Khabinethe yo ṱangana nga Ḽavhuraru ḽa 14 Ṱhafamuhwe 2018, ngei Tuynhuys, Ḓoroboni ya Kapa

A. Mafhungo a zwino kha Shango

1. Nyaluwo ya ikonomi  

1.1. Khabinethe i ṱanganedza nyaluwo ya ikonomi ya 1.3% nga 2017. Heyi ndi nyengedzedzo u bva kha 0.3% nga 2016. Kushumele kwa ikonomi fhasi ha nyimele i khou lemelaho nga u rali zwi a fulufhedzisa kha u bvelela ha vhumatshelo ha ikonomi ya shango.   

1.2. Mbalo dza nyaluwo dzi sumbedzisa uri ikonomi i kha gundo ḽone ḽa u aluwa, ngeno vha Vhufaragwama ha Lushaka vha tshi khou lavhelela nyaluwo nga 1.5% ṋaṅwaha hune ya ḓo gonya u ya kha 2.1% nga 2020.    

1.3. Khabinethe i ita khuwelelo kha sekithara dzoṱhe dza tshitshavha uri vha thusedze u fhaṱa kha ṱhuṱhuwedzo ya nyaluwo yavhuḓi ya 2017, na uri vha shume na muvhuso kha u pindulela pulane dzawo kha nyito dzi vhonalaho u itela u vhulunga nyaluwo ya ikonomi na u sika mishumo.    

2. Mbuedzedzo ya Mavu  

2.1. Khabinethe i ṱanganedza u ṱanganedzwa ha ḽikumedzwa ḽa u khwinisa Mulayotewa wa Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe wa 1996 u itela uri u ḓo kona u tendela u dzhiululwa ha mavu hu si na ndiliso.  

2.2. Muvhuso wo shumesa u bva nga 1994 u humisela murahu zwiito zwi si zwavhuḓi zwa u dzhielwa shango nga fhasi ha vhukoloni na khethululo nga muvhala. Muvhuso u tshi khou shuma fhasi ha mulayo, wo ita zwinzhi u vhona uri mveledzo u bva kha mavu i khou ya phanḓa ngeno wone u tshi khou ṱavhanyisa maitele a u khakhulula zwa u dzhielwa ha mavu kha havho vho kwameaho.

2.3. Fhungo iḽi ḽo hwedzwa kha Komiti ya Vhusedzulusi ha Ndayotewa, ine i tea u vhiga murahu Phalamenndeni nga ḽa 30 Ṱhangule 2018. Themendelo kha Buthano ḽa Lushaka dzi ḓo rangelwa nga mutevhe wa vhupfiwa ha nnyi na nnyi ha ḓo tevhela miṱangano ya komiti.

2.4. Khabinethe i ita khuwelelo kha vhoṱhe vha kwameaho u ḓisa vhupfiwa havho nga zwifhinga hezwi zwa nyambedzano, zwine zwi ḓo sumbedza thandululo dzine ra tea u dzi dzhia u isa shango ḽashu phanḓa. Sa muvhuso une wa vha na ndavha wa dovha wa ḓitika nga vhathu vhawo, vhathu kwameaho vhoṱhe vha ḓo ambedzaniwa navho nga tshifhinga hetshi tsha nyambedzano.  

2.5. Khabinethe i dovha ya ṱuṱuwedza zwitshavha u ḓibvisa kha zwa u dzhavhula mavu zwi siho mulayoni. Ri shango ḽa mulalo ḽi tevhedzaho mulayo na u wana nḓila dzi fushaho dza u shuma na mafhungo, ho katelwa fhungo ḽa mavu.

2.6. Afrika Tshipembe ḽi dzula ḽo vulela zwa mabindu nahone vhubindudzi kha zwa vhulimi na zwa vhufuwi zwo ṱanganedzwa. Ndi dzangalelo ḽa Afrika Tshipembe u vha na vhalimi vha limelaho u rengisa, na uri haya maitele a nga khwaṱhisedza uri ri vhe na tshivhalo tshihulwane tsha vhalimi vha limelaho u rengisa vho bvelelaho.

3. Thandela ya Ikonomi ya Zwipuka na Zwimela zwa Ḓaka zwa Double Drift  ya tshitshavha tsha Nofingxana     

3.1. Khabinethe i ṱanganedza u rwelwa ṱari ha Thandela ya Ikonomi ya Zwipuka na Zwimela zwa Ḓaka zwa Double Drift ya tshitshavha tsha Nofingxana, kha Ndondolamupo ya Double Drift ngei Kapa Vhubvaḓuvha nga Minisiṱa wa Muhasho wa zwa Mupo Vho Dokotela Edna Molewa. Hezwi zwi katela u ṋetshedzwa ha tsumbavhuṋe ya mavu kha vha Likhaya Lethu Communal Property Association (CPA) vho imelwa Minisiṱa wa Mveledziso ya Mahayani na Mbuedzedzo ya Mavu, Vho Maite Nkoana-Mashabane.

