Khabinethe yo ṱangana nga Ḽavhuraru, ḽa 10 Shundunthule 2017, ngei Tuynhuys, Ḓoroboni ya Kapa.

1. Foramu ya Ikonomi ya Ḽifhasi nga ha Afrika (WEFA)

1.1 Khabinethe i ṱanganedza u vha nemuḓi wa  Foramu ya Ikonomi ya Ḽifhasi nga ha Afrika ya vhu27 yo tshimbilaho zwavhuḓi he Muphuresidennde Vho Zuma vha ranga phanḓa Tshigwada tsha Afrika Tshipembe, Ṱhoho dza Mashango na Mivhuso u bva kha dzhango ḽa Afrika, ṱhoho dza ḽifhasi kha nḓowetshumo na mabindu, khathihi na vharangaphanḓa vha tshitshavha zwatsho.  Khonfarentsi yo vha yo farwa fhasi ha thero: “U bveledza nyaluwo yo katelaho: vhurangaphanḓa vhu fhindulaho ha dovha ha vha  na vhuḓifhinduleli”.

1.2 Sesheni iyi ya vhu27 ya Foramu ya Ikonomi ya Ḽifhasi nga ha Afrika yo khwaṱhisedza kha ḽifhasi uri Afrika Tshipembe ḽi kha ḓi vha tshipiḓa tsha ndeme kha vhubindudzi ha dzhango ḽa Afrika. Vhadzudzanyi vho khwaṱhisedza zwa uri vhurumelwa vhu fhiraho 1000 ho dzhenela mushumo uyo, tshivhalo tshine a tsho ngo ḓowelela musi hu tshi vhambedzwa na WEF dzo fhiraho dza nga ha Afrika.

1.3 Muya wa vhufarani wo dziaho vhukati ha muvhuso na tshitshavha tsha vhoramabindu nga musi wa sesheni ya WEFA wo vha u wavhuḓi vhukuma. Nyambedzano dzo pfumaho dzo fha Afrika Tshipembe tshikhala tsha u ṱana mvelaphanḓa ine ḽa khou ita maelana na nyaluwo ya ikonomi ya mukatelo na u sumbedza uri Afrika Tshipembe ḽo dzula ḽo vulea kha zwa mabindu. Afrika Tshipembe ḽi dzula ḽo ḓikumedzela u dzula ḽo sedza kha u shumisa Pulane ya Mveledziso ya Lushaka (NDP) u itela u fhungudza zwiimo zwa vhushai, tshayandingano na vhushayamushumo. 

2. Vhuendi

2.1 U rwelwa ṱari ha zwidimela zwiswa zwa Zhendedzi ḽa Zwidimela zwa Vhanameli zwa Afrika Tshipembe (PRASA) na tshumelo dza zwidimela, nga Muphuresidennde Vho Jacob Zuma nga ḽa 9 Shundunthule 2017 ngei Tshiṱitshini tsha Pretoria ndi tshipiḓa tsha vhuḓikumedzeli ha muvhuso vhu yaho phanḓa ha u vhona uri vhuendi ha nnyi na nnyi vhu a swikelelea na u fulufhelea, na u alusa themamveledziso ya ikonomi ya shango.

2.2 Zwidimela zwiswa zwa Metrorail (zwa Vhathu) ndi tshipiḓa tsha mushinzhi muswa une wa ḓo ṋetshedzwa nga muvhuso kha miṅwaha ya 10 u ya kha ya 15 iḓaho sa tshipiḓa tsha Mbekanyamushumo ya Mvusuludzo ya PRASA. Vhurangeli uvhu vhu ḓo sika mishumo ya zwigidi i yaho phanḓa na zwikhala zwa mishumo, na ḽimaga ḽa vhubveledzi ha zwidimela zwiswa ḽi re kati ngei Nigel, kha ḽa Ekurhuleni. Ndi u thoma ha u shuma ha Thendelano ya French na Brazil yo sainwaho vhukati ha PRASA na Alstom.

