Tshitatamende tsha Muṱangano wa Khabinethe wo farwaho nga Ḽavhuraru, 13 Ṱhafamuhwe 2019 ngei Tuynhuys Ḓoroboni ya Kapa

A. Mafhungo a zwino kha Shango

1. Mishumo Yavhuḓi ya u Kunakisa Mupo (Good Green Deeds)

1.1. Khabinethe i livhuwa MaAfrika Tshipembe vhoṱhe vhe vha ḓibaḓekanya na Muphuresidennde Vho Cyril Ramaphosa kha u rwela ṱari fulo ḽa lushaka ḽa Mishumo Yavhuḓi ya u Kunakisa Mupo. Fulo ḽi ṋetshedza tshikhala kha sekhithara dzo fhambanaho dza tshitshavha u tamba tshavho tshipiḓa na u vha na ṱhalukanyo nga ha zwa mupo. Afrika Tshipembe ndi ḽiṅwe ḽa vho sainelaho Thendelano ya Paris ya nga ha tshanduko ya kilima ine ya dededza ndingedzo dza dzitshakatshaka dza u fhungudza mushuluwo wa gese i tshikafhadzaho mupo. 

1.2. Ndi mushumo na vhuḓifhinduleli ha vhathu vhoṱhe Afrika Tshipembe u vhona uri zwa zwino ri na mupo wo kunaho na u itela mirafho ya matshelo. Mupo u ṱhogomelwaho u ḓo thusa kha u fhungudza mushuluwo wa gese u tshikafhadzaho mupo, u thusa kha tsireledzo ya zwiḽiwa, maḓi, fulufulu na vhutshilo nga u angaredza.

1.3. Khabinethe i ramba muṅwe na muṅwe uri a dzhie fulo ḽa Mishumo Yavhuḓi ya u Kunakisa Mupo ḽi vhe nḓila ya matshilele u itela uri vhuponi hashu, zwitshavhani na kha shango ḽoṱhe hu vhe tsumbo ya ḽifhasi ya fhethu ho kunaho, hu songo tshikafhadzeaho nahone hu dzuleaho.

2. Mbilo dza Mavu

2.1. Khabinethe i khou takadzwa nga u bvelaphanḓa ha u phaḓaladzwa ha mbekanyamushumo ya khumiselo ya mavu kha vhaṋe vhao ine ya khou khakhulula zwe zwa vha zwo khakhea kha ḽa mulovha khathihi na u fhaṱa lushaka lune lu tsini na u lingana zwine zwi ḓo vhuedza MaAfrika Tshipembe vhoṱhe.

2.2. Kha u bveledza khovhekanyo i linganaho ya mavu, Muphuresidennde Vho Ramaphosa vho ranga phanḓa ṋetshedzo ya hekhithara  dza 142  dzo khunyeledzwaho na u badelwa dza mbilo ya mavu a re na mushumo kha vhadzulapo vha Moretele, vhe vha sumbedzisa uri ayo mavu vha ḓo a shumisela mveledziso.

2.3. Havha vhadzulapo vho xelelwa nga pfanelo dza mavu avho musi vha tshi sokou pfuluswa tshikhalani dzinḓuni dzavho nga murahu ha u shumiswa ha mbetshelwa dza Mulayo wa Mavu a Vharema wa 1913. Khomishini ya Mbuedzedzo ya Pfanelo dza Mavu (CRLR) yo no shumisa masheleni a fhiraho R203 miḽioni u badela na u khunyeledza mbilo. 

3. Eskom

3.1. Khabinethe yo ṱanganedza muvhigo u bva kha Mufarisa Muphuresidennde Vho David Mabuza nga ha mushumo wa Komiti ya Khabinethe ya Tshipentshele yo ṱanganelaho nga ha Eskom ye ya thomelwa u sedza kha fhungo ḽa zwino, u khaulwa ha nḓisedzo ya muḓagasi na masiandaitwa a si avhuḓi kha ikonomi.  Ndingedzo dzo konanywaho dza muvhuso u itela u ḓisa vhudziki ho khwaṱhaho ha masheleni, mashumele na zwiṱirakitsha kha Eskom zwi khou tshimbila nga ngona. 

