Khabinethe yo ṱangana nga Ḽavhuraru, 21 Lara 2018 ngei Tuynhuys Ḓoroboni ya Kapa.

A. Mafhungo a zwino kha shango

1. Vhubindudzi

1.1. Khabinethe i ṱanganedza u rwelwa tari ho tshimbilaho zwavhuḓi ha Foramu ya Vhubindudzi ya Afrika ye ya farwa nga ḽa 7 u swika nga ḽa 9 Lara 2018 Convention Centre ya Sandton Gauteng.Mivhuso na mabindu a Afrika, zwiimiswa zwa masheleni zwa dzitshakatshaka na vhaṅwe vhafarisi vha mveledziso vho sedzaho kha u ita uri Afrika hu vhe hone hu tevhelaho u vha phanḓa kha vhubindudzi ḽifhasini.

1.2. U valiwani ha khonferentsi , khonṱhiraka dza ndeme ya  US$32 biḽioni, dzo vha dzo no tendelaniwa khadzo u itela u vhuedza dzhango. Kha dzenedzo khonṱhiraka, Afrika Tshipembe ḽi ḓo vhuelwa u bva kha US$6.8 biḽioni ya vhubindudzi.

2. Samithi ya Mbumbano ya Afrika (AU)

2.1. Khabinethe i ṱuṱuwedzwa nga nyambedzano dze dza vha hone kha Samithi ya AU ye ya farelwa Addis Ababa, Ethiopia nga ḽa 17 u swika nga ḽa 18 Lara 2018, he ya dzhenelwa na nga Muphuresidennde Vho Cyril Ramaphosa. Dzulo ḽi si ḽa Misi ḽo amba nga ha maitele a tshanduko ane a khou itea ane o sedza kha u thoma AU i shumaho  ya dovha ya vha na vhukoni nahone ya dovha ya vusuludzea lune ya ḓo kona u swikela vhuvhekanyandeme na ndivho dza dzhango sa zwe zwa vhekanyiswa zwone kha Adzhenda ya 2063, ine ya vha muhanga wa maano a vhuṱali u itela tshanduko ya ikonomi ya matshilisano ya Afrika kha miṅwaha ya 50 iḓaho.

2.2. Tshanduko ya AU ndi mafhungo ane a khou itea a tshi ya phanḓa, na uri dziṅwe dza themendelo dzayo dzi vho thoma u shumiwa, nga maanḓa zwi tshi elana na u ḓivhofha u vhona uri mashango ane a vha miraḓo ya AU a dzhie ḽiga ḽihulwane ḽa u vhona uri vha a lambedza tshiimiswa nga masheleni. Mashango manzhi a khou bvela phanḓa na u saina Thendelano ya Mbambadzo nga Fhedzi kha Dzhango ḽa Afrika u itela u vhona uri Dzhango ḽi khou swikela thendelano ya Mbambadzo nga  fhedzi u ya kha dzhango ḽoṱhe nga vhuphara..

3. Vhufarisani ha Maano a Vhuṱali na Mbumbano ya Yuropa(EU)

3.1. Khabinethe yo fushea nga mvelelo dza vhuḓi dza Samithi ya EU - ya vhu7 ya Afrika Tshipembe ye ya farwa nga ḽa 15 Lara ngei Belgium. Mvelelo na u ḓivhofha he ha itwa kha iyo samithi hu khou fhaṱa nṱha ha ṱhuṱhuwedzo yo fhambanaho na dziṅwe u itela u vhea nyaluso ya ikonomi na u  sika mishumo kha ṅongo ya adzhenda ya lushaka ya Afrika Tshipembe.

3.2. Afrika Tshipembe ndi ḽone shango ḽi ḽothe ḽa Afrika na u dovha ḽa vha ḽiṅwe ḽa mashango a 10 ḽifhasini ḽothe ḽine ḽa vha na Vhufarisani ha Maano a Vhuṱali na EU. EU ndi mufarisi muhulwanesa wa vhuvhambadzi na Afrika Tshipembe na u dovha u vha mubindudzi muhulwanesa wa nnḓa sa vhaḽedzani, vho imelaho ṱhanganyelo ya 73.7% ya zwiṱoko zwa Vhubindudzi ha Nnḓa Thwii kha shango. 