2.3 Zwidimela zwiswa zwa musalauno zwa Metrorail (zwa Vhathu’) zwi ṋetshedza maimo a u ḓigeḓa na tshumelo dza nṱhesa, na uri zwi ḓo shandukisa tshenzhemo ya vhuendi ha vhaṋameli. Ndi tshipiḓa tsha mveledziso ya ikonomi ya muvhuso nga kha mveledziso khulwane ya themamveledziso na uri zwi ya kona u shumiswa na nga vhaholefhali.

2.4 Khabinethe yo ita khuwelelo kha maAfrika Tshipembe vhoṱhe uri vha ḓihudze na uri vha tsireledze zwidimela zwiswa uri zwi sa tshinyadzwe

3. Migwalabo Ya Vuwani

3.1 Khabinethe i ṱanganedza vhudzheneleli ho tshimbilaho zwavhuḓi nga Muphuresidennde Vho Zuma ngei Vuwani, kha ḽa Limpopo. Muphuresidennde vho ṱangana na Muhulisei Khosikhulu ya Vhavenḓa Vho Toni Mphephu Ramabulana, na vhakwameaho tshitshavhani kha u wana thandululo dza thaidzo dzo ṱahiswaho.

3.2 Muṱangano wo ṱanganedza ḽikumedzwa nga Khosikhulu ḽa uri Masipala wa Tshiṱiriki tsha Vhembe u tea u ṋetshedza tshumelo kha vhathu vha Vuwani ngeno hu tshi kha ḓi tandululwa fhungo ḽa mikano. Thandululo yo dzinginywaho i khou tshimbilelana na vhusimamulayo vhu vhusaho mimasipala.

3.3 Ho dovha ha dzhiiwa tsheo ya uri mihasho ya muvhuso ya lushaka na ya vundu yo teaho i tea u ṋetshedza thikhedzo kha masipala wa tshiṱiriki uri hu tshimbidzwe ndaela iyi ntswa. Fhedziha, muṱangano wo khwaṱhisedza uri tsheo iyo a yi ambi uri masipala muswa wa (LIM 345) u khou imiswa. Tsheo iyi ndi tshipiḓa tsha vhuḓikumedzeli ha muvhuso ha u wana thandululo yo katelaho.

3.4 U dzhenelela ha Muphuresidennde na vhakwameaho vhoṱhe ho ita uri zwikolo na mabindu zwi vhuelele ngonani.  Khabinethe i khoḓa vhakwameaho kha u shumisa thendelano dzo ṱahiswaho nga Khosi. Muphuresidennde vho ḓikumedzela u humela murahu Vuwani uri vha ṱangane na tshitshavha nga ḓuvha ḽine ḽi kha ḓi ḓo dzudzanywa nga Khosikhulu Vho Toni Mphephu Ramabulana na vhakwameaho vho teaho kha vhupo uvho.

3.5 Khabinethe i humbela vhabebi na tshitshavha uri vha tikedze vhudzheneleli ha muhasho kha u vhona uri vhagudiswa vha humela kiḽasini na u sedzana na u guda na u vala he vha salela murahu nga kha vhudzheneleli vhune ha khou iswa zwikoloni.

4. Migwalabo Ya Dzikhakhathi

4.1 Khabinethe i tsivhudza zwitshavha uri vha litshe zwa dzikhakhathi, tshutshedzo na u tshinyadza musi vha tshi ṱahisa mbilaelo dzavho. Dzikhakhathi na zwiito zwa u tshinyadza na u thithisa ndaka dza mabindu zwe zwa itea ngei Coligny, Eldorado Park, na Ennerdale Khabinethe i khou hanedzana nazwo vhukuma.

4.2 Khabinethe i ita khuwelelo kha zwitshavha uri zwi ṱahise mbilaelo dzazwo nga nḓila ine vha ḓo wana thandululo hu songo vha na u tshinyadzwa ha ndaka kana u tsikeledza pfanelo dza miraḓo ya tshitshavha.