3.2. Tshitshavha tsha Double Drift tsho vha tsho dzhielwa pfanelo dza madzulo na dza pfulo nga Mulayo wa Mavu wa 1913. Nga 1994, hetshi tshitshavha tsho ita mbilo dza mavu he vha lifhelwa nga 2012, he ha vhumbwa Likhaya Lethu CPA.  

3.3. Likhaya Lethu CPA i na miraḓo ya Tshitshavha tsha Double Drift vha 1 500 vhe vha ṋetshedzwa masheleni a R6 miḽioni nga Muhasho wa zwa Mupo uri vha dzhene kha zwa u bveledza bindu ḽa ikonomi ya zwipuka na zwimela zwa maḓaka  bulasini ya Naudeshoek (hekithara dza 1 400). Fhungo iḽi ḽo tshimbidzwa nga Muhasho wa Mveledziso ya Mahayani na Mbuedzedzo ya Mavu.  

4. VBS Mutual Bank

4.1. Khabinethe yo dzhiela nṱha nḓivhadzo ya Bannga ya Mbulungelo ya Afrika Tshipembe malugana na VBS Mutual Bank. Vhaimeleli vha mulayo vho tholwaho u langa vha ḓo tikedza VBS Mutual Bank u vhuedzedza khaedu dza vhuwatshiṱoko hayo nga na u sedza kha madzangalelo a tshitshavha na vha vhulungaho masheleni kha VBS. Khabinethe i dzula yo ḓiimisela kha phambanyiso na tshanduko ya sekithara ya zwa masheleni hu si na u vhea dzangalelo ḽa vhavhei vha masheleni khomboni.

5. Fulo ḽa vhubindudzi  

5.1. Khabinethe i ṱanganedza fulo la ‘dziCEO Know’ nga Brand South Africa, vha tshi khou shumisana na Vhurangaphanḓa ha Mabindu Afrika Tshipembe, u itela u bveledzisa Afrika Tshipembe sa fhethu ha vhubindudzi.

5.2. Hezwi zwi ḓadzisa kha themamveledziso dzashu dza maṱhakheni nga kha InvestSA One-Stop Shop, vhuṱoḓisisi na vhukoni ha mveledziso, vhuthoma zwiswa na u thoma fhethu ha vhubveledzi u itela u tikedza vhabindudzi. Fhethu huswa ha nyaluwo nahone ho vulwa kha ikonomi ya maḓanzhe, fulufulu ḽo bikululwaho, ikonomi i fhungudzaho tshutshedzo kha mupo na u bveledzwa ha zwivhaswa zwa mupo u bva kha lutombo.

5.3. Fulo ḽi na dziCEO u bva kha khamphani dza mashango a tshivhalo dzine dza vha fhano Afrika Tshipembe vhane vha khou kovhelana kuvhonele kwavho nga u bvela phanḓa na u bindudza Afrika Tshipembe.

5.4. Khabinethe i ṱuṱuwedza MaAfrika Tshipembe nga kha muya wa “Thuma Mina” (Kha vha Rume Nṋe) une wa khou swiela u ya kha lushaka lwoṱhe u ita tshavho tshipiḓa nga u kovhelana zwiṱori zwavhuḓi u itela u fhaṱa dzina ḽavhuḓi ḽa shango ḽashu na u alusa dzangalelo ḽa vhubindudzi.

6. Mbekanyamshumo ya Thengo ya Tshumelo ya Vhabveledzi vha Muḓagasi vho Ḓiimisaho (dziIPP)  

6.1. Khabinethe i dzhiela nṱha mulandu wo hwelelwaho Khothe Khulwane nga zwiimiswa zwivhili zwa vha sa shumeli malamba nga ha tsheo ya muvhuso ya u saina thendelano dza u renga muḓagasi kha dziIPP dza 27. Fhungo iḽi ḽi ḓo sengwa ḽa pendelwa nga Khothe Khulwane nga ḽa 27 Ṱhafamuhwe 2018. Nga muya wa zwa ndayotewa na maitele a mulayo, zwa u sainiwa zwo fhiriselwa phanḓa.  

6.2. Khabinethe i khwaṱhisedza u ḓiimisela hayo kha u tandulula mafhungo a tshimbilelanaho na hedzi mbekanyamushumo. Mbekanyamushumo ya Thengo ya Tshumelo ya Vhabveledzi vha Muḓagasi vho Ḓiimisaho na Fulufulu ḽo Bikululwaho i ḓo khwaṱhisedza uri shango ḽashu ḽi na fulufulu ḽo kunaho ḽi sa ḓuriho nahone zwi ḓo ḓisa vhubindudzi vhu khou lileswaho Afrika Tshipembe. Hedzi thandela dzi ḓo ḓisa mishumo ya tshoṱhe ya 61 600, hune 95% ha ḓo vha ya vhadzulapo vha Afrika Tshipembe, nga maanḓa ho sedzeswa vhaswa.