3.3. Muphuresidennde Vho Ramaphosa vho vha ṋemuṱa vhege yeneyi wa Muphuresidennde wa Federal Republic ya Germany Vho Frank-Walter Steinmeier, kha Madalo a Muvhuso Afrika Tshipembe. Germany ndi ḽiṱwe ḽa vhabindudzi vhahulwanesa vha nnḓa Afrika Tshipembe, hune ḽa vha na khamphani dza Germany dzi fhiraho 600  dzine dza vha na matavhi kana vhubveledzi shangoni ḽashu, hune dzi khou ṋetshedza mishumo i swikaho 100 000.

3.4. Madalo a Muvhuso o vha hone nga kha u sainiwa ha thendelano dza vhubindudzi na mbambadzo vhukati ha aya mashango mavhili, zwe zwa ṋetshedza tshikhala avha vharangaphanḓa vhavhili tsha u ambedzana nga ha mafhungo a aya mashango khathihi na pfarisano ya tsinisa sa vha si miraḓo ya tshoṱhe ya Khoro ya Vhutsireledzi ya Mbumbano ya Dzitshaka(UN) lwa themo ya miṅwaha mivhili u bva nga 2019 u swika nga 2020. 

4. Mbuedzedzo ya mavu

4.1. Khabinethe i dzhiela nṱha zwa uri Komithi yo Ṱanganelanaho ya Phalamennde ya u Sedzulusa Ndayotewa yo tenda muvhigo wayo une u khou tendela zwa u khwinisa Tshiteṅwa 25 tsha Mulayotewa wa Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe wa 1996. Khwiniso i ḓo ita uri zwi konadzee uri Muvhuso u dzhiulule mavu hu si na ndiliso zwi kha dzangalelo ḽa vhathu. Muvhigo wa komithi u khou lavhelelwa u ḓivhadzwa kha Buthano ḽa Lushaka u itela khanedzano.  Maitele a vhukwamani na lushaka o swikisa kha u vhona zwiimiswa zwa tshivhalo zwi tshi ṋetshedza makumedzwa nga ha Mulayotibe na uri ho farwa vhupfiwa ha nnyi na nnyi kha mavundu oṱhe a ṱahe. Mulayotewa zwa zwino wo no khwiniswa lwa 17 nga kha maitele a vhukwamani na a katelaho.    

4.2. Muvhuso wo ḓivhofha kha matshimbidzele a re na vhulondo a  mbuedzedzo dza mavu ane a dzhiela nṱha madzangalelo a vhoṱhe.  Khabinethe i khwaṱhisa u ri muvhuso u ṱhompha mulayo nahone u ḓo, zwifhinga zwoṱhe, shuma u ya nga Mulayotewa. 

5. Khaṱhulo ya Khothe ya Ndayotewa

5.1. Khabinethe i ṱanganedza khaṱhulo ya Khothe ya Ndayotewa ye ya tshea uri Mulayo, 2002 (Mulayo 28 wa 2002) wa Mveledziso ya Mineraḽa na Zwiko zwa Peṱiroḽiamu, une wa langa u ṋetshedzwa ha pfanelo dza u eba migodini, une wa tea u vhalwa khathihi na Mulayo,1996(Mulayo 31 wa 1996) wa Tsireledzo ya Tshifhinganyana  ya Pfanelo dza Mavu a Tshayanzundzanyo, une wa tsireledza pfanelo tshayatsireledzo dza mavu.

5.2. Gundo ḽa tshitshavha tsha Lesetlheng tsha Devhula Vhukovhela sa tsumbo ya u thoma u dzhielwa nṱha ha pfanelo dza mavu dzine vhathu vhe vha vha vho tsikeledzwa u bva kale Afrika Tshipembe vho vha vho dziṅwa dzone mirafho na mirafho. Hune zwa u eba migodi  zwi kwama vhudzuloni ha vhathu,miṱa na zwitshavha, vhathu vhane vha kwamea thwii nga u ebiwa ha migodi vha tea u fha thendelo ya tshanduko kana dzi dzifhio dzine dza kwama pfanelo dza mavu.  