4.3 Muphuresidennde vho ita khuwelelo nga 2015 kha Mulaedza wa Lushaka, kha Tshigwada tsha Vhulamukanyi, Thivhelo ya Vhutshinyi na Vhutsireledzi (JCPS) uri vha shumane vhukuma na khakhathi na migwalabo ya pfudzungule, Khabinethe i dovholola khuwelelo iyi hafhu uri avho vhane vha pfuka mulayo vha ḓo shumanwa navho nga tshanḓa tsha mulayo.

4.4 Khabinethe i humbela vhakwameaho vhoṱhe uri vha ṱavhanye vha tandulule pfudzungule dza Ennerdale, Eldorado Park na Coligny.

5. Mulayo Wa Khwiniso Wa Senthara Ya Vhusevhi Ha Masheleni

5.1 Khabinethe i ṱanganedza u sainiwa ha Mulayotibe wa Khwiniso wa Senthara ya Vhusevhi ha Masheleni (FICA) kha u vha mulayo nga Muphuresidennde Vho Zuma.  Afrika Tshipembe sa tshipiḓa tsha tshitshavha tsha ḽifhasi tshi baḓekanywaho na u lwa na zwiito zwa masheleni zwi siho mulayoni, ḽi ḓo vhambedzwa na vhudzheneli ha dzitshakatshaka vhu lwaho na u seriswa ha tshelede dzi siho mulayoni na u lambedza vhutherorisi.

5.2 Mulayotibe u ḓo dovha wa shela mulenzhe kha u khwaṱhisedza mbetshela khagala na tshirunzi tsha sisiṱeme ya masheleni ya Afrika Tshipembe na u konḓisela zwigevhenga zwi ḓidzhenisaho kha zwa u tinya muthelo, u seriswa ha tshelede dzi siho mulayoni na u sudzuluswa ha tshelede zwi siho mulayoni dzi tshi dzumbwa hu tshi khou shumiswa sisiṱeme ya masheleni ya Afrika Tshipembe. Ndi tshipiḓa tsha zwiṅwe zwa zwishumiswa zwine ra vha nazwo sa shango zwa u lwa na vhutshinyi vhu itwaho nga vha maimo kha sekithara ya phuraivethe na ya muvhuso.

5.3 Khabinete yo toulelwa vhukwamani nga Minisiṱa wa Gwama uri vhudzheneleli vhu khou ya phanḓa na uri vhu ḓo khunyeledzwa u itela u vha na vhuṱanzi ha maitele a phaḓaladzo ya ndango ine ya ḓo kwama Mulayo wa FICA.

6. Tsheo Dza Khabinethe

6.1 Minisiṱa wa Gwama vho nyeṱulela Khabinethe nga ha miṱangano ya zwenezwino ya Bannga dza Ḽifhasi ya Tshikwama tsha Masheleni tsha Dzitshakatshaka (IMF)/miṱangano ya Luṱavula ya Bannga dza Ḽifhasi, Maṱano a Magodoni a Vhabindudzi na miṱangano ya WEF nga haAfrika.  Vho dovha hafhu vha nyeṱula nga ha G20 Compact na madzinginywa a Afrika na vhabindudzi khathihi na mbilaelo dza mazhendedzi a Phimo. Ho vha na nyambedzano khulwane dza mbonalo ya ikonomi ya ḽifhasi na ya dzingu, na nga ha zwine ra khou tea u ita kha u humisela murahu u tsela fhasi.
 
6.2 Khabinethe yo khwaṱhisedza uri i kha ḓi vha yo ḓikumedzela kha nḓila ya u dzudzanyulula mashumisele ayo a masheleni sa zwo sumbedzwaho kha Tshipitshi tsha Mugaganyagwama wa 2017, u thomiwa ha tshanduko dza u khwinisa vhuvhusi ha khamphani dza muvhuso; u isa phanḓa na u langa tshikalo tsha nṱhesa tsha mashumisele a masheleni na u vhona uri hu na vhudziki kha zwikolodo zwa muvhuso. Mbekanyamushumo dza muvhuso dza u ṱavhanyisa u thomiwa ha tshanduko dza zwiimiswa dzo sedzaho kha u alusa nyaluwo ya ikonomi sa zwe zwa vheiswa zwone kha Pulane ya Nḓila dza Ṱahe dzi kha ḓi vha dzo tea kha u tandulula dziṅwe dza thaidzo dzo ṱahiswaho nga vhabindudzi.

6.3 Khabinethe i ṱanganedza muvhigo wo bviswaho zwenezwino nga feme ya EY Consultancy nga ha Vhubindudzi  ha Nnḓa Thwii kha Afrika. Muvhigo uyu u sumbedza Afrika Tshipembe sa fhethu hu hulwanesa ha ikonomi na uri ḽo vhewa kha vhuimo ha vhuvhili kha Indekisi ya Vhukungi ha Afrika ha 2017.

6.4 Khabinete yo dovha ya nyeṱulelwa nga ha madalo ane a khou ḓa a Mazhendedzi a Phimo a u ṱangana na madzangano o vhalaho na khorondangi dza muvhuso.
 
6.5 Khabinethe yo tendela Mvetamveto yo Sedzuluswaho ya Maano a Vhuendi ha Mahayani. Maano aya a fhindula vhuvhekanyandeme ha masipala ya zwiṱiriki zwa mahayani na mavundu, nga u tandulula ṋetshedzo i songo linganaho ya Themamveledziso ya Vhuendi ha Mahayani na tshumelo dzi shaedzaho mveledziso ya ikonomi ya matshilisano. U shumiswa ha maano aya hu ḓo shela mulenzhe kha mveledziso ya ikonomi yapo na ya vundu nga u khwinisa tswikelelo ya vhuendi ha nnyi na nnyi. Hezwi zwi ḓo engedza vhuṱumani vhukati ha zwipiḓa zwa ḓoroboni na zwa mahayani, muhumbulo muhulwane u wa u ṱanganya mupo wa mahayani kha ikonomi khulwane.

6.6 Khabinethe yo tendela Mbekanyamaitele ya Vhuendi ha Zwikepe yo Fhelelaho. Hezwi zwi amba vhuḓikumedzeli ha Muvhuso kha nyaluwo, mveledziso na tshanduko ya sekithara ya vhuendi ha zwikepe zwa Afrika Tshipembe, kha u tikedza mveledziso ya ikonomi ya matshilisano ngeno hu tshi khou shelwa mulenzhe kha mbambadzo ya dzitshakatshaka.

Izwi ndi maelana na vhuvhekanyandeme ha muvhuso vhu elanaho na Operation Phakisa kha u alusa Ikonomi ya Maḓanzhe. Zwi dovha zwa elana na zwipikwa zwihulwane zwa u engedza nyaluwo ya ikonomi na u engedza u sikwa ha mishumo, sa zwo sumbedzwaho kha NDP na Pulane ya Themamveledziso ya Lushaka.

6.7 Khabinethe yo tendela nyanḓadzo ya Mvetamveto ya Green Transport Strategy uri tshitshavha tshi bvise vhupfiwa. Vhuendi vhu shela mulenzhe nga nḓila khulwane kha u konisa mbambadzo ya ḽifhasi nga nḓila i isaho phanḓa ikonomi, matshilisano na mupo.

Sisiṱeme ya vhuendi ndi thikho ya mishumo ya zwa ikonomi ya matshilisano ya Afrika Tshipembe nga u konisa u tshimbidza vhathu na thundu. Fhedziha, muhasaladzo wa sekithara ya vhuendi u shela mulenzhe kha nyangaredzo ya muhasaladzo wa gese ya greenhouse (GHG), hune vhuendi ha badani ha vha mushela mulenzhe muhulwane.  Maano aya ndi a u kumedza vhudzheneleli vhune ha ḓo fhungudza muhasaladzo wa GHG kha milayo ya mveledziso iyaho phanḓa.