3.2. Tshigwada tsha Tsedzuluso tsha zwa Thekheniki tsha Eskom tsho tholwaho nga Minisiṱa wa zwa Mabindu a Muvhuso na Bodo ya Eskom vho thoma mushumo wavho vhege ino. Vha khou lavhelelwa u ḓisa muvhigo thangeli hu sa athu fhela vhege nṋa. Mashumele a puḽanti dza muḓagasi ha khou dzika naho hu sa athu dovha ha khaulwa muḓagasi u bva nga ḽa 15 Luhuhi 2019. Ho vha na tshivhalo tsha zwiwo zwihulwane vhuponi ha khovhekanyo ya muḓagasi zwe zwa ḓo shela mulenzhe kha u thithisea ha muḓagasi.

3.3. Khabinethe yo dzhiela nṱha mvelaphanḓa yavhuḓi ye ya swikelwa kha u wanala ha zwiṱoko zwa malasha u mona na zwiṱitshi zwa muḓagasi, na uri hu dovha ha tewa u sedza kha fhungo ḽa Thengo ya Nḓisedzo ya Malasha. Honeha, Khabinethe i kha ḓi vhilaedziswa nga mashumele a zwiṱitshi zwa muḓagasi zwa Medupi na Kusile, na uri vho ṋea ndaela Minisiṱa wa Mabindu a Muvhuso uri vha ṋetshedze pulane yo fhelelaho ya mvusuludzo yo ḓitikaho nga u ita ṱholo hafhu ya zwiṱuṱuwedzi zwihulwane zwi ḓuraho na u fhirelwa nga tshifhinga tshe tsha vha tsho vhetshelwa u fhaṱa thandela ntswa.  

4. Khomishini ya ILO nga ha Vhumatshelo ha Mishumo na Thendelano ya Edcon 

4.1. Khabinethe i ṱanganedza muvhigo wa khomishini ya ḽifhasi we wa ita themendelo dza 10 dze dza vhekanywa nga thikho tharu: u bindudza kha vhukoni ha vhathu, u bindudza kha zwiimiswa zwa mishumo ya ḽifhasi; khathihi na u bindudza kha mishumo yavhuḓi ya tshoṱhe. Themendelo dzi amba thwii nga khaedu tsha raru dza tshayandinganyo, vhushai na u shaya mushumo. 

4.2. Nga kha mushumo wa Minisiṱa wa Mishumo Vho Mildred Oliphant, Afrika Tshipembe ḽo swikela zwihulwane kha u khwinisa nyimele dza mishumoni nga kha maga a ndinganyiso ya mbeu, u vhesa khagala kha zwa muholo, u fhelisa dzikhakhathi, u dina vhaṅwe mishumoni na maṅwe maga thwii u itela zwikhala zwi no lingana. 

4.3. Khabinethe i dovha hafhu ya ṱanganedza u lwisa ho ṱanganelaho nga muvhuso, Tshikwama tsha Ndindakhombo ya Vha sa Shumi (ho katelwa  madzangano a mbambadzo) na sekhithara dza phuraivethe ( bannga na vhaṋe vha mimoḽo ine ha rengwa khayo) u dovha u sedzesa kha vhengele ḽa zwiambaro ḽa Afrika Tshipembe – EDCON. U itela uri thendelano ya u lamukisa Edcon i khunyeledzwe, madzangano oṱhe a tea u vha na zwine a ṋetshedza nga iṅwe nḓila na uri a dovhe a shumisane nga maanḓa.

4.4. Kha vhudzivha ha ndingedzo dza u vhona uri Edcon i si we ndi  masiandaitwa a tshinyalelo ya mishumo. Mishumo ya tshoṱhe i fhiraho 40 000 na miṅwe i fhiraho zwigidi ine ya ḓa nga kha aya Mavhengele yo vha i tshi ḓo vha yo lozwea arali Edcon i songo vusuludzwa. Khabinethe i ramba MaAfrika Tshipembe vhoṱhe u tikedza thambo yo itwaho kha Samithi ya Mishumo u renga zwibveledzwa zwa Fhano Afrika Tshipembe khathihi na u tikedza nḓowetshumo yapo.

5. Square Kilometer Array (SKA)

5.1. Maitele maswa a mavhusele a saintsi ya ḽifhasi o ḓivhadzwa musi Minisiṱa wa Saintsi na Thekhinoḽodzhi, Vho Mmamoloko Kubayi-Ngubane, vho imela muvhuso wa Afrika Tshipembe, vha tshi saina thendelano ya dzitshakatshaka (ine ya vhidzwa Rome Convention) ngei Italy, nga ḽa 12 Ṱhafamuhwe 2019.

5.2. Hezwi zwi vhea Square Kilometer Array Observatory (SKAO), sa tshiimiswa tsha mivhuso ya tshivhalo, tsho hwedzwaho mushumo wa u fhaṱa na u shumisa theḽesikoupu ya asiṱironomi radio ya maanḓa vhukuma ḽifhasini, ine ya ḓo vha Afrika Tshipembe na Australia.

5.3. Khabinethe i fhululedza vhafarisani vha Dzitshakatshaka kha hezwi zwihulwane zwo swikelwaho zwine ya tou vha ḓivhazwakale na u khwaṱhisedza u ḓikumedzela ha Afrika Tshipembe kha thandela ya SKA, na u bvela phanḓa kha u rwelwa ṱari ha theḽesikoupu ya MeerKAT khathihi na u shela mulenzhe ha ndeme  nga Afrika Tshipembe kha u oliwa ha theḽesikoupu ya SKA. Observatory ya SKA i ḓo vha tshiimiswa tsha Dzitshakatshaka tsha u tou thoma tsho sedzaho kha saintsi, tshine khatsho Afrika ḽi ḓo kona u sumbedzisa mushumo wa vhurangaphanḓa, kha masia a saintsi, vhuinzhiniara na mbekanyamaitele. 

6. Miḓalo ya KwaZulu-Natal

6.1. Khabinethe i livhisa ndivhuwo dzayo kha zwiimiswa zwi sa shumeli malamba (dziNGO) kha thikhedzo dzavho khathihi na u ḓibaḓekanya na muvhuso kha u ṋetshedza thuso kha miḓalo ya zwenezwino ye ya itea kha zwiṅwe zwi zwipiḓa zwa shango.

6.2. Kha u fhungudza masiandaitwa a miḓalo yo iteaho nga u bonya ha iṱo zwenezwino, muvhuso wa KwaZulu-Natal, u bvela phanḓa na u ṋetshedza thikhedzo na thuso kha miṱa yo kwameaho. Zwigwada zwa vhaofisiri vha zwiwo zwi songo lavhelelwaho vha khou bvela phanḓa na u anganyela tshinyalelo.  

6.3. Khabinethe i ṱuṱuwedza zwitshavha u ṱhogomelesa musi hu na zwirulu na musi hu na miḓalo, na u ṱuṱuwedza lushaka uri vha songo edzisa u wela dzibada dzo ḓalaho nga maḓi, dziburoho na milambo.                       

7. Miḓalo ya Malawi na Mozambique

7.1. Nga kha Muphuresidennde Vho Ramaphosa, Afrika Tshipembe ḽo ṱanganedza khumbelo dza vhuphalalavhathu u ṱoḓa na u phulusa vhathu u bva kha vhavhusi ngavho, Muphuresidennde vha Malawi Phurofesa Vho Arthur Peter Mutharika na Muphuresidennde vha Mozambique Vho Filipe Jacinto Nyusi nga u ya nga fhambana havho.

7.2. Bufho ḽiṱuku ḽo rumelwa na tshigwada tsha vhoriaḓivha u ya Malawi u ita ṱholo ya u vhona uri thuso ya vhuphalalavhathu ine ya ḓo ṱoḓea ndi nngafhani. Afrika Tshipembe ḽi dzula ḽo ḓivhofha u ṋetshedza thuso naho i ifhio nga hune ḽa kona ngaho kha miraḓo ya mashango a Tshitshavha tsha Mveledziso ya Tshipembe ha Afrika (SADC).                       

B. Tsheo dza Khabinethe

1. Nḓivhadzamulayotibe ya 2019 ya Saintsi, Thekhinoḽodzhi na Vhuthomazwisa (STI)

1.1. Saintsi na vhuthomazwiswa zwi dzulela u ḓa na maitele o fhambanaho a u ita zwithu na uri zwi ri tendela uri ri shumane na khaedu dze dza vha dzi hone lwa tshifhinga tshilapfu nga nḓila ya ndeme nahone i fhungudzaho u ḓurelwa. U kona u shumisa zwavhuḓi hedzi mbuelo, Khabinethe yo tendela Nḓivhadzamulayotibe ya STI, ine ya khou vhekanya tsumbanḓila ya mbekanyamaitele ya tshifhinga tshilapfu u itela mushumo wa nyaluwo wa STI. Musi hu tshi khou bebwa Nḓowetshumo dzine dza shumisa Thekhinoḽodzhi dza Tshizwinozwino (Fourth Industrial Revolution), STI i ḓo ri vhea hune ra ḓo kona u shumisa mvelaphanḓa ya thekhinoḽodzhi ine ya khou itea nga u ṱavhanya.

1.2. Madzinginywa kha Nḓivhadzamulayotibe a ṱoḓa u amba nga vhuṱumani ha mbekanyamaitele, mveledziso ya vhukoni ha vhathu, u alusa nḓivho, vhuthomazwiswa, mashumele na u alusa vhubindudzi. Haya madzinginywa a mbekanyamaitele a ḓo vha tshipiḓa tsha zwa ndeme zwa mveledziso ya pulane ya miṅwaha ya fumi ho dzheniswa vhathu vhoṱhe vha kwameaho.

C. Zwi Khou Ḓaho  

1. Khakhathi dzi Itelwaho Vhafumakadzi (Gbv)

1.1. Muphuresidennde Vho Ramaphosa vha ḓo vula Khothe ya Madzhisiṱiraṱa ya Booysen ngei Gauteng nga Ḽavhuṋa ḽa 28 Ṱhafamuhwe 2019. Vha ḓo saina mulevho na vhaṅwe vha dziNGO, une wa khou thoma u shumisa dziṅwe dza tsheo dze dza rwelwa ṱari kha Samithi ya Muphuresidennde ya GBV na Mabulayo a  vha Tshisadzini ye ya farwa nga Lara 2018. 

1.2. Vha ḓo dovha vha rwela ṱari Khothe ya Madzhisiṱiraṱa ya Plettenberg Bay ngei Kapa Vhukovhela ine ya ḓo ṋetshedza Tshumelo dza Khothe ya Miṱa, milandu ya Vhutshinyi ha u Tzhipa, khothe dza dzingu na khothe dza zwiṱiriki. 

1.3. Muvhuso wo ḓivhadza nḓila nnzhi dza thusedzo u itela u tikedza vhapondwa vha zwa u tambudzwa. Ṱhanganyelo dza Senthara dza Ndondolo dza Thuthuzela dza 54 u mona na shango ḽoṱhe dzi shuma sa fhethu hune zwoṱhe zwa itwa henefho u itela u fhungudza u dovha u pfiswa vhuṱungu  ha mupondwa na tshifhinga tsha u khunyeledza milandu iyi ya u tambudzwa lwa vhudzekani.

1.4. Khabinethe i sasaladza zwihulwane u tambudza nga nḓila iṅwe na iṅwe, ho katelwa u tambudza nga u tou sema hu itelwaho vhafumakadzi na vhana. Muvhuso u dzula wo ḓikumedzela u vha phanḓa kha u lwa na u fhelisa GBV. MaAfrika Tshipembe vha ṱuṱuwedzwa u vhiga milandu yoṱhe ine ya khou humbulelwa ya u tzhipa, u kombetshedza zwa vhudzekani kana u tambudza nga nḓila iṅwe na iṅwe mapholisani kana vha founele nomboro ya mahala kha 0800 428 428. Zwiwo zwa u tambudzwa ha vhana zwi nga kha ḓi vhigwa kha nomboro ya mahala ya Childline South Africa – 0800 055 555.

2. Mbuedzedzo ya Mavu

2.1 Nga kha CRLR, Mufarisa Muphuresidennde Vho David Mabuza, sa Mudzulatshidulo wa Komiti ya Minisiṱa dza Tshivhalo ya nga ha Mbuedzedzo ya Mavu, khathihi na Minisiṱa wa Mveledziso ya Mahayani na Mbuedzedzo ya Mavu Vho Maite Nkoana-Mashabane, vha ḓo ri nga Mugivhela wa ḽa 16 Ṱhafamuhwe 2019, vha tshimbidza lwa tshiofisi vhuṱambo ha u Ṋetshedza nga Ofisi ya Muphuresidennde mavu ane mbilo dzao dzo badelwa na u khunyeledzwa ngei  Empangeni, KwaZulu-Natal.

2.2. Mbilo ya Mavu ya Vhadzulapo vha Ubizo i na Hekithara dza 2548 - 7861 dza mavu nahone ndi a miṱa i linganaho 149 ye ya vha yo pfuluswa kale. Hu na vhavhuelwa vha mbuedzedzo ya mavu vha 894 (hune 30% ha vha vhafumakadzi), vhane vha tou vha vhatumbukwa vha itshi tshitshavha vhane vha ḓo vhuelwa nga ṋetshedzo iyi.Ṱhanganyelo ya ndeme ya iyi ndaka ndi R136 miḽioni.

3. Ṅwedzi wa Pfanelo dza Vhuthu

3.1. Afrika Tshipembe ḽi ḓo pembelela Ṅwedzi wa Pfanelo dza Vhuthu fhasi ha thero: Ṅwaha wa Nyambo Dzapo: U Alusa na u Khwaṱhisedza Mvelele ya Pfanelo dza Vhuthu” hu tshi khou sedzeswa kha ndeme ya nyambo dzapo. 

3.2. Khabinethe i ṱuṱuwedza MaAfrika Tshipembe vhoṱhe u vhona uri pfanelo u ya nga he dza vhekanywa ngaho kha Mulayotewa wa Afrika Tshipembe wa 1996 na Mulayotibe wa Pfanelo dzi khou shuma, nga u vhulunga na u alusa nyambo dzapo.

3.3. Vhuṱambo ha lushaka lwoṱhe vhu ḓo farwa nga ḽa 21 Ṱhafamuhwe 2019 ngei Sharpeville Gauteng he miṅwaha ya 67 yo fhiraho vhadzulapo vhe vha gwalaba nga nḓila ya mulayo vha tshi khou hanedzana na milayo i dzhiaho sia ḽithihi yo phasiswaho, vha thuntshiwa nga mapholisa a muvhuso wa tshiṱalula. 

3.4. Ṅwedzi wa Pfanelo dza Vhuthu u dovha wa katela Vhege ya u Lwa na Khethululo nga Muvhala u bva nga ḽa 14 u swika ḽa 21 Ṱhafamuhwe 2019, na uri u ḓo dovha wa shumiswa u amba nga masiandaitwa  a khethululo nga muvhala a kwashekanyaho kha lushaka. 

D. Milaedza 

1. U fhululedza

Khabinethe i fhululedza:

1.1. Vhoṱhe vhakwamei vhe vha farisana na muvhuso kha u vhona uri Afrika Tshipembe ḽi vha ṋemuṱa wa Tshiphuga tsha Ḽifhasi tsha Netiboḽa ya 2023, ine ya ḓo vha i ya u tou thoma kha mavu a Afrika. Khabinethe i ṱanganedza vhuḓifulufheli he Federesheni ya Netiboḽa ya Dzitshakatshaka ya vhu sumbedzisa. Shango ḽo lugela u ṱanganedza vhueni ha tshaka dza 16 nga zwanḓa zwivhili zwa Ubuntu vhune ha ḓo tamba mitambo ya 60 kha maḓuvha a 10 a thonamennde ngei International Convention Centre Ḓoroboni ya Kapa.

1.2. Nomzamo Mbatha we a vha ene muthubi wa Tshiphuga tsha  Goddess Beauty kha mushumo wa u avhela Zwiphuga zwa  Vhafumakadzi vha Dzitshakatshaka vha Maanḓa ngei Los Angeles, USA. Mbatha u a ḓivhea nga vhukoni hawe kha TV sa muthu ane a shumisa vhuvha hawe kha u kunga vhaṱaleli, a dovha a vha mutambi wa matambwa khathihi na mushumo wawe kha Mbumbano ya Dzitshaka. 

1.3. Vho Vincent Cosa kha u sumbedza u vha na tshivhindi he vha lamukisa ṅwana kha miḓalo ye ya sokou bvelela ngei Johannesburg.

1.4. Vho Nosipho Mkhupheka kha u wina tshiphuga tsha Forbes Woman Africa Public Sector Awards nga Ḽavhuṱanu ḽa 08 Ṱhafamuhwe 2019. Vho Mkhupheka vho wina tshiphuga itshi nga kha u ḓikumedzela havho u shumela vhathu nga khuliso na musi vho no tshaisa mushumoni wavho na uri  vho ṱhonifhiwa  kha u shumela havho vhathu vha Scottsburg ngei KZN nga vhuḓikumedzeli.

1.5. Phurofesa Vho Mashudu Tshifularo na tshigwada tshavho u bva Yunivesithi ya Pretoria vhe vha ranga phanḓa kha u ita muaro wa u tou thoma ḽifhasini wa nḓevhe ya vhukati vha tshi khou shumisa khanḓiso ya 3D ya marambo a vhukati a nḓevhe, u itela uri muthu we a vha a vha a sa pfi a dovhe a pfe. Hoyu muaro wo itiwa sibadela tsha Steve Biko Academic ngei Pretoria, nga ḽa 13 Ṱhafamuhwe 2019. 

2. Ndiliso

Khabinethe i rumela ndiliso dzayo kha miṱa na khonani dza:

2.1. Minisiṱa wa COGTA Vho Dokotela Zweli Mkhize vhe vha lovhelwa nga mukomana wavho Vho Jabulani Gerald Mkhize nga Swondaha ya ḽa 10 Ṱhafamuhwe. Vha ḓo vhulungwa nga ḽa 16 Ṱhafamuhwe hayani havho ngei Willowfountain Pietermaritzburg, KZN.

2.2. Sibusiso Khwinana we a tamba sa Lefa kha ḽitambwa ḽa zwenezwino ḽapo ḽa muvi ḽa Matwetwe. O vha hafhu muraḓo mutumbuli wa Independent Theatre Makers Movement, ine yo sedza kha u bveledza murafho wa vhatsila vho ḓiimisaho nga u vha ṱuṱuwedza u dzhia vhuḓifhinduleli ha mushumo wavho na u dzhiela nṱha vhukoni havho.

2.3. Vhathu vho lovhaho kha tshiwo tsha makhaulambilu tsha bufho ḽa Ethiopian Airlines ḽe ḽa wa musi ḽi tshi khou fhufha u livha Nairobi ngei Kenya u bva Addis Ababa, Ethiopia, ḽa vhulaha vhanameli vhoṱhe na miraḓo yoṱhe ya vhafhufhisi vhe vha vha vhe nga ngomu.  

2.4. Vhoṱhe vhe vha xelelwa nga matshilo avho kha miḓalo ya zwenezwino kha zwiṅwe zwipiḓa zwa shango Afrika Tshipembe khathihi na Malawi na Mozambique.

E. U Tholwa

U tholwa hoṱhe hu ḓo itwa ho thoma ha khwaṱhisedzwa ndalukanyo dza vho tholwaho na u sedzwa arali vha si na milandu.

1. Vho Mandla Reginald Sithole: Muofisiri Muhulwane wa Masheleni kha Muhasho wa Mishumo ya Tshitshavha;

2. Vho Enoch Godongwana na Vho Bongiwe Kunene: Vhalangi vha sa shumiho hone kha Bannga ya Mveledziso ya Tshipembe ha Afrika (DBSA) sa Vhalangi vha Bodo (Bodo) lwa tshifhinga tsha miṅwaha miraru (3) u bva nga ḽa u 1 Lambamai 2019;

3. U tholiwa hafhu ha Vho Malijeng Theresa Ngqaleni na Vho Martie Jacoba Janse Van Ransburg: Vhalangi vha sa shumiho hone kha Bodo ya DBSA lwa tshifhinga tsha miṅwaha miraru (3) u bva nga ḽa u 1 Lambamai 2019;

4. Miraḓo ya Bodo ya Maḓi ya Bloem:

a.  Vho Tefetso Bernard Phitsane (Mudzulatshidulo);
b.  Adv. Vho Tshepiso Doreen Segoe-Backward (Mufarisa Mudzulatshidulo);
c.  Vho Zolani Mkiva;
d. Vho James Jonathan Price;
e. Vho Theda Ntikile Sandlana-Thebe;
f.  Vho Dipitseng Maropeng Manamela;
g. Vho Luvuyo Xola Ntoyi;
h. Vho Louis Evelyn van Rheede van Oudtshoorn;
i.  Vho TM Manyoni; na
j.  Vho Mmathebe Annah Faith Moja.

Mbudziso:
Vho Phumla Williams – Muambeli wa Khabinethe o Farelaho (GCIS)
Luṱingothendeleki: 083 501 0139