Khabinethe yo ṱangana Union Buildings ngei Pretoria.

1. Mafhungo a Zwino kha Shango

1.1. Musi ri tshi khou pembelela Ṅwedzi wa Vhafumakadzi, Khabinethe i tamela mashudu mavhuya Vho Mme Getrude Shope kha ḓuvha ḽavho ḽa mabebo musi vha tshi khou fara minwaha ya 92. Vho Mme Shope, vha ḓivhiwa sa muṱhomphei wa u lwela mbofholowo na mbofholowo ya vhafumakadzi.  Vho ṱanganedza Isithwalandwe/Seaparankwe, ine ya vha khuliso khulwane i pfufhiwaho nga Khongiresi ya Lushaka ya Afrika kha avho vhane vha shela mulenzhe nga nḓila i vhonalaho na u ḓidzima vha tshi lwela mbofholowo.

Khabinethe i dovha ya tamela mashudu Vho Mme Zondeni Veronica Sobukwe kha ḓuvha ḽavho ḽa mabebo musi vha tshi khou fara miṅwaha ya 90. Afrika Tshipembe ndi shango ḽavhuḓi nga kha u shela mulenzhe na vhuḓidini ho itwaho nga vhafumakadzi vha ngaho avha.

Musi shango ḽi tshi khou pembelela Ṅwedzi wa Vhafumakadzi fhasi ha thero “Ṅwaha wa OR Tambo: Vhafumakadzi vho Farana kha u Bveledza Afrika Tshipembe Phanḓa”, Khabinethe i ḓibaḓekanya na maAfrika Tshipembe vhoṱhe kha u hulisa vhafumakadzi vha mihaga vho matshaho vha tshi ya Union Buildings nga 1956 vha tshi gwalabela milayo ya dzibasa.

Kha tshiṱatamennde tsha muya wa OR Tambo tsha ‘Flowers of the Revolution’  ri elelwa mushumo wa vhafumakadzi sa mazhakanḓila a tshigwada tsha vhafumakadzi vho itaho mudzinginyo kha shango iḽi, ri tshi dzhiela nzhele zwa uri musi u tshi manḓafhadza mufumakadzi, u vha wo manḓafhadza shango.

Sa shango ro swikelela zwinzhi kha sia ḽa u manḓafhadza vhafumakadzi. Musi  Phalamennde ya 1994 isa athu vha hone, vhuimeleli ha vhafumakadzi ho vha ho ima kha 2,7%, zwi tshi tevhela khetho dza demokirasi dza u thoma, vhuimeleli ha vhafumakadzi Phalamenndeni ha ima kha 27,7%. Nga 1999 tshivhalo itsho tsha engedzea uya kha 30% na 32,7% ya 2004. Nga murahu ha khetho dza shango dza 2009 tshivhalo tsha vhuimeleli ha vhafumakadzi tsha swika kha 42%. Zwazwino Minisṱa dza Vhafumakadzi ndi 43% kha Khabinethe.

Ri na vhafumakadzi vhanzhi kha maimo a vhurangaphanḓa na uri zwiimiswa zwa muvhuso zwi kati na u khwinisa tshiimo tsha vhafumakadzi. Zwazwino ri na  Muhasho wa Vhafumakadzi Ofisini ya Muphuresidennde.

1.2. MaAfrika Tshipembe u mona na shango vho shuma vhukuma kha u shela mulenzhe kha mushumo uyu wa khumbudzo. Mbekanyamaitele dza muvhuso dza mvelaphanḓa dzi khou isa phanḓa na u dzhiela nṱha u manḓafhadzwa ha vhafumakadzi, nga manḓa avho vha bvaho vhuponi ha mahayani, vhane vho livhana na vhushai vhu lemelaho.

1.3. Musi ri tshi khou pembelela mvelaphanḓa ye ra ita kha u vhofholola vhafumakadzi, Khabinethe i humbudza shango ngaha mufumakadzi we a vha atshi lwa na muvhuso wa tshiṱalula we a vhulawa nga ḽino ḓuvha ḽa 17 Ṱhangule 1982. Vho Ruth First vho vhulawa lwa tshiṱuhu nga bomo ye ya vha i kha vhurifhi he ha rumelwa khavho ngei Mozambique. Vho badela nga zwivhavho kha u lwela havho mbofholowo vha tshi itela vhathu vha Afrika Tshipembe.