6. Mvelelo dza muṱolamuvhalelano

6.1. Khabinethe i ṱanganedza na u fhululedza mihasho na mabindu a muvhuso ane a dzulela u wana mvelelo dza muṱolamuvhalelano wo kunaho. Hezwi zwi ḓa nga murahu ha u bvisiwa ha Muvhigo wa Muṱolamuvhalelano  wa Vhulanguli ha Masheleni a Lushaka wa ṅwaha wa muvhalelano wa masheleni wa 2017/18 nga Muṱolamuvhalelano (AG) Vho Kimi Makwetu.

6.2. Fhedziha, Khabinethe i vhilaedziswa nga muvhigo une wa khou sumbedza u tsa tshoṱhe ha miṅwe mihasho ya muvhuso ya lushaka na ya mavundu na mabindu ayo. U sainiwa ha Mulayotibe wa Khwiniso wa Muṱolamuvhalelano wa Lushaka nga Muphuresidennde Vho Ramaphosa uri u vhe mulayo, zwine zwi ḓo khwaṱhisedza mushumo wa Ofisi ya AG, u ḓo thusa u vhona uri vhathu vha dzhie vhuḓifhinduleli, zwihulwanesa avho vhane vha dzulela u dzhiela fhasi muhanga wa mavhusele.

6.3. Khabinethe i ṱuṱuwedza mihasho yoṱhe na mabindu u shuma vha tshi khou vhona uri vha khakhululisa hani mafhungo oṱhe e vha tsivhudzwa nga AG na u dzulela u vhea iṱo kha mashumele u itela u tandulula mafhungo ane a nga vha hone khalaṅwaha ya mutolamuvhalelano u ḓaho i sa athu swika.

7. Tsireledzo na Vhutsireledzi

7.1. Khabinethe i ita pfulufhedziso ya thikhedzo ya Fulo ḽa Zwifhinga zwa Madakalo o Tsireledzeaho a Lushaka ḽe ḽa rwelwa ṱari nga Minisiṱa wa Mapholisa Vho  Bheki Cele fhasi ha thero ya “Operation Quiet Storm”. 

7.2. Fulo ḽi sedza kha u ita Afrika Tshipembe fhethu ho tsireledzeaho sa izwi ri tshi khou swika kha zwifhinga zwa holodei dza mafheloni a ṅwaha.Tshumelo ya Mapholisa ya Afrika Tshipembe i ḓo vha i tshi khou shuma u mona na shango kha ḓorobo ,muvhundu na tshikolobulasi tshiṅwe na tshiṅwe u swika mafheloni a Phando 2019. Vha ḓo vha vha tshi khou sedzesa kha mbonalo ya mapholisa, ngeno vha tshi khou fara mishumo yo khetheaho ya tsivhudzo na thivhelo. 

7.3. Khabinethe i humbela vhathu vhoṱhe vha Afrika Tshipembe u bvela phanḓa na u shumisana na mapholisa kha u itela uri ri dzudze zwitshavha zwashu zwo tsireledzea. Vhabebi na vhaunḓi vha dovha vha eletshedzwa u ṱhogomela vhana vhavho lwa u fhirisa nga zwifhinga hezwi zwi khou ḓaho zwa madakalo.

7.4. Khabinethe i dovha ya ita pfulufhedziso ya thikhedzo ya fulo ḽa 2018 ḽa Tsireledzo Dzibadani nga Zwifhinga zwa Madakalo, ḽe ḽa rwelwa ṱari nga Minisiṱa wa Vhuendi, Dr Vho Blade Nzimande, ngei Limpopo mafheloni a vhege. 