6.3. Khabinethe i khwaṱhisedza u ḓiimisela hayo kha u fhaṱa vhufarisani ho khwaṱhaho ha tshitshavha tsha phuraivethe  zwenezwi ri khou tevhela zwipikwa zwa tshanduko ya fulufulu zwashu u itela vhumatshelo na vhutshilo ha khwine ha vhoṱhe. Hezwi zwi a ṱoḓea u itela u vha na mbekanyamaitele na maanḓalanga o fhelelaho, na u dzudza Afrika Tshipembe kha vhuimo ha vhubindudzi ha fulufulu ha u tou ḓinangela.       

7. Ḽisiṱeriosisi

7.1. Khabinethe i swikisa ndiliso dzayo kha dzikhonani na mashaka vha avho vhe vha xelelwa nga matshilo avho nga murahu ha musi vho kavhiwa nga Ḽisiṱoriosisi, na u tamela mashudu avho vha khou fholaho uri kha vha fhole nga u ṱavhanya. Vhathu vha fhiraho 180 vho lovha ngeno ho vhigwa zwiwo zwa 940 Afrika Tshipembe.  

7.2. Khabinethe i ṱuṱuwedzwa nga ndingedzo dzoṱhe dza Muhasho wa Mutakalo, na Tshiimiswa tsha Lushaka tsha Malwadze a Phirela (NICD) na Dzangano ḽa Mutakalo ḽa Ḽifhasi u imisa u phaḓalala ha tshitzhili tsha ḽisiṱeria. U dovha u khwaṱhisa u ndingedzo idzi, Vho Dokotela Aaron Motsoaledi, vha ḓo ṱangana na Khoro ya Vhaongi ya Afrika Tshipembe nga Ḽavhuṋa ḽa 15 Ṱhafamuhwe 2018.

7.3. Khabinethe i khou ṱanganedza zwivhuya zwo no swikelwaho kha u topola na u khethela thungo vhubvo ha dwadze ḽa Ḽisiṱeriosisi ḽi vhulayaho ḽo ṱahaho. Zwibveledzwa zwa zwiḽiwa zwine zwa kha ḓi bva u humiselwa murahu u bva kha mamaga mararu a u gaya ṋama a Enterprise na Rainbow – he tshitzhili tsha waniwa hone – tsho vha tshifhinga tsha ndeme tsha u imisa dwadze iḽi. Vhulwadze vhu ḓiswaho nga  zwiḽiwa ho thoma u topolwa nga Fulwi 2017.  

7.4. Ḽisiṱeriosisi ndi vhulwadze ha khombo vhu thivheleaho, vhune ha lafhea ha fhola nga dzianthibayothiki. Vhane vha vha khomboni khulwanesa ndi vhaimana, vhana vhaṱuku, vhaaluwa na vhane masole a muvhili ha tsha shuma zwavhuḓi. Vhathu vha thoma u vha na tsumbo dza mufhiso, misipha i vhavhaho, u silingwa kana u tshuluwa vha tea u ya ha dokotela wavho kana kiḽiniki yapo nga u ṱavhanya.

7.5. Khabinethe i na fulufhelo ḽa uri Afrika Tshipembe ḽi ḓo fhenya dwadze ḽi re hone zwino ḽo ṱahaho na u ṱuṱuwedza vhathu vhoṱhe u dzhiela nṱha milayo miṱanu ya tsireledzo ya zwiḽiwa nga zwifhinga hezwi:  

• Kha vha ṱambe zwanḓa nga tshisibe na maḓi vha sa athu fara zwiḽiwa, na musi vha tshi bva bungani;
• Kha vha bike zwiḽiwa zwi vhibve, vha songo ḽa zwiḽiwa zwi songo bikwaho zwa vhibva sa i zwi tshitzhili tsha Ḽisiṱeria tshi tshi fa musi zwiḽiwa zwo bikwa zwa vhibva;
• Vha songo fara zwiḽiwa zwivhisi na zwo bikwaho khathihi;
• Kha vha vhulunge zwiḽiwa kha murotho wo teaho; na uri
• Kha vha vhe na vhuṱanzi ha uri zwibveledzwa zwa mafhi zwo vhewaho kha mufhiso kana zwo vhiliswa zwiṱuku khathihi na u ṱanzwa zwiḽiwa zwi sa bikiwi nga maḓi a khou elaho vha sa athu zwi ḽa kana maḓi o thomaho a vhiliswa.

7.6. Vhane vha sa tou vha na nḓivho yo fhelelaho nga ha Ḽisiṱeriosisi vha nga kwama NICD kha 011 386 6400.

8. Mindende

8.1. Khabinethe yo ṱalutshedzwa nga tshiimo tsha u ḓilugisela nga Zhendedzi ḽa Tsireledzo ya zwa Matshilisano ḽa Afrika Tshipembe (SASSA) u ṋetshedza modeḽe nga mivhili ya  u holela mindende kha vhaholi nga ḽa u 1 Lambamai 2018. Hezwi zwi tshimbilelana na khaṱhulo ya Khothe ya Ndayotewa (ConCourt) ye ya ṋea ndaela ya u engedziwa ha khonṱhiraka ya Cash Paymaster Services (CPS) u swika nga ḽa 31 ḽa Ṱhafamuhwe 2018.  

8.2. Khabinethe i dovha ya khwaṱhisedza vhuḓiimiseli hayo kha thikhedzo ya mbekanyamushumo dza zwa matshilisano dza muvhuso,  ine i tou vha mbiluni ya vhurangeli ha u fhungudza vhushai na u dovha ya tou vha phanḓa kha u vhuedzedza tshirunzi tsha vhathu vhashu. Yo fushea uri vhaholi vha mundende vha ḓo badelwa mindende nga ḽa 1 Lambamai 2018.  

Khadi dza zwino dza SASSA dzi ḓo vha dzi tshi kha ḓi shuma u swika nga Nyendavhusiku 2018. Zwa u shandukisa dzikhadi zwi ḓo itwa nga nḓila yo leluwaho lune a zwi nga khakhisi u holela mindende. Vhaholi vhoṱhe vha mindende vha ḓo holelwa mindende yavho hune vha hola hone ho katelwa dzibanngani, Poswoni dza Afrika Tshipembe (SAPO) na kha maṅwe mavhengele.

8.3. Khabinethe i ita khuwelelo kha avho vha si na akhaunthu dza bannga uri vha dalele matavhi a Poswo dza Afrika Tshipembe (SAPO) dza tsinisa navho uri vha vule akhaunthu dzavho. Khabinethe yo ṋea ndaela SASSA, khathihi na Sisiṱeme ya Vhudavhidzani na Mafhungo a Muvhuso (GCIS), uri vha ite zwoṱhe nga hune vha kona u ḓivhadza vhaholi vha mundende nga ha tshanduko dzine dza nga vha hone musi vha tshi khou bva kha CPS u ya kha modeḽe miswa nga mivhili. Khabinethe i dzula yo ḓiimisela u vhona uri muvhuso u tevhedza khaṱhulo ya Khothe ya Ndayotewa (ConCourt). Ofisi dza SASSA dzi ḓo vha dzo vula na u lugela u tshimbidza khumbelo ntswa.

8.4. Khabinethe i ṱuṱuwedza miraḓo yoṱhe ya tshitshavha, nga maanḓa vhaholi na miṱa yavho, uri vha kwamane na SASSA kha 0800 60 10 11 kana u itela u wana vhuṱanzi nga vhuḓalo vha dalele ofisi dza tsini dza SASSA.

9. U ḓiṅwalisa ha vhakhethi

9.1. Khabinethe i ḓibaḓekanya na Khomishini yo Ḓiimisaho ya Dzikhetho (IEC) na Muphuresidennde Vho Cyril Ramaphosa kha u livhuwa MaAfrika Tshipembe vhoṱhe vhe vha pfa khuwelelo ya u ḓiṅwalisela u khetha kana u sedza zwidodombedzwa zwavho zwa ḓiresi arali zwi zwone mafheloni a vhege o fhiraho he ha vha ho vulelwa u ḓiṅwalisa ha vhakhethi. Heyi ndi tswikelo khulwane ya   ndugiselo dza khetho dza lushaka na dza vundu dza vhurathi dzine dza khou lavhelelwa u farwa nga 2019.

9.2. Ṱhanganyelo ya vhadzulapo vha 2 767 139 vho dalela zwiṱitshi zwa dzikhetho mafheloni a vhege o fhiraho.  

9.3. Kha vhakhethi vha 2.76 wa miḽioni na u fhira vhe vha dalela zwiṱitshi zwa u khethela:  

• Vha ṱoḓaho u fhira 1.3 miḽioni vho dovha vha ḓiṅwalisa kha zwiṱiriki zwavho zwa zwino zwa u khethela;
• Vha fhiraho 800 000 vho shandukisa he vha ḓiṅwalisa hone u ya   kha zwiṱiriki zwiswa zwa u khethela;
• Vha ṱoḓaho u fhira 500 000 vho vha vha vhakhethi vhane vha khou tou ḓiṅwalisa lwa u tou thoma;  
• Kha vho ḓiṅwaliselaho u khetha vhaswa, 82% vho vha vhe vha miṅwaha ya fhasi ha 30 na uri vha ṱoḓaho u swika 54% vho vha vhe vhafumakadzi;
• Gauteng ndi hone he ha vha na vhathu vhanzhi vhaswa vho ḓiṅwalisaho vha linganaho 23.69%, ha tevhelwa nga KwaZulu-Natal nga 18.78% na Limpopo nga 17.03%.  

9.4. Kapa Vhubvaḓuvha ho vha na u ḓiṅwalisa ha nṱhesa ha 87%, ha tevhelwa nga Free State ye ya fhirisa 82%, na KwaZulu-Natal, Limpopo na Kapa Devhula nga 79% nga u ralo. U ḓiṅwalisa Gauteng nga u angaredza ho vha 67.3%.

9.5. IEC yo vhiga uri mutevhe wa vho ḓiṅwalisela u khetha zwa zwino u na vhakhethi vha tshivhalo tsha 26 250 939, ndi tshine tsha ṱoḓa u lingana na 75% ya murafho wo lugelaho u khetha, u ya nga kuanganyele kwa murafho wo lugelaho u khetha, u bva kha vha Mbalombalo  Afrika Tshipembe.  
 
9.6. Vhadzulapo vha ṱoḓaho u swika 300 000 vhe vha dalela zwiṱitshi zwa u khethela vha vhukati ha tshivhalo tsha  vhakhethi vha ṱoḓaho u swika 2.8 miḽioni vhe IEC yo vha i si na ḓiresi dzavho musi ri tshi ya kha mafhelo a vhege

9.7. Mutevhe wa vhakhethi une wa vha na zwidodombedzwa zwiswa zwa vhukuma u khwaṱhisedza vhungoho ha mutevhe wa vhakhethi na u khwaṱhisa dimokirasi yashu nga u vhona uri khetho dzo vhofholowa, dzi khou tshimbila zwone na u vha dza vhukuma.   

9.8. Khabinethe i ita khuwelelo kha MaAfrika Tshipembe vhoṱhe vhe vha si kone u dalela zwiṱitshi zwa havho zwapo mafheloni a vhege o fhiraho u khwaṱhisedza arali ḓiresi dzavho dzi dzone uri vha dalele ofisi dza IEC dzapo u khwaṱhisedza na u ṋetshedza zwidodombedzwa zwa ḓiresi dzavho. Zwiṅwe zwine vha nga ita ndi u dalela tshishumiswa tsha inthanethe tsha IEC kha www.elections.org.za/MyIECnahone  app i dzula i hone iri dza 24 nga ḓuvha u itela vhakhethi vho ḓiṅwalisaho uri vha sedze na u ṋetshedza zwidodombedzwa zwavho arali zwi songo fhelela.

10. U tamela mashudu ramitambo Mhlengi Gwala  

10.1. Khabinethe i farisana  na Minisiṱa wa zwa Mitambo na Vhuḓimvumvusi Vho Thokozile Xasa, kha u sasaladza havho zwiito zwa tshiṱuhu kha ramitambo ane a kha ḓi vha muswa, Mhlengi Gwala, we a sahiwa nga saha musi a tshi khou tshimbila nga baisigira yawe ngei KwaZulu-Natal.  

10.2. Khabinethe i tamela mashudu ramitambo uri a fhole nga u ṱavhanya na u livhuwa zwihulwane tshigwada tsha vha zwa dzilafho Sibadela tsha St Augustine vhane vha khou mu ṱhogomela.

Vhugevhenga a vhu na vhudzulo tshitshavhani tshashu na uri Khabinethe i ita khuwelelo kha vhoṱhe zwitshavhani uri vha shume na mazhendedzi a u vhona uri mulayo u a tevhedzwa u itela uri zwigevhenga zwi farwe.       

11. Gomelelo ḽo vhigwa u vha tshiwo tsha lushaka

11.1. Fhasi ha vhurangaphanḓa ha Minisiṱa wa Muhasho wa Tshumisano ya Mavhusele na Mafhungo a zwa Sialala, Vho Zweli Mkhize, muvhuso wo vhiga tshiwo tsha shango u itela u sedzana  na gomelelo ḽo welaho shango na thaidzo ya maḓi.

11.2. Khabinethe i livhisa ndivhuwo dzayo kha avho vhane vha khou bvela phanḓa na u vhulunga maḓi Afrika Tshipembe khathihi na Khomiti ya Minisiṱa dza Tshivhalo vhane vha khou shuma na zwa Gomelelo vhane vha khou lwisa vha sa neti , khathihi na vha kwameaho kha masia oṱhe a muvhuso na lushaka, kha u lwisana na nyimele dza gomelelo ḽi sa imi ḽine ḽo wela zwipiḓa zwo vhalaho zwa shango.

11.3. Nga nnḓa ha uri Afrika Tshipembe ḽi na ṱhahelelo khulwane ya maḓi, Khabinethe i na fulufhelo ḽa uri ri dzula ri ḽone shango ḽi takalelwaho zwihulwane nga vhaendelamashango.

B. Tsheo dza Khabinethe  

1. Khabinethe yo tendela uri Tshipiḓa tshiṱuku tsha 1 tsha u Khwinisa Thendelano (Tshumisano nga ha Vhubindudzi) ya Phurothokhoḽo ya Masheleni na Vhubindudzi (FIP) ha Tshitshavha tsha Mveledziso ya Tshipembe ha Afrika (SADC) uri tshi swikiswe Phalamenndeni u itela uri tshi ṱanganedzwe..

1.1. Tshipikwa tsha FIP ndi u itela uri mbekanyamaitele dza masheleni na dza vhubindudzi dza Mashango a re Miraḓo dzi tshimbilelane, u ri dzi tshimbilelane na zwipikwa zwa SADC. Hezwi zwi ḓo ita uri tshanduko iṅwe na iṅwe ine ya vha hone kha mbekanyamaitele dza masheleni na dza vhubindudzi kha ḽiṅwe ḽa Mashango a re Miraḓo dzi sa ṱoḓe uri hu vhe na tshanduko dzi si ṱanganedzeiho zwavhuḓi kha maṅwe Mashango a re Miraḓo.    .

1.2. Khwiniso dzo livhiswa kha u vhulunga pfanelo dza mivhuso dza u langa u ya nga lutambo lwa tshitshavha, na u linganyisa pfanelo na mishumo ya  vhabindudzi na mivhuso.

2. Khabinethe yo tendela u ḓivhadzwa ha Milayo ya Mutheo ya Mbumbano ya Dzitshaka (UN) ya Kufarelwe kwa Vhafariwa yo Sedzuluswaho na U ṋewa dzina ḽiswa (“Milayo ya Vho Nelson Mandela”) Phalamenndeni.  

2.1. U ṋewa dzina ḽiswa ha Milayo ya Mutheo u ya kha “Milayo ya Vho Nelson Mandela” zwi hulisa zwivhuya zwa Muphuresidennde vha kale, vhe vha dzula dzhele miṅwaha ya 27.

2.2. Ho vha na u engedza zwine zwa ḓo itwa nga Ḓuvha ḽa Dzitshakatshaka ḽa Vho Nelson Mandela u mona na ḽifhasi ḽoṱhe nga vhuphara, hune Mashango a re Miraḓo ya UN a ḽi pembelela nga ḽa 18 Fulwana, u itela u alusa nyimele dza vhuthu dza vhafarwa, u ṋea tsivhudzo nga ha vhafariwa sa tshipiḓa tsha lushaka khathihi na u dzhiela nṱha mushumo wa ndeme wa vhashumi vha dzidzhele sa tshumelo ya matshilisano.

2.3. Milayo i ḓo thusa Afrika Tshipembe u ṱavhanyisa tshanduko u ya   kha sisiṱeme ya vhululamisi ha mveledziso ya vhathu ine ya tshimbilelana na milayo na maitele o fhambanaho a dzitshakatshaka.

C. Milayotibe  

1. Khabinethe yo tendela u ṋetshedzwa ha Mulayotibe wa u Thivhela na u Lwa na Vhugevhenga ha Vengo na Kuambele kwa Vengo wa 2018 Phalamenndeni.

Mulayotibe u khou sedza kha u sika milandu ya vhugevhenga ha vengo na kuambele kwa vengo, na u vhea maga a u thivhela na u lwa na hei milandu. U khou itela u sedza kha u tandulula khakhathi dzine dza itelwa vhathu zwi tshi bva kha vhuvhengelambiluni. U ḓo dovha wa fha mutsindo kha mishumo ya Afrika Tshipembe malugana na zwishumiswa zwa pfanelo dza vhathu dza dzitshakatshaka.

2. Khabinethe yo tendela Mulayotibe wa wa Tshiimiswa tsha Lushaka tsha Zwikili zwa Didzhithaḽa tsha iKamva (iNeSI)  wa 2018 uri u ṋetshedzwe Phalamenndeni. Mulayotibe u ṋetshedza u thomiwa ha iNeSI sa tshiimiswa tshi re mulayoni tshine tsha vha na mulayo watsho u itela u tandulula khaedu dza vhukoni dzine dza vha hone dza zwikili zwa didzhithaḽa shangoni ḽashu. U bveledza vhukoni ha zwikili zwa didzhithaḽa zwi vhonala zwi zwiṅwe zwa ndeme kha muvhuso kha u fhaṱa ikonomi yo katelaho, khathihi na u thoma shango ḽine ḽa kona na u bveledzisa.

iNeSI u ḓo shuma sa tshiṱuṱuwedzi na zhendedzi ḽa tshanduko, u itela mveledziso ya zwikili zwa didzhithaḽa na vhukoni ho dzudzanyeaho shangoni ḽashu.

3. Khabinethe yo tendela u ḓivhadziwa ha Mulayotibe wa Haidrografi wa 2018 Phalamenndeni. Mulayotibe u sedza kha u dzhiela nṱha na u ṋetshedza tshiimo tsha mulayo kha Ofisi ya Haidrografi, ye ya vha i tshi ḓi vha hone kha Muhasho wa Vhupileli (Vhupileli ha Maḓini ha Afrika Tshipembe) u bva tshe ha thoma u shumiswa tshumelo dza haidrografi Afrika Tshipembe.  

U ḓo ita uri Haidrografi ya Vhupileli ha Maḓini ha Afrika Tshipembe i dzhielwe nṱha sa Haiḓrografi ya Lushaka. U ḓo vhona uri u ṋetshedzwa ha tshumelo dza haidrografi zwi vha mulayoni na u itwa mulayo. Hezwi zwi tshimbilelana na zwa Tshiimiswa tsha zwa Maḓini tsha Dzitshakatshaka na Thendelano ya Dzitshakatshaka u itela Tsireledzo ya Vhutshilo ha Lwanzheni, zwine ya vha thendelano ya dzitshakatshaka ya zwa maḓini ine ya vhea mutheo wa tsireledzo kha u fhaṱa, zwishumiswa na mushumo wa zwikepe zwa mabindu.

D. Zwi khou ḓaho

1.  Ṅwedzi/Ḓuvha ḽa Lushaka ḽa Pfanelo dza Vhathu

Vhuṱambo ha tshihumbudzo tsha  Ṅwedzi/Ḓuvha ḽa Lushaka ḽa Pfanelo dza Vhathu ḽa 2018 vhu ḓo farwa fhasi ha thero: “Ṅwaha wa Vho Nelson Rolihlahla Mandela: u bveledzisa na u khwaṱhisedza mvelele ya pfanelo dza vhathu kha tshitshavha tshoṱhe”.

Vhuṱambo ha lushaka vhu ḓo farwa nga ḽa 21 Ṱhafamuhwe 2018 ngei Mudavhini wa Khirikhethe wa George Thabe, Sharpeville ngei Vereeniging. Khabinethe i ṱuṱuwedza sekithara dzoṱhe uri vha dzhiele nṱha heḽi ḓuvha ḽa lushaka, ḽine ḽi pembelela mvelele ya pfanelo dza vhathu vha Afrika Tshipembe na u hulisa vhathu vha nga ho Vho Madiba vhe vha badela mutengo u lemelaho na u vha tshiṱhavhelo tsha u wana mbofholowo ine ra khou ḓifhelwa ngayo ṋamusi.

2. Vhege ya Lushaka ya Imbizo

Vhege ya Lushaka ya Imbizo i ḓo vha nga ḽa 9 u swika ḽa 15 Lambamai 2018 fhasi ha thero: “Ri roṱhe ri isa Afrika Tshipembe phanḓa”. Ṋaṅwaha, u pembelela Senthinari ya Vho Mandela zwi ḓo vha tshipiḓa tshihulwane tsha vhege yo sedza kha zwo no khou bvelela kha shango, fhasi ha thero ṱhukhu: “Ivhani ifa”. Khorondangi i ḓo vha i tshi khou ambedzana na zwitshavha kha zwipiḓa zwo fhambanaho zwa shango. Mbekanyamushumo dza Dziminisiṱa dzi ḓo ambiwa nga hadzo zwenezwi zwifhinga zwi tshi khou ḓi ya.

3. Mishumo ya Vhaswa

3.1. Muphuresidennde Vho Ramaphosa vha khou lavhelelwa u rwela ṱari vhurangeli ha Tshumelo dza u Thola Vhaswa ngei Riversands Incubation Hub, Diepsloot nga la 27 Ṱhafamuhwe 2018. Vhurangeli, vhu tshi khou shumisana na sekithara dza phuraivethe, ho sedza kha u maanḓafhadza vhaswa vha miḽioni nthihi kha miṅwaha miṱanu i ḓaho uri vha kone u ḓo shela mulenzhe kha ikonomi, vha tshi khou shuma kana vha tshi khou tshimbidza mabindu avho kana u vha na dzangalelo ḽa u guda vha tshi ya phanḓa.

4. Madalo a mushumo a u ya Mozambique na Zimbabwe

Muphuresidennde Vho Ramaphosa vha ḓo fara madalo a mushumo a u ya kha Riphabuḽiki ya Mozambique na Riphabuḽiki ya Zimbabwe nga Mugivhela wa ḽa, 17 Ṱhafamuhwe 2018. Madalo a ḓo vha o sedzesa zwihulwane kha u khwaṱhisa vhushaka ha mashango mavhili na ayo mashango o bulwaho afho nṱha.

Muphuresidennde vha ḓo ṋetshedzana mihumbulo nga ha mafhungo a mulalo na vhutsireledzi kha dzingu na kha dzhango, vha dovha hafhu vha amba nga ha mafhungo a ḽifhasi ane a vha shumela vhoṱhe.                        

E. Milaedza

1. Khabinethe i fhululedza Vho Ntsiki Biyela, mufumakadzi vha u tou thoma vha murema Afrika Tshipembe vha itaho waini vhe vha rwela ṱari zwibveledzwa zwavho.  Vha na digirii ya zwa vhulimi ha dzinḓirivhe ye vha i gudela Yunivesithi ya Stellenbosch na tshenzhemo ya miṅwaha ya 13. Aslina Wines i ḓo rengisa maboḓelo a 12 000 nga 2018 ngei United States of America, Germany, Taiwan na Ghana.

2. Khabinethe yo fhululedza Caster Semenya kha u vunḓa rekhodo ya Afrika Tshipembe ya 1 000m ye ya vha i hone lwa miṅwaha ya 35 kha muṱangano we wa farelwa Athletix Grand Prix ngei Tuks, Pretoria. Ṋaledzi yashu o wina muṱaṱisano nga tshifhinga tsha 2:35:44, he a vunḓa rekhodo ye ya vha yo vunḓwa nga Ilze Wicksell nga 1983 nga mithethe mivhili.
 Khabinethe i dovha ya pembelela Semenya kha u swikela tshipikwa tshawe tsha u wana ndalukanyo dza yunivesithi musi a tshi fhedza Dipuḽoma ya Saintsi ya Mitambo ngei Yunivesithi ya North-West ngei Potchefstroom.  

3. Khabinethe i livhisa ndiliso dzayo kha dzikhonani na muṱa wa Muraḓo a ṱhonifheaho wa Phalamennde, Vho Loliwe Fazeka,  vhe vha lovha kha khombo ya goloi ngei Kapa Vhubvaḓuvha vhege yo fhiraho.

4. Khabinethe i livhisa ndiliso dzayo kha vhafunwa vha avho vhe vha vha vha Muambasada wa Afrika Tshipembe ngei Sweden Vho Faith Radebe, vhe vha ri sia nga ḽa 13 Ṱhafamuhwe 2018. Vho vhuya vha vha Muingameli-Dzheneraḽa wa Vhuṱoli Afrika Tshipembe.

F. U tholwa  

U tholwa hoṱhe hu ḓo itwa ho thoma ha khwaṱhisedzwa ndalukanyo dza vho tholwaho na u sedzwa arali vha si na milandu.

1. Dr Vho Philemon Mjwara sa Mulanguli Guṱe wa Muhasho wa Saintsi na Thekhinoḽodzhi lwa tshifhinga tsho engedzedzwaho tsha khonṱhiraka u ya kha miṅwaha miraru, u thoma nga ḽa 1 Lambamai 2018.

2. Vho Memme Sejosengwe sa Muṅwaleli Guṱe wa Ofisi ya Mulamukanyi Muhulwane lwa tshifhinga tsho engedzedzwaho tsha khonṱhiraka u ya kha miṅwaha miraru, u thoma nga ḽa 1 Lambamai 2018.

3. Vho Thuli E Radebe, sa Mulanguli Muhulwane kha Senthara ya Vhutumbuli Vhuswa ha Tshumelo ya Muvhuso lwa tshifhinga tsho engedzedzwaho tsha khonṱhiraka u ya kha miṅwedzi ya rathi.

4. Mr Thilivhali Archibald Ramawa sa Muofisiri Muhulwane wa Masheleni wa Tshiimiswa tsha Lushaka tsha Nyanḓadzamafhungo a Eḽekiṱhironiki tsha Afrika Tshipembe.

5. Bodo ya Sentech SOC Limited:
a. Vho Magatho Mello (vho tou tholwa hafhu sa mulangi a sa shumiho hone vha dovha vha vha Mudzulatshidulo);
b. Vho Lumko Mtimde (vho tou tholwa hafhu sa sa mulangi a sa shumiho hone);
c. Dr Vho Sandile Malinga (sa mulangi a sa shumiho hone);na
d. Vho Elizabeth Malaka (sa mulangi a sa shumiho hone).

6. Bodo ya Broadband Infraco:
a. Vho Mandla Ngcobo (vho tou tholwa hafhu sa mulangi a sa shumiho hone vha dovha vha vha Mudzulatshidulo);
b. Vho Nokuthula Selamolela (vho tou tholwa hafhu sa sa mulangi a sa shumiho hone);
c. Vho Gift Mphefu (sa mulangi a sa shumiho hone);
d. Vho Zandile Matilda Kabini (sa mulangi a sa shumiho hone); na
e. Vho Jennifer Schreiner (sa mulangi a sa shumiho hone).

7. Bodo ya SAPO:
a. Vho Comfort Ngidi (vho tou tholwa hafhu sa Mudzulatshidulo);
b. Vho Nomahlubi Simamane (vho tou tholwa hafhu sa Mufarisa Mudzulatshidulo);
c. Adv Vho Juliana Galetlane Rasethaba (sa mulangi a sa shumiho hone); na
d. Dr Vho Charles Nwaila (sa mulangi a sa shumiho hone).

Mbudziso:
Vho Phumla Williams – Muambeli Mufareli wa Khabinethe (GCIS)
Luṱingothendeleki: 083 501 0139