Khakhathi dzo Livhanaho na Mbeu
1.4. Khabinethe yo bvisa vhupfiwa hayo kha u lwisana na zwiito zwi vhonalaho kha vidiyo ine ya khou phaḓalala i sumbedzaho musidzana a tshi khou ṱhaselwa nga mutshudeni wa mutukana tshikiloni tsha KwaZulu-Natal na uri i khou ṱanganedza u farwa ha muhumbulelwa. U vhulawa ha mudededzi phanḓa ha vhagudiswa tshikoloni zwa zwenezwino nga mufarisi wawe zwi ri humbudza khaedu dzine ri tshe ro livhana nadzo dza u tambudzwa ha vhafumakadzi.

1.5. U huvhadzwa na khombo dzi itwaho nga vhanna zwi isaho kha khakhathi dzine dza itelwa vhafumakadzi na vhana ri tea u lwa nazwo roṱhe sa tshitshavha. Mazhendedzi a mulayo na sisiṱeme ya vhulamukanyi ha vhutshinyi zwi tea u lwiwa nazwo nga nḓila khulwane kha vhaiti vhazwo.
Samithi ya SADC
1.6. Afrika Tshipembe, sa murangaphanḓa ane a khou dzhena vhudzuloni ha Tshitshavha tsha Mveledziso ya Tshipembe ha Afrika (SADC), ḽi ḓo vha ṋemuḓi wa Samithi Zwayo ya vhu37 ya Ṱhoho dza Mashango na Mivhuso ya SADC u bva nga ḽa 9 u swika ḽa 20 Ṱhangule 2017 fhasi ha thero: “U Farana na Seikithara ya Phuraivethe kha u Bveledzisa Nḓowetshumo ya Ṱhumano dza Ndeme ya Dzingu”.

Afrika Tshipembe ḽi ḓo shumisa vhuimo haḽo u bveledzisa dzangalelo ḽa shango  nga nḓila ya maano sa zwe zwa sumbedziswa zwone kha Pulane ya Mveledziso ya Lushaka (NDP), u tshimbidza nḓowetshumo ya dzingu na ya dzhango hu u itela u alusa u shumiswa ha Adzhenda ya 2063 ya Mbumbano ya Afrika (AU). Adzhenda ya 2063 ndi muhanga wa maano wa tshanduko ya matshilisano a ikonomi ya dzhango kha miṅwaha i ḓaho ya 50. I khou fhaṱela na u ṱavhanyisa u shumiswa ha vhurangeli ha kale na ha zwino ha nyaluwo na mveledzio iyaho phanḓa.

Ho topolwa nḓila tharu dza nyaluwo, dzine dza vha vhubveledzi nga kha vhulimi, mbuyelo ya minerala na maitele a ṱhumano dza ndeme dza zwiṱirimu zwa fhasi.

Samithi i ḓo isa ndivhuwo kha Muphuresidennde ane a khou bva Vho José Eduardo dos Santos vha Angola, vhane vha khou bva tshiduloni nga murahu ha miṅwaha ya 37 sa Muphuresidennde na u ranga phanḓa shango ḽavho kha nndwa ya tshifhinga tshilapfu.

1.7. Muthusa Muphuresidennde Vho Ramaphosa, kha tshiimo tshavho sa Mutshimbidzi wa SADC kha Muvhuso wa Lesotho, vha ḓo ṋetshedza muvhigo kha Samithi ya SADC Double Troika ine ya ḓo farelwa Pretoria nga ḽa 18 Ṱhangule, hune Muvhuso wa Lesotho wa khou lavhelelwa u ṋetshedza tshanduko dza sumbanḓila. Hezwi zwi khou tevhela nyambedzano vhukati ha Mufarisa Muphuresidennde na muvhuso muswa, vharangaphanḓa vha mahoro mahanedzi, magudedzi a misanda na vhakwamei vha tshitshavha zwatsho kha Muvhuso, vha tshi vula nḓila ya u shumiswa lwa tshoṱhe ha tsheo dza SADC kha tshanduko dza mulayotewa na sekithara dza vhutsireledzi.

1.8. Khabinethe i ṱanganedza mvelelo u bva kha  Madalo a Tshiofisi a Muphuresidennde Vho Jacob Zuma vho dalelwa nga Muphuresidennde Vho  Ellen Johnson Sirleaf vha Riphabuḽiki ya Liberia. Mashango aya vhuvhili hao o tendelana kha u sedza kha u khwinisa na u konisa mupo uri u leludze nḓila ya kuitele kwa bindu kha mashango ashu. Khabinethe i ṱuṱuwedza vhunzhi ha sekithara dza phuraivethe uri dzi bindudze ngei Liberia.

Vho dovha hafhu vha tendelana kha u khunyeledza u sainiwa ha Thendelano ya Visa Waiver kha vhane vha vha na Phasipoto dza Vhudipuḽomati na dza Tshiofisi. Vho dovha vha tendelana kha u ṱavhanyisa nyambedzano na khunyeledzo dza zwiṅwe zwishumiswa zwa mivhuso mivhili kha vhulimi, vhuendelamashango, mutakalo, fulufulu, maḓi na vhuthathatshili vhukati ha zwiṅwe.

1.9. Khabinethe i fhululedza vhathu vha Rwanda kha khetho dza mulalo dze Muphuresidennde Vho Paul Kagame vha khethwa hafhu. U khunyelela ha khetho dzo tshimbilaho hafhu zwavhuḓi kha ḽa Afrika zwi tou vha tsumbedziso ire khagala ya uri mveledziso ya demokirasi i khou ya phanḓa kha dzhango.

1.10. Khabinethe yo dovha ya ḓibaḓekanya na AU kha u fhululedza Kenya kha u tshimbidza khetho dzo bvelelaho. Zwazwino ndi zwa ndeme kha vhadzulapo vhoṱhe vha  Kenya uri vha ṱanganedze mvelelo dza khetho idzo na u shuma vho sedza kha vhuthihi ha lushaka kha shango.

BRICS
1.11. Ṋamusi Muphuresidennde Vho Zuma, nga ḽa 17 Ṱhangule 2017, vha ḓo tshimbidza mushumo wa u rwelaṱari lwa tshiofisi ha Senthara ya Dzingu ya Afrika ya Bannga Ntswa ya Mveledziso (NDB) ya Brazil, Russia, India, China na Afrika Tshipembe (BRICS) ngei Michelangelo Hotel, ire Sandton. U rwelwaṱati Senthara ya Dzingu ya Afrika zwi ḓo ṱana ṋetshedzo ya tshumelo dza NDB, na u fha mavhalaanngwe a mushumo muhulwane wa bannga kha vhupo ha themamveledziso na mveledziso iyaho phanḓa kha mashango ane a khou bvelela.

1.12. Afrika Tshipembe ndi muraḓo wa mashango a BRICS ane a khou shumisa Pulane ya Nyito ya Mbuno dza Sumbe o sedza kha u engedza tshumisano ya nḓowetshumo, kha muṱangano wa Minisita dza Nḓowetshumo ya BRICS wo farelwaho ngei Hangzhou, kha ḽa China. Mashango aya a ḓo isa phanḓa na u shumana na masia a ngaho u bveledza themamveledziso ya nḓowetshumo ntswa, mveledziso ya thekhinoḽodzhi na tshanduko, na mabindu maṱuku na a vhukati.

1.13. Minisṱa dza Vhudavhidzani dza tshigwada tsha BRICS nadzo dzo dzhenelela muṱangano, na tshigwada tshine tsha khou ganḓisa  Mulevho wa Vhuminisṱa kha Mafhungo a Thekhinoḽodzhi, uri mashango a BRICS a ḓo engedza tshumisano kha tsireledzo ya mafhungo, vhunga thekhinoḽodzhi ya mafhungo a didzhithaḽa itshi shela mulenzhe lwa ndeme kha u tshimbidza nyaluwo ya ikonomi.

1.14. Khabinethe i livhuwa Muluvhisi wa kale wa Bannga ya Mbetshelathungo ya Afrika Tshipembe, Vho  Tito Mboweni, kha u shuma lwa phurofeshinala na vhuḓikumedzeli kha miṅwaha mivhili ye vha shuma sa mulangi muhulwane asi wa ngomu kha  BRICS NDB. Mulangulu-Guṱe wa Vhufaragwama Vho Dondo Mogajane, vha ḓo isa phanḓa.

Tshumisano ya Tshitshavha
1.15. Khabinethe i hanedzana na zwiito zwa zwenezwino zwa khethululo nga muvhala nga vhaṅwe vhathu tshitshavhani tshashu. Maitele ayo ha tshimbilelani na mvumbo, vhuḓifhinduleli na ndeme ya pfanelo dza ndayotewa yashu, na uri a zwina vhuimo kha tshitshavha tsha demokirasi.

Khabinethe i khoḓa ndango ya khamphani dza phuraivethe dzine dza shumana na zwa khethululo nga muvhala, dzi sumbedzisaho uri khethululo nga muvhala ndi samba kha tshitshavha, na uri zwi tea u dzulelwa u lwiwa nazwo u itela u simula tshumisano ya tshitshavha  na u fhodza vhuṱungu ha tshifhinga tsho fhiraho. 

Roṱhe ri na vhuḓifhinduleli ha u dzhia ḽiga nga u ṱavhanya musi hu tshi vha na khethululo nga muvhala kha tshitshavha tshashu. Roṱhe ri na vhuḓifhinduleli ha u fhaṱa lushaka luswa sa ndavhelelo ya murahu ha khetho dza u thoma dza demokirasi.

1.16. Khabinethe yo bvisa vhupfiwa hayo nga ha tshiimo tsha u lozwea ha mishumo kha shango, nga manḓa kha sekithara ya thengiso na ya migodi. Fhedziha, yo ṱanganedza vhuḓidini ho itwaho nga sekithara ya migodi ha u ḓidzhenisa kha nyambedzano ya u vhulunga mishumo. Themendelo ya zwenezwino ya khumbelo ya Lonmin ya u dzhia tshipiḓa tshi linganaho 42,5% tsha Anglo Platinum ngei Pandora – tshumisano vhukati ha Lonmin na Anglo Platinum – yo ṱanganedzwa. Tshumisano iyi yo ita uri hu vhe na mishumo i fhiraho 3 000 zwine zwiya rudza mbilu, nga manḓa kha kilima ya ikonomi ya ḽifhasi ya zwino. Muvhuso u tshe wo ḓi kumedzela kha u sika mupo wo teaho kha nyaluwo ya ikonomi na u sika mishumo.

1.17. Khabinethe yo ṱanganedza tsheo ya khothe i khwaṱhisedzaho pfanelo ya muvhuso ya u dzhia tsheo dza mbekanyamaitele na tsumbanḓila nga u laela khumbelo ya Dzangano ḽa u Bikulula Tshimbi ḽa Afrika Tsipembe. Khothe ya Ndayotewa yo hana khumbelo nga vhavhambadzela nnḓa vhapo ya tsimbi dza zwikirepe, uri vha haṱulule khaṱhulo ya Khothe Khaṱhuli  ya Afrika Tshipembe na ya Khothe ya Khulwane ya Khaṱhululo.

Khothe yo takusa ṋetshedzo dza Muvhuso dza mbambadzelannḓa ya tsimbi dza zwikerepe dzi ḓivhiwaho sa mitengo thendamutengo ya nḓowetshumo ya mveledza zwapo, zwigayo zwiṱuku na tsimbi dza zwikirepe dzo nokiswaho. I ṋetshedza mutengo wo afhulelwaho nga 20% kha mitengo ya mashangoannḓa phanḓa ha musi itshi swikeela pemithi ya mbambadzelannḓa. Mbekanyamaitele iyi iḓo thusa kha u vusulusa ikonomi ya shango na u sika mishumo.

1.18. Khabinethe yo ṱanganedza vhuḓikumedzeli nga Muvhuso wa Canada wa u shumisana na Afrika Tshipembe kha ndango ya mikaṋo. Hezwi zwi khou vha hone nga murahu ha musi Minisṱa wa zwa Muno, Phurofesa Vho Hlengiwe Mkhize, vha tshi ṱangana na Minisiṱa wa Mupfuluwo, Ṱhunḓu na Vhadzulapo wa Canada Vho Ahmed Hussen ino vhege. Izwi zwi ḓo khwaṱhisa vhushaka vhune ha vha hone vhukati ha mashango mavhili.

2. Tsheo dza Khabinethe
2.1. Khabinethe yo tendela Mandate Paper for the 2018 Budget. Hezwi zwi ḓo isa phanḓa kutshimbidzele kwa u shumiswa ha NDP. Bambiri iḽi ḽi khwaṱhisa nzivhanyisedzo ya mugaganyagwama kha Muhanga wa Themo ya Vhukati. Ḽi thoma mutheo wa maano wa u khetha vhukati ha vhuvhekanyandeme vhu ṱaṱisanaho hu sina tshomedzo nnzhi. Minisṱa wa Ofisi ya Muphuresidennde Vho Jeff Radebe, vha ḓo fara muṱangano na vhoramafhungo nga murahu.

2.2. Khabinethe yo tendela Pulane ya u Thomiwa ha Vhuendelamashango ha kha Phendelamashango na Zwikepe, yo bveledzwaho fhasi ha ndededzo ya Ikonomi ya Malwanzhe ya Operation Phakisa. Pulane iyi iḓo takula vhuendelamashango kha ikonomi ya lwanzhe.  I ḓo alusa vhuyo ha maimo a nṱha kha vhuendelamashango ha phendelashango na zwikepe vhune ha vhuedza Afrika Tshipembe kha mvelo, mvelele na vhufa. Minisṱa wa Vhuendelamashango, Vho Thokozile Xasa, vha ḓo vha na muṱangano na vhoramafhungo wa u vhekanya pulane iyi.

2.3. Khabinethe yo tendela Afrika Tshipembe ḽi tshi shela mulenzhe kha   Second International Indian Ocean Expedition ya 2017 – 2020. Vhudzheneleli uvhu vhu ḓo tikedza Vhudzulatshidulo ha Afrika Tshipembe kha Dzangano ḽa Indian Ocean Rim ḽa 2017/18.

Afrika Tshipembe ḽi ḓo shumisa vesele yaḽo ya tsedzuluso ya SA Agulhas II kha u ita tsedzuluso ya zwikepe ngeno itshi ḓo pfumbudza na u fhaṱa tshikhala tsha sainthefiki kha Afrika Tshipembe na Afrika Vhubvaḓuvha.

U kuvhanganya ha datha ya mutheo ya mupo wa tshifhinga tshilapfu zwi ḓo vhea mashango ane a khou bvelela a Indian Ocean Rim kha vhuimo ha khwiṋe u itela u vhulunga  tshirunzi tsha lwanzhe lwao na u wana nḓila dza u vula ikonomi dzi ṱhonifheaho dza malwanzhe u khwinisa matshilo a vhadzulapo vhao.

2.4. Khabinethe yo ḓivhadzwa nga ha vhurangeli ha Chemicals and Waste Economy Phakisa Labs, vhune ha ḓo thoma nga Ṱhangule 2017. Hezwi ndi tshipiḓa tsha vhudzheneleli ha shango ha u langa zwishushedzi zwa mupo na mutakalo wa vhathu zwo vhangwa nga khemikhala na malaṱwa. 

Zwi ḓo ḓisa tshiṅwe tshikhala kha nḓowetshumo ya khemikhala ya Afrika Tshipembe tsha u topola zwa ndeme kha vhubveledzi zwine zwa elana na  Green Chemistry (tshivhumbeo tsha zwibveledzwa zwa khemikhala na maitele a u fhungudza kana u fhelisa u bveledzwa ha thukhitha dzire khombo).

2.5. Khabinethe yo nyeṱulelwa ngaha ha tshivhalo tsha khumbelo dza nyelekanyo hafhu ya mikano ya vundu kha zwitshavha zwa mavundu o fhambahano. Vhukati ha vhupo ho kwameaho ndi Masipala Wapo wa Elias Motsoaledi, Masipala Wapo wa Marblehall na Masipala Wapo wa Matatiele.

Zwitshavha izwi zwo sumbedzisa zwiitisi zwo vhalo zwa khumbelo idzi, sa  vhupo ha ḓivhavhupo na tswikelelo ya tshumelo. Khumbelo idzi dzo ṱanganedzwa nga Bodo ya Mikano ya Masipala na Muhasho wa Tshumisano ya Muvhuso.

Mikano ya vundu yo avhelwa nga Ndayotewa. Nyelekanyo dza khumbelo idzo dzi tea u itwa nga kha muhanga wa ndayotewa.

Khabinethe yo tenda uri maitele a u sedzulusa mikano, hune ha katela  Matatiele, kha thomiwe. Maitele aya a phalamendeni a ḓo katela vhudzheneleli ha tshitshavha sa zwine zwa ṱoḓiswa zwone nga Ndayotewa na mulayo. 

3. Mbekanyamushumo Dzine dza Khou ḓa
3.1. Khabinethe i dovha hafhu khuwelelo ya Muphuresidende Vho Zuma, ya u humbudza miraḓo ya tshitshavha uri vha nange vhathu u bva kha masia oṱhe vho tewaho nga u wana khuliso dza nṱhesa dza shango, Oda dza Lushaka, nga Lambamai ṅwaha u ḓaho.

Vhuṱambo uvhu vhu hulisa maAfrika Tshipembe na vhabvannḓa vho khetheaho vho shumaho zwi vhonalaho kha masia o fhambanaho.

Fomo dza u khetha dzi khou wanala kha webusaithi ya Ofisi ya Muphuresidennde (www.thepresidency.gov.za), Senthara dza Tshumelo ya Thusong, ofisi dza masipala na ofisi dza vhukhethoni. Vha ṅwale zwiṱuku ngaha muthu o nangiwaho vha zwi nambatedze kha fomo. U nangiwa ha Oda dza Lushaka dza 2018 hu ḓo vala nga 31 Ṱhangule 2017.

3.2. Muhasho wa Saintsi na Thekhinoḽodzhi u ḓo tshimbidza mushumo wa Pfufho dza Saintsi dza Vhafumakadzi vha Afrika Tshipembe (WISA) wa 2017. Pfufho idzi dzi sedza kha tswikelelo dza vhorasaintsi vho khetheaho na u sika luvhanḓe lwa ṱhuṱhuwedzo ya vhorasaintsi vha vhafumakadzi vha shelaho mulenzhe kha zwa tsedzuluso.

WISA i ḓo vha hone fhasi ha thero: “U manḓafhadzwa ha ikonomi ya vhafumakadzi kha shango ḽine ḽa khou shanduka ḽa mushumo”, zwine zwa elana na Khomishini ya Vhuthihi ha Dzitshaka kha Tshiimo tsha thero ya 2017 ya vhuvhekanyandeme ha vhafumakadzi.

3.3. Khabinethe i livhuwa miraḓo ya Nnḓu ya Lushaka ya Vhuṱanu ya Vharangaphanḓa ha Sialala (NHTL) vhane themo yavho ya khou fhela. NHTL ndi tshiimiswa tshi katelaho vharangaphanḓa vha sialala vhane vha vha vharumelwa u bva kha nnḓu dza vundu dza vharangaphanḓa vha sialala vha Afrika Tshipembe, vha tshi imelela nnḓu dza vundu kha vhuimo ha lushaka. Tshigwada tshi katela miraḓo ine ya khou bva ya NHTL na miraḓo yo nangiwaho hafhu uri i shume iṅwe themo hafhu. Vha imela vhurangaphanḓa ha sialala na zwitshavha zwavho na u alusa mushumo wa vharangaphanḓa vha sialala kha ndango ya ndayotewa.

Khabinethe yo ḓibaḓekanya na Muphuresidennde Vho Zuma kha u livhuwa Khosi Vho  PP Maubane (Mudzulatshidulo), Khosi Vho SE Mahlangu (Mufarisa Mudzulatshidulo) na miraḓo yoṱhe ya Nnḓu. Khabinethe i ṱanganedza miraḓo ine ya khou dzhena nga mbilu tshena vha NHTL ya Vhurathi na avho vha nnḓu dza vunḓu dza sumbe.

4. Milaedza
4.1. Khabinethe i fhululedza Vho Senamile Masango vhe vha vha mufumakadzi wa u thoma wa muAfrika wa u tshimbidza tshenzhemo ya u thoma yo rwangwaho nga Afrika kha Dzangano ḽa Europa kha Ḽaborothari ya Tsedzuluso ya Nyukiḽia (CERN) ngei Switzerland. Vho vha tshipiḓa tsha tshigwada tsha matshudeni a tsedzuluso u bva kha Yunivesithi ya Kapa Vhukovhela vha gudelaho isotope selenium-70 u itela u pfesesa khwine nḓila ine tshivhumbeo tsha nuclei yayo ya yelana ya levele dza fulufulu ḽayo.

4.2. Khabinethe i fhululedza Vhathu vha Lwaho na u Tambudziwa ha Vhafumakadzi (POWA), vhe vha thoma App i thusaho vho ponyaho khakhathi dzo livhanaho na mbeu, kha mitsiko kana khombo dzine dza ḓo itea, uri vha swikelela tshumelo dzo ṱanganelaho na dzo dzudzanyeaho. Nga u ṱumana na Senthara ya Ndaelo ya Muhasho wa Mveledziso ya Matshilisano, App iya kona u ṱumanya na dziṅwe tshumelo sa mapholisa na vhashumela vhapo, vhane vha nga kona u wana vhupo ha hune mulaedza wa khou bva hone.

Musi u tshi tou puṱedza bele ya luṱingo, mupondwa u ṱumanywa na Senthara ya Ndaelo. U ṱanganelana uhu vhukati ha muvhuso na dzangano ḽi si ḽa muvhuso zwi ḓo ya kule kha u lwa na samba ḽa u tambudza

4.3. Khabinethe i fhululedza Tshigwada tsha Afrika Tshipembe kha tswikelelo dzavho dza nṱhesa kha ṱhireke na mudavhini kha Dzangano ḽa Dzitshakatshaka ḽa Dzingwena dza Ḽifhasi dza Feḓeresheni ya Vhagidimi ngei London.

Vho Caster Semenya vho wina musuku kha  800m na bronze kha 1 500m ya vhafumakadzi, kha maitele a u fhirisa rekhodo yavho vhone vhaṋe. Vho Semenya vho ita uri shango ḽi ḓihudze ngavho vhukati ha zwine zwa si vhe zwavhuḓi, vha kha ḓivha vho khwaṱha na u sa dzinginyisea. Vha khou kanda kha ṋayo dza Vho Zola Budd, Vho Natalie du Toit,  mutambi wa muholefhali, na Vho Penny Heyns, mubammbeli. Vho Wayde van Niekerk vho wina musuku kha  400m ya vhanna na siḽivhere kha 200m. Ipfi ḽa ndeme ḽa ndivhuwo kha khoutshu, Vho Ms Anna Botha. Vho Luvo Manyonga vho wina mendele wa musuku na u ṱudza havho kha 8.34m khunyeledzo dza u fhufhela nṱha hulapfu ha vhanna, Vho Ruswahl Samaai vho wina bronze kha u fhufhela nṱha hulapfu ha vhanna, na Vho Akani Simbine vhe vha dzhia vhuimo ha vhuṱanu kha khunyeledzo dza vhanna dza 100m.

Kushumele kwavho kwo sumbedzisa vhukoni ha mitambo kha shango ḽashu, zwine zwa vha ṱhuṱhuwedzo kha maAfrika Tshipembe vhoṱhe, nga manḓa vhagidimi vha vhaswa.
1. Vhagidimi avha vho ḓisa khuliso kha shango ḽashu na u fara fulaga ya shango ḽashu nga ṋaledzi. Ri ita khuwelelo kha maAfrika Tshipembe uri vha ise phanḓa na u tikedza thimu dzashu dza lushaka, khathihi na vhatambi vha vhanna na vhafumakadzi. Ndi vhaimeleli vha shango ḽashu ḽihulwane, a ri kanakani uri vha ḓo ṱuṱuwedza vhaṅwe vhaswa uri vha tevhedzele he vha kanda.

5. Vhathu vho Tholwaho
U tholwa ho itwa ho thoma ha khwaṱhisedzwa ndalukanyo dza vho tholwaho na u sedzwa arali vha si na milandu.
5.1. Vho AD Matseke sa Muofisiri Muhulwane (CEO) wa Broadband Infraco, u bva nga 1 Khubvumedzi 2017 u swika 30 Ṱhangule 2022.
5.2. U engedzwa ha khonṱhraka ya tshifhinga tsho tiwaho tsha miṅwedzi miraru ya  CEO ya zwino ya  Broadband Infraco, Vho PV Kwele, u bva nga ḽa 1 Khubvumedzi u swika 30 Ḽara 2017.
5.3. U vhuedzedziwa hafhu ha Vho Ian van Niekerk sa Mofisiri Muhulwane wa Gwama wa Broadband Infraco.
5.4. Dokotela Vho Moshibudi Priscilla Rampedi SA CEO ya South African National Biodiversity Institute.
5.5. Vho IL Mathenjwa sa Mufarisa Mulanguli Guṱe (DDG): Vhuṱoli na Vhusedzulusi kha Ofisi ya Khomishini ya Tshumelo ya Tshitshavha (OPSC).
5.6. Vho Wilhemina Reshoketswe Tshabalala sa DDG: Tshanduko ya Matshilisano na Ikonomi kha Muhasho wa Vhafumakadzi.   
5.7. Vho Matome Emmanuel Malatsi SA DDG: Vhuthihi na U Lwa na Vhufhura kha OPSC.

Hu vhudziswa:
Vho Phumla Williams – Mulanguli Guṱe Mufareli (GCIS)
Luṱingo: 083 501 0139