6.8 Khabinethe yo tendela uri Afrika Tshipembe ḽi vhe tshipiḓa tsha Smart Africa Alliance.

Heyi ndi tshumisano yo rwangwaho phanḓa nga maAfrika yo sedzaho kha u bveledza thandululo dzo teaho na u kovhela zwiko zwa u tandulula khaedu dza mveledziso dzo livhanaho na dzhango. Zwi vhea Thekhinoḽodzhi ya Mafhungo na Vhudavhidzani vhukati ha adzhenda ya mveledziso ya 2063 ya mashango a Afrika.
Afrika Tshipembe ḽi ḓo vhuelwa kha ikonomi na kha poḽotiki nga kha u shela mulenzhe kha Smart Africa.

Nga u vhea nḓowetshumo ya Afrika Tshipembe na vhukoni kha mbilu ya adzhenda ya mveledziso ya Smart Africa, Afrika Tshipembe ḽi ḓo shela mulenzhe kha nyaluwo ya mabindu apo kha dzingu.

6.9 Khabinethe yo tendela phaḓaladzo ya Mbekanyamaitele ya Lushaka ya Muhasho wa Pfunzo ya Mutheo kha Ṱhahelo ya Thivhelatshitzhili kha Muthu (HIV), Malwadze a Pfukelaho nga Vhudzekani (dziSTI) na Lufhia (TB).
Mbekanyamaitele ya 1999 yo sedza kha tsirakhombo ya ḽifhasi na sia ḽa biomedical ḽa u thivhela, zwiṱukusa kha tshivhumbeo, matshilisano na zwitshimbidzi zwa vhuḓifari ha HIV.

Mbekanyamaitele iyi i kumedza tsumbo iyaho kha u swikelela HIV sa fhungo ḽihulwane ḽa ndangulo hu tshi shumiswa maitele a mutakalo wa tshitshavha, khathihi na u katelwa ha lufhia sa vhuvhekanyandeme zwikoloni, vhukati ha zwiṅwe. Maitele a  khumbelo o ṱanḓavhuwesa kha vhagudiswa, vhadededzi na vhaofisiri, kha zwikolo zwa muvhuso na zwo ḓiimisaho.

7. Mulayotibe

7.1 Khabinethe yo tendela u ḓivhadzwa ha Mulayotibe wa Khwiniso ya Khamphani ya Vhukavhamabupo, wa 2017 na Tsitsikanyo ya Vhuendi Muyani  na Mulayotibe wa Khwiniso ya Tshumelo dza Muendamaḓanzhe Phalamenndeni.

Khwiniso ya Milayotibe iyi mivhili i ṋetshedza Tshiimiswa tsha Ndango ya Tshoṱhe. Khwiniso idzi dzi dovha dza konisa u thomiwa ha komiti kushumisele kwa khaṱhulo, dzine dza ḓo thusa kha u tandulula pfudzungule.

8. Mbekanyamushumo Dzine Dza Khou Ḓa

8.1 Muphuresidennde Vho Jacob Zuma vha ḓo ṋetshedza mulaedza wa u vula kha 2017 Tourism Indaba ine ya ḓo farelwa Inkosi Albert Luthuli International Convention Centre ngei Durban vhukati ha ḽa 16 na ḽa 18 Shundunthule 2017.

Heyi ndi Indaba ya dzitshakatshaka ine ya ḓo ṱana zwibveledzwa na tshumelo dza Afrika Tshipembe kha sekithara ya vhuendelamashango na ya mafunda. Tourism Indaba 2017 i ḓo dovha ya alusa na u tikedza tshanduko ine ya khou ya phanḓa na mveledziso ya nḓowetshumo ya Afrika Tshipembe nga maanḓa mushumo u itwaho nga vhoramabindu na vhaṋe vha mabindu maṱuku.

Nga 2016, Afrika Tshipembe ho ḓa vhaendelamashango vha bvaho kha mashango a nnḓa vha fhiraho 10 miḽioni, ine ya vha 13% i fhiraho ya 2015. Heyi i fhira phimo ya nyaluwo tshikati ya ḽifhasi ya 3 % ya tshifhinga itsho. Nga tshifhinga itshi tsha Tourism indaba, Afrika Tshipembe ḽi ḓo vhuelwa nga tshivhalo tsha vhurumelwa vhune ha bva kha shango ḽashu.

8.2 Minisiṱa wa Fulufulu Vho Mmamoloko Kubayi vha ḓo ranga phanḓa Fulo ḽa Ṅwedzi wa Fulufulu uno ṅwedzi fhasi ha thero “U ṱuṱuwedza ṱhanganyo ya fulufulu ḽi swikeleleaho na ḽi yaho phanḓa kha u tikedza tshanduko ya vhuhali ya ikonomi ya matshilisano”, Fulo iḽi ḽi ḓo funza, u ḓivhisa na u ṱanganya tshitshavha kha vhubveledzi ha fulufulu, tsireledzo ya fulufulu, maṅwe mafhungo a elanaho a fulufulu na uri zwi fana hani kha kushumisele kwa hayani, mabinduni na kha nḓowetshumo.

8.3 Vouthu dza Mugaganyagwama wa Mihasho dza 2017 nga Shundunthule 2017 dzi ṋetshedza tshikhala mihasho wa u vhudza Phalamennde na tshitshavha nga u angaredza uri vha ḓo shumisa hani Mugaganyagwama wa 2017 we vha kovhelwa wone. Vha ḓo shumisa ṋetshedzo iyi u kovhelana na tshitshavha zwine mbekanyamushumo dzavho dza ḓo vha kha ṅwaha uno wa muvhalelano.  Khabinethe i ita khuwelelo kha tshitshavha uri vha tevhele mafhungo aya zwenezwi a tshi khou ḓiswa nga kha maitele a Phalamennde. 

8.4 Muhasho wa Maḓi na Vhuthathatshili u ḓo fara mushumo wa Vhege ya Vhuthathatshili vhukati ha ḽa 16 na ḽa 22 Shundunthule 2017 fhasi ha thero: “Vhuthathatshili u itela Mutakalo na Tshirunzhi”. Muvhuso wo ḓikumedzela u ḓisa tshirunzi kha maAfrika Tshipembe nga kha ṋetshedzo ya tshumelo dza vhuthathatshili. Kha vhege iyo hu ḓo sedzeswa kha Mbekanyamushumo ya u Fhellisa u Shumiswa ha Mabakete sa Mabunga. Hezwi zwi ḓo sia hu tshi khou ṋetshedzwa tshampungane zwa maḓi kha zwitshavha zwa Masipala Wapo wa Nketoana, ngei Free State na Masipala Wapo wa Dawid Kruiper, Kapa Devhula sa tshipiḓa tsha u ṱavhanyisa tshumelo dza u bvisa mabunga a mabakete.

8.5 Afrika Tshipembe ḽi khou pembelela Ṅwedzi wa Afrika fhasi ha thero: U Fhaṱa Afrika ḽa Khwine na Ḽifhasi ḽa Khwine. Hu na zwinzhi zwine zwa khou itea zwi tshi khou tshimbidzwa nga Muhasho wa Vhutsila na Mvelele zwo sedzaho kha u engedza Vhuthihi Afrika.  Mishumo iyi i ḓo khunyelela nga ḽa 25 Shundunthule 2017 hune Muphuresidennde vha ḓo fara mushumo wa tshiswiṱulo ngei nḓuni ya vhueni ya Muphuresidennde ya Sefako Makgatho. Vho rambiwaho kha tshiswiṱulo itsho ndi vharangaphanḓa vha madzangano a vhadzulapo vha lushaka vha vhabvannḓa vha dzulaho Afrika Tshipembe vhe Muphuresidennde vha ṱangana navho nga 2015.

9. Vharumelwa U Shuma Vha Mmbi Ya Lushaka Ya Vhupileli (SANDF)

9.1 Khabinethe i ṱanganedza tsheo nga Muphuresidennde Vho Jacob Zuma ya u engedza tshikhala kha miraḓo ya Mmbi ya Lushaka ya Vhupileli ya Afrika Tshipembe(SANDF) yo rumelwaho kha Democratic Republic of Congo (DRC). Hovhu ndi vhuḓidini ha u shela mulenzhe kha mulalo na vhudziki kha dzhango ḽa Afrika nga maanḓesa kha dzingu ḽi elanaho na pfanelo dzashu dza dzitshakatshaka na mbekanyamaitele ya mashango a nnḓa ya u shela mulenzhe kha Afrika na Ḽifhasi ḽa khwine.

9.2    Miraḓo ya SANDF i linganaho 1 371 vho rumelwa DRC u tikedza Mushumo wa Vhudziki wa Dzangano ḽa Mbumbano ya Dzitshaka. Mushumo uyo wa vhurumelwa wo engedzwa u bva nga ḽa 01 Lambamai 2017 u swika ḽa 31 Ṱhafamuhwe 2018.

9.3 Mushumo wa vhurumelwa kha dzhango ndi maitele a thikhedzo iyaho phanḓa ya dzingu na dzhango ya u fhindula kha u tandulula dzikhakhathi, u ḓisa mulalo na vhutsireledzi, u khwaṱhisa ṱhanganelo ya dzingu, u engedza tshoṱhe mbambadzo ya ngomu Afrika na u bveledza mveledziso iyaho phanḓa ya Afrika.

10. Oda Dza Lushaka

10.1 Khabinethe i fhululedza vhoṱhe vho wanaho Oda dza Lushaka dza 2017. Kha ṅwaha wa Vho OR Tambo vho ri sumbedza maanḓa a u shuma u ya kha Afrika Tshipembe na lushaka lwa khwine. Ro wana ṱhuṱhuwedzo kha tswikelelo dzavho, vhuḓikumedzeli havho, lutamo na u ḓikumedzela kha u bveledza vhuthu. Oda ya Ikhamanga ya Musuku (1), Oda ya  Ikhamanga ya Silivhere (7), Oda ya Ikhamanga ya Bronze (1), Oda ya Baibab ya Musuku (1), Oda ya Baobab ya Silivhere (2), Oda ya Baobab ya Bronze (2), Oda ya Luthuli ya Silivhere (29), Oda ya Luthuli ya Bronze (1), Oda ya Mapungubwe ya Silivhere (2), Oda ya  Companions ya OR Tambo ya Musuku(1).

10.2 Phaḓaladzo ya Muvhigo wa Khomishini ya Ndinganyo ya Vhutholi wa vhu17 nga Minisiṱa wa zwa Mishumo, Vho Mildred Oliphant i khou sumbedza tshanduko i ongolowaho mishumoni yo fhambanaho kha maraga wa vhashumi Afrika Tshipembe. Muvhigo u sumbedzisa uri ri tshe kule na u swikelela tshiimo tsha mushumo tsho teaho na u sumbedza zwi imelaho shango ḽashu. Vhathu vha Afrika, Vhafumakadzi na Vhathu vho Holefhalaho vha kha ḓivha vha songo imelelwa kha masia oṱhe a Ndingano ya Vhutholi.

10.3 Muvhigo u khou sumbedza vhatshena vho fara poswo khulwane kha sekithara dza tshitshavha na dza phuraivethe dza shango nga 68%, lwa rathi u fhira tshigwada tsha vhunzhi ha vhathu kha ikonomi. MaAfrika vho faraho poswo khulwane vha lingana 14.4%.

10.4 Nga mulandu wa ṱhoḓea ya tshihaḓu ya u shandukisa ikonomi na u vhona uri ikonomi yo katela, hezwi a zwo ngo lingana. Khabinethe i ṱanganedza nḓivhadzo nga Minisiṱa wa zwa Mishumo wa uri muhasho wavho u khou ṱoḓa u dzhia maga o khwaṱhaho kha vha sa tevhedzeli.

11. Milaedza

11.1 Khabinethe i ḓibaḓekanya na Muphuresidennde Vho Jacob Zuma kha u fhululedza Vho Emmanuel Macron, Muphuresidennde o khethwaho wa Republic ya  France, zwi tshi tevhela gundo ḽavho ḽa 7 Shundunthule 2017 ḽa khetho dza vhuphuresidennde ha France.

Afrika Tshipembe ḽo sedza phanḓa kha u shuma na muvhuso wa France fhasi ha vhurangaphanḓa ha Vho Macron kha u ṱanganya vhushaka ho dzulaho ho khwaṱha ha polotiki, ikonomi na mbambadzo vhukati ha Afrika Tshipembe na France.

11.2 Khabinethe i fhululedza meyara wa kale wa Johannesburg, na mudzulatshidulo wa Dzangano ḽa Muvhuso Wapo wa Afrika Tshipembe, Vho Parks Tau kha u tholiwa havho sa Mushumisani-mudzulatshidulo wa Phanele yo Ḓiimisaho ya Tshiimo tsha Nṱha ya Mbumbano ya Dzitshaka sa musedzi wa u bvelela ha Habitat III.

Mbekanyamushumo iyi yo dzhiiwa nga UN u itela u vhuedzedza vhuḓikumedzeli ha ḽifhasi kha u shandula vhupo u vha ha dziḓoroboni u ya ho ya.

11.3 Muhasho wa Mbambadzo na Nḓowetshumo (dti) wo vhuya na Tshiphuga tsha Muṱani wa Mashango a Nnḓa wa Nṱhesa  kha Zimbabwe International Trade Fair (ZITF) ya vhu58.

Hezwi zwi tendelana na vhuḓidini na nṱhesa ha Tshigwada tsha Afrika Tshipembe ha u vhona uri shango ḽo ḓikumedzela u fhaṱa vhufarani na Zimbabwe uri hu bveledzwe mbuelo dzi tamwaho dza ikonomi.

11.4 Khabinethe yo livhisa ndiliso kha muvhuso na vhathu vha Republic of Tanzania kha khombo ya tshiṱuhu ya bisi yo siaho ho lovha vhathu vha 36, vhane khavho vha 33 ha vha vhana.

12. U Tholwa

U tholwa hu ḓo itwa ho thoma ha khwaṱhisedzwa ndalukanyo dza vho tholwaho na u sedzwa arali vha si na milandu.

12.1 Muraḓo wa Bodo kha Bodo ya Ndango ya Vhaṱolamuvhalelano vho Ḓiimisaho:

a) Vho Amanda L Mazibuko (vho tholwa hafhu),
b) Vho Abel Dlamini (vho tholwa hafhu),
c) Vho Thiru Pillay (vho tholwa hafhu,
d) Vho  Nkabaneng T Mashile,
e) Vho  Zuziwe Ntsalaze,
f) Vho Mohamad I Motala,
g) Vho Madoda A Petros, na
h) Vho Martie J Janse van Rensburg.

12.2 U tholwa hafhu ha Vho Cedric Monwabisi Masondo sa Mulanguli Mutshimbidzi na Mutshimbidzi Muhulwane wa Dzangano ḽo Khetheaho ḽa Khombo ya Ndindakhombo (SASRIA) SOC LTD.

Mbudziso:
Vho Phumla Williams
Vhukwamani: 083 501 0139