7.5. U rwelwa ṱari ho ṱangana na Samithiya ṅwaha nga ṅwaha ya Tsireledzo Dzibadani ya maḓuvha mavhili khathihi na Ḓuvha ḽa Ḽifhasi ḽa UN ḽa u Elelwa khuvhabvu dza khombo dza dzibadani. Zwi kha dzangalelo ḽashu roṱhe uri roṱhe ri ite tshashu tshipiḓa u itela u vhona uri ro tsireledzea nga zwifhinga hezwi zwa madakalo nga u reila nga vhulondo na u ṱhompha milayo ya dzibadani.

8. Buroho ya Catembe - Maputo

8.1. Khabinethe i fhululedza vhainzhiniara vha Afrika Tshipembe vhane ndi tshipiḓa tsha vhane vha khou ṅwala ḓivhazwakale ya mveledziso ya buroho ingaho muratho ine ndi yone ndapfusa Afrika. Buroho ya Catembe - Maputo yo fhaṱiwa nga China Road na Bridge Corporation na uri i ṱanganyisa Maputo ngei Mozambique na KwaZulu-Natal.   

8.2. Muphuresidennde wa Mozambique, Vho Filipe Nyusi, vho rwela ṱari Buroho ya Catembe - Maputo, ye ya dzhia miṅwaha i fhiraho miṋa u fhaṱiwa, ya ḓura US$785 wa miḽioni.

8.3. Mveledziso iyi i ḓo ṱuṱuwedza mbambadzo na vhuendelamashango vhukati ha Mozambique na Afrika Tshipembe hune tshifhinga tsha u pfukekanya vhukati ha Maputo u ya Kosi Bay ngei KwaZulu-Natal kha mukaṋo wa Phendelashango ya Vhubvaḓuvha tshi ḓo fhungudzea lu vhonalaho u bva kha iri dza rathi u ya kha mithethe ya 90.

A. Tsheo dza Khabinethe

9. Vhege ya  u Nyeṱulelwa nga ha Mbekanyamushumo ya Nyito

9.1. Khabinethe yo ṱalutshedzwa nga ha mivhigo ya zwo no swikelwaho na ha mvelelo dza vhuvhekanyandeme dza u bva nga ḽa u 1 Lambamai 2018 u swika nga ḽa 30 Khubvumedzi 2018. Mihasho ine ya khou shuma kha dzikiḽasiṱa u vhona uri mvelelo idzo dza vhuvhekanyandeme dza 14 dzi khou bvela phanḓa u itela u swikela  zwine zwa khou fanela u ṋetshedzwa ngauralo. Hedzi mvelelo dzo dzhiiwa u bva kha Muhanga wa Maano a Vhuṱali wa Tshifhinga tsha Vhukati ha Ṅwaha wa Muvhalelano wa 2014-2019 na u bva kha Bono ḽa Pulane ya Mveledziso ya Lushaka ya 2030.

9.2. Khabinethe yo tendela nyito i khou ṱoḓeaho u shuma na khaedu dzine dza khou khakhisa uri hu shumiwe.Mivhigo yo anḓadzwa kha webusaithi ya DPME (www.dpme.gov.za). 

10. Mbekanyamushumo ya Mveledziso na Vhumagi ha zwa Dzigoloi (APDP) Automotive Production and Development Programme (APDP)

10.1. Khabinethe yo tendela u engedziwa ha APDP u bva nga 2021 u ya kha 2035 hu na khwiniso dza u tikedza Pulane Khulwane ya zwa Dzigoloi ya Afrika Tshipembe (SAAM).  i approved the extension of the APDP from 2021 to 2035 with amendments to support the South African Automotive Masterplan (SAAM).

10.2. SAAM i khou sedza kha zwithu zwa rathi: nyaluso ya maraga Yapo; mveledziso ya maraga wa Dzingu; U ita uri zwi tendelena na Maraga Wapo; mveledziso ya Themamveledziso; tshanduko ya Nḓowetshumo, na Thekhinoḽodzhi khathihi na mveledziso ya zwikili zwi tshimbilelanaho na mveledziso. 

10.3. Khwiniso dzi khou lwisa, ro tou topola kha zwinzhi, u ṱuṱuwedza vhuimo ha nṱha ha u ḓadzisa ndeme yapo u itela u sika zwikhala zwinzhi zwine zwa ḓo ḓadzisa mishumo minzhi. Ṱholo na vhulavhelesi ha mbekanyamushumo na uri maitele  o ḓoweleaho a nḓowetshumo a khou alusiwa a tshi ya phanḓa u itela u vhona uri hu na u bvelaphanḓa ha bono na ndivho dza SAAM.

10.4. Minisiṱa wa Mbambadzo na Nḓowetshumo, Dr Vho Rob Davies, vha ḓo nyeṱulela vha nyanḓadzamafhungo nga ha khwiniso idzi nga Ḽavhuṱanu, 23 Lara 2018.

B. Milayotibe

11. Khabinethe yo tendela u ḓivhadziwa ha Mulayotibe wa 2018 wa Mbadelo dzo Kalulaho Muṱolamuvhalelano wa Lushaka (Public Audit Excess Fee Bill of 2018) u ḓivhadziwa Phalamenndeni. Mulayotibe u ṋetshedza Muṱolamuvhalaleno u dzhia maga a vhululamisi u vhona uri masheleni e a lozwa nga Shango a a, hune zwa konadzea, vhuiswa murahu khathihi na u hwedza maṅwe mafhungo ane a humbulelea a na vhuaḓa kha uri a ṱoḓulusiswe. Mulayotibe u dovha wa lwisa u manḓafhadza AG u ita mushumo wa vhuṱolamuvhalelano na u tshimbidza mashumele a vhuṱolamuvhalelano, khathihi na u vhekanya nzudzanyo dza mavhusele dza AG uri dzi tshimbilelane na mashumele a nṱhesa a zwino. 

C. Zwi khou Ḓaho

12. 100 #WomenOfFortitude

Nga murahu ha u ṋetshedzwa ha madzina, fulo ḽa 100 #WomenOfFortitude ḽi ḓo vulwa ngei Union Buildings Pretoria nga ḽa 22 Lara 2018. Komithi ya Minisiṱa dza Tshivhalo dzi khou shumaho kha zwa Miṅwaha ya Ḓana ya Vho Nelson Mandela na Miṅwaha ya Ḓana ya Vho Albertina Sisulu yo ḓivhadza fulo ḽa 100 #WomenOfFortitude  nga ḽa 11 Tshimedzi 2018 sa ḽiṅwe ḽa mishumo ya Miṅwaha ya Ḓana ya Vho Albertina Sisulu . 

Fulo ḽa #WomenOfFortitude ndi dzangano ḽa vhafumakadzi vha 100 vhane vha khou tshimbidza fhungo ḽa uri vhafumakadzi vha nga kona hani u vhulunga zwivhuya zwe ra sielwa nga Vho Mama Sisulu. 

13. Maḓuvha a 16 a u Lwa na u Tambudzwa  ho Sedzwa Mbeu(GBV)

Muhasho wa Vhafumakadzi u khou tshimbidza na u vhekanya khaḽenda ya muvhuso ya mishumo ya Fulo ḽa Maḓuvha a 16 a u Lwa na u Tambudzwa ho sedzwa Mbeu(GBV)u bva nga ḽa 25 Lara u swika 10 Nyendavhusiku 2018. Miraḓo ya Khorondangi ya Lushaka khathihi na vharangaphanḓa vha mivhuso yapo na ya vundu vha ḓo fara mishumo ya phothifoḽio/sekithara yavho u ya kha shango ḽoṱhe nga kha vhurangeli ha dzudzanya na zwitshavha. Mbekanyamushumo dzo fhelelaho dzi a wanala kha www.gov.za/16DaysofActivism2018. 

Khabinethe i ṱuṱuwedza MaAfrika Tshipembe vhoṱhe u shumisa luvhanḓe ulwu na u shela mulenzhe kha mishumo ya muvhuso i re tsinisa na ha havho. Dzangano ḽa vhadzulapo na zwiṅwe na maṅwe madzangano a Vhafumakadzi ṱuṱuwedzwa uri vha swae maḓuvha aya a mishumo kha khaḽenda dzavho.

MaAfrika Tshipembe vha ṱuṱuwedzwa u shumisana ka u dzhiela nