelwa dza u kuvhanganywa ha mbalombalo u ya nga murafho, mbeu, lushaka na vhudzulapo ha muthu onoyo ane a vha na pfanelo dza zwa mavu fhano Afrika Tshipembe. Hedzi mbetshelwa dzi ḓo ita uri hu vhe na mivhigo ya muvhalelano wa zwa mavu ine ya vha ya vhukuma khathihi na ṱhoḓisiso dza tshifhinga tshi ḓaho dzine dza elana na zwa u shandukiswa ha vhuṋe ha mavu.  
 
2.  Mulayotibe wa Zhendedzi ḽa Themamveledziso ya Zwiko zwa Maḓi ḽa Lushaka (NWRIA) wa ṅwaha wa 2022

2.1.  Khabinethe yo ṱanganedza zwa u anḓadzwa ha Mulayotibe wa NWRIA wa ṅwaha wa 2022 hu tshi itelwa vhupfiwa ha tshitshavha lwa tshifhinga tsha maḓuvha a fuṱahe (90). Mulayotibe uyu u khou dzinginya uri hu vhumbiwe NWRIA ine ya ḓo vha na vhuḓifhinduleli ha vhupuḽani, zwa masheleni khathihi na mveledziso ya themamveledziso ya zwa maḓi ya shango. I ḓo dovha hafhu ya vha na vhuḓifhinduleli ha u ṱhogomela themamveledziso ya zwa maḓi ine ya vha hone zwazwino.

2.2.    Zhendedzi iḽi ḽi ḓo vhona uri hu khou vha na nḓisedzo ya maḓi ine ya nga bvela phanḓa lwa tshifhinga tshilapfu, yo linganaho nahone ine ya fulufhedzea zwi tshi elana na ṱhoḓea ya ndayotewa ya u kona u swikela u wana maḓi khathihi na vhupo ho tsireledzeaho nahone vhu re na mutakalo. Zhendedzi ḽi ḓo vhumbiwa sa Tshiimiswa tsha Muvhuso nga fhasi ha Sheduḽu ya 2 ya Mulayo wa Ndangulo ya zwa Masheleni a Muvhuso, wa 1999 (Mulayo 1 wa 1999). Zhendedzi ḽi ḓo dzhia mishumo ine zwazwino ya itwa nga vha Maanḓalanga a  Thaneḽe ya Trans-Caledon.
 
3.  Mulayotibe wa Khwiniso ya Maanḓa na Vhuḓifhinduleli ha Masipala kha zwa Masheleni wa ṅwaha wa 2022

3.1. Khabinethe yo ṱanganedza u rumelwa Phaḽamenndeni ha Mulayotibe wa Khwiniso ya Maanḓa na Vhuḓifhinduleli ha Masipala kha zwa Masheleni wa ṅwaha wa 2022. Mulayotibe uyu ndi une wa khwinisa Mulayo wa Maanḓa na Vhuḓifhinduleli ha Masipala kha zwa Masheleni, wa 2007 (Mulayo 12 wa 2007). 

3.2.  Khwiniso iyi ndi ine ya ḓo langa maanḓa a mimasipala musi i tshi ta mithelo ya mveledziso musi zwi tshi ḓa kha khumbelo dza mveledziso ya mavu dze dza rumelwa kha mimasipala. Hedzi khwiniso dzi ḓo ita uri mimasipala i thome u badelisa mithelo iyi nga nḓila i pfalaho, i re khagala nahone yo fhelelaho. Khabinethe yo ṱanganedza Mulayotibe uyu nga ṅwaha wa 2020 hu tshi itelwa uri hu vhe na vhukwamani na tshitshavha.
 
4.  Mulayotibe wa Khwiniso ya Mafhungo a zwa Masheleni wa ṅwaha wa 2022

4.1.  Khabinethe yo ṱanganedza u rumelwa ha Mulayotibe wa Khwiniso ya Mafhungo a zwa Masheleni, wa ṅwaha wa 2022 ngei Phaḽamenndeni. Mulayotibe uyu u dzinginya uri hu vhe na khwiniso ya Milayo ya sumbe, ine ya vha (1) Mulayo wa Tshikwama tsha Phentsheni ya Zwiimiswa zwi Elanaho, wa 1963 (Mulayo 41 wa 1963); (2) Mulayo wa Phentsheni dza Miraḓo ya Mmbi, wa 1976 (Mulayo 84 wa 1976); (3) Mulayo wa Phentsheni dza Vhashumeli vha Muvhuso wa 1996; (4) Mulayo wa Khomishini ya zwa Masheleni na Gwama, wa 1997 (Mulayo 99 wa 1997); (5) Mulayo wa Bannga ya Mveledziso ya Mavu na Vhulimi, wa 2002 (Mulayo 15 wa 2002); (6) Mulayo wa Mishumo ya zwa Muvhalelano, wa 2005 (Mulayo 26 wa 2005) na (7) Mulayo wa Khwiniso ya Mishumo ya Muvhalelano wa 2021 (Mulayo 5 wa 2021).

4.2.  Uhu u khwiniswa hune ha khou dzinginywa hu katela, nga fhasi ha Mulayo wa Phentsheni dza Miraḓo ya Mmbi, wa 1996, u katelwa ha muthu ane wa dzula nae lwa tshoṱhe kha mbuelo dza u bva murahu nga ḽa 27 Lambamai 1994. Khwiniso dza milayo ya phentsheni dzi ḓo ita uri vhafarisi vha kone u swikela mbuelo dzavho dza phentsheni na zwenezwo nga murahu ha musi mbingano yo no fhaladzwa.  

4.3.  U ḓadzisa kha zwa u bvisela khagala vhuḓifhinduleli ha Minisṱa wa Gwama na kha zwa muvhalelano, khwiniso idzi dzi dovha hafhu dza shandukisa maanḓa a komiti ya khombetshedzo afho hune muṱolambalelano a ṱanganedza uri o ita vhukhakhi. Mulayotibe wo phaḓaladzwa hu tshi itelwa vhupfiwa ha tshitshavha nga ṅwedzi wa Luhuhi 2022.
 
5.  Milayo nga u Angaredza (Mulayotibe wa Khwiniso ya u Lwa na Zwiito zwa u Dzumbetshedza Masheleni ane a si vhe Mulayoni na U Fhelisa zwa Thuso ya Masheleni kha Zwiito zwa Vhutherorisi), wa 2022

5.1.   Khabinethe yo ṱanganedza u rumelwa ha Milayo nga u Angaredza (Mulayotibe wa Khwiniso ya u Lwa na Zwiito zwa u Dzumbetshedza Masheleni ane a si vhe Mulayoni na U Fhelisa zwa Thuso ya Masheleni kha Zwiito zwa Vhutherorisi), wa 2022 ngei Phaḽamenndeni u itela uri u dzudzanyiwe hafhu.

5.2.  Mulayotibe uyu ndi Mulayotibe une wa vha na zwipiḓa zwinzhi une wa khou khwinisa Milayo ya zwino ine ya vha (i) Mulayo wa Senthara ya Vhusevhi ha zwa Masheleni, wa 2001 (Mulayo 38 wa 2001); (ii) Mulayo wa Madzangano a sa Shumeli Malamba, wa 1997 (Mulayo 71 wa 1997); (iii) Mulayo wa Ndangulo ya Ndaka ya Vhufarandaka, wa 1988 (Mulayo 57 wa 1988); (iv) Mulayo wa Dzikhamphani, wa 2008 (Mulayo 71 wa 2008) na (v) Mulayo wa Milayo ya Sekhithara ya zwa Masheleni, wa 2017 ( Mulayo 9  2017).

5.3.   hwiniso idzi ndi dzine dza khou fhindula kha vhuṱudzeṱudze he ha bviselwa khagala nga tshifhinga tsha tsenguluso ya shango musi ḽi tshi vhambedzwa na maṅwe ye ya itwa nga vha Tshigwada tsha u Shuma tsha Mishumo ya zwa Masheleni (FATF). Muvhigo wa tsenguluso iyi ya vhoṱhe wo ita themendelo dza 40 dzine dza ḓo thusa kha u ita uri Afrika Tshipembe ḽi shume nga nḓila ine ḽa khou tevhedza maga a ḽifhasi a u fhelisa zwiito zwa u dzumbetshedzwa ha masheleni khathihi na u ṋetshedza thuso ya zwa masheleni kha zwiito zwa vhutherorisi. 

5.4.  Afrika Tshipembe ḽo wanala ḽi tshe ḽo salela murahu kha masia a 20. Hoyu Mulayotibe u amba nga ha masia a 14 kha ayo e a bviselwa khagala. Afrika Tshipembe ḽo vha muraḓo wa FATF u bva nga ṅwaha wa 2003.
 
6.  Mulayotibe wa Khwiniso ya Zwidzidzivhadzi na u Vhambadzwa ha Zwidzidzivhadzi nga nḓila ine zwa si vhe Mulayoni wa ṅwaha wa 2022

6.1.  Khabinethe yo ṱanganedza u rumelwa ha Mulayotibe wa Khwiniso ya Zwidzidzivhadzi na u Vhambadzwa ha Zwidzidzivhadzi nga nḓila ine ya si vhe Mulayoni wa ṅwaha wa 2022 ngei Phaḽamenndeni hu tshi itelwa uri u kone u dzudzanywa hafhu. Mulayo uyu wa Zwidzidzivhadzi na u Vhambadzwa ha Zwidzidzivhadzi zwi siho Mulayoni, wa 1992 (Mulayo 140 wa 1992) u ita uri u magwa na u phaḓaladzwa ha zwithu zwiṅwe na zwiṅwe zwe zwa bulwa nga fhasi ha Sheduḽu 1 na Sheduḽu 2 ya uno Mulayo zwi vhe vhugevhenga. 

6.2.  Khwiniso idzo dzi lavhelesa na kha u sa tea ha Khethekanyo 63, ye ya wanala i sa tshimbilelani na ndayotewa kha ḽa uri Minisṱa a ṋewe pfanelo dza u khwinisa sheduḽu hu songo vha na u kwama maitele a zwa mulayo.

6.3.    Nga ṅwaha wa 2020, Khothe ya Ndayotewa yo ḓivhadza uri Khethekanyo 63 ya Mulayo wa Zwidzidzivhadzi na u Vhambadzwa ha Zwidzidzivhadzi wa 1992 a u khou tshimbilelana na ndayotewa ya fhedza nga u imisa zwa u sa tea hawo u swika nga ḽa 17 Nyendavhusiku 2022 u itela u ṋetshela Phaḽamennde tshikhala tsha u khakhulula vhuṱudzeṱudze uho. 
 
D.   Vhuṱambo vhune ha khou ḓa

1.  Mitambo ya ḽifhasi ya Rugby World Cup Sevens 2022

1.1.  Afrika Tshipembe ḽi ḓo fara mitambo ya ḽifhasi ya Rugby World Cup Sevens 2022 ngei Ḓoroboni ya Kapa vhukati ha ḽa 9 na ḽa 11 Khubvumedzi 2022. Vhuṱambo uvhu ha misumbedzo vhu khou ḓo farelwa fhano kha dzhango ḽa Afrika lwa u tou thoma nahone hu ḓo vha na thimu dza vhanna dza 24 na dza vhafumakadzi dza 16 u bva ḽifhasini nga u angaredza dzine dza ḓo vha dzi tshi khou ṱaṱisana kha vhuṱambo uvhu.
 
E.  Milaedza

1.  U fhululedza

Khabinethe yo rumela mulaedza wayo wa u fhululedza na u tamela mashudu kha: 

- Thimu ya bola ya milenzhe ya vhafumakadzi, Banyana, nge vha ita ḓivhazwakale khathihi na u fhenya kha muṱaṱisano wa u tou thoma wa Afrika Tshipembe wa Tshiphuga tsha Afrika tsha Vhafumakadzi (WAFCON), kha mutambo wa bola ya milenzhe kha makhaulatshele a WAFCON ya 2022 ye ya farelwa fhaḽa Rabat, kha ḽa Morocco nga Mugivhela, wa ḽa 23 Fulwi 2022. Nga tshenetsho tshifhinga tshithihi, vho dovha hafhu vha kona u swikela u dzhenela mitambo ya Tshiphuga tsha Ḽifhasi tsha ṅwaha u ḓaho tsha bola ya milenzhe ya vhafumakadzi tsha FIFA ine ya ḓo farwa khathihi nga shango ḽa Australia na ḽa New Zealand u bva nga ḽa 20 Fulwi u swika 20 Ṱhangule 2023.

- Vha Thimu ya Afrika Tshipembe, nge vha thuba mendele ya 27 kha mitambo yo fhambanaho musi vha tshi khou shela mulenzhe kha Mitambo ya Commonwealth ya ṅwaha wa 2022 ye ya farelwa fhaḽa Birmingham, England u bva nga ḽa 28 Fulwana u swika ḽa 8 Ṱhangule 2022. Vho fhedza vho wana vhuimo ha vhuṱahe nga u angaredza, vhe na mendele ya musuku ya sumbe, ya ṱahe ya siḽivhere na ya fumithihi ya burontsi.

- Thimu ya Vhafumakadzi ya Springbok, nge vha kunda thimu ya Spain kha mutambo wavho wa u thoma kha wa ndingo mbili dza Women’s Winter Series fhaḽa Emirates Airline Park kha ḽa Johannesburg.

- Mufumakadzi Vho Ndavi Nokeri (23), nge vha ambadzwa khare ya u vha Ralunako wa Afrika Tshipembe muswa wa ṅwaha wa 2022.

- Mufumakadzi Vho Ashleigh Buhai, nge vha fhenya 2022 AIG Women’s Open khathihi na u vha mufumakadzi wa vhuraru wa fhano Afrika Tshipembe kha u fhenya kha mutambo muhulwane wa vhugweṋa ha musuku.

2.  Ndiliso

Khabinethe yo rumela maipfi a ndiliso kha vha muṱa na dzikhonani dza: 

- Vho Tokollo “Magesh” Tshabalala (46), ramuzika, muimbi na muṅwali wa nyimbo dza muzika vhe vha takuwa vha ḓivhea vhukuma musi vha tshi vhumba tshigwada tsha zwa muzika na khonani dzavho mbili nga ṅwaha wa 1996 tshe tsha vha tshi tshi ḓivhea sa TKZee.  
 
3. U tholwa

1.  U tholwa hoṱhe hu ḓo khunyeledzwa nga murahu ha u senguluswa ha ndalukano khathihi na u ṱanzwiwa madzina ho teaho.

1.1.  Mufumakadzi Vho Zenkosi Dumile Mhlongo sa Muthusa Mulangi (DDG): Ṱhoḓisiso dza Mbekanyamaitele na Milayo kha Muhasho wa Mishumo ya Muvhuso na Themamveledziso (DPWI).  

1.2.  Dokotela Vho Bongani Elias Sithole sa DDG: Senthara ya Ndangulo ya Zwiwo ya Lushaka kha Muhasho wa Tshumisano ya Mavhusele. 

1.3.  Vho Adam Mthombeni sa DDG: Vhushaka ha Vhukati ha Mihasho kha Muhasho wa DPWI. 
 
2.  Khabinethe yo tendelana na u tholwa hu tevhelaho:

2.1.  Dokotela Vho Zwanani Titus Mathe sa Muofisiri Mutshimbidzi Muhulwane wa Tshiimiswa tsha Lushaka tsha Mveledziso ya Fulufulu tsha Afrika Tshipembe.

2.2.    Miraḓo ya tshifhinganyana ya Vhulangi ha zwa Fulufulu ha Lushaka ha Afrika Tshipembe: 
a.    Vho Thembani Bukula (Mudzulatshidulo);
b.    Mufumakadzi Vho Zandile Mpungose (Muthusamudzulatshidulo); 
c.    Mufumakadzi Vho Precious Sibiya;
d.    Mufumakadzi Vho Thembeka Semane; na
e.    Vho Fungai Sibanda (vhane vha khou tou  tholwa hafhu lwa vhuvhili).

2.3.    Mudzulatshidulo na muraḓo wa Bodo ya Khoro ya Thekhinoḽodzhi ya Minerala:
a.    Dokotela Vho Thibedi Ramontja (Mudzulatshidulo); na
b.    Phrof Vho Lwazi Ngubevana.
 
2.4.    Mufumakadzi Vho Cladie Thamo Hloniphile Mzobe sa Mulangi Muhulwane wa Dzingu wa Zhendedzi ḽa Nḓisedzo ya Thikhedzo ya zwa Matshilisano ḽa Afrika Tshipembe ngei kha ḽa KwaZulu-Natal.
 
Mbudziso: Mufumakadzi Vho Phumla Williams – Muambeli wa Khabinethe  
Luṱingothendeleki: 083 501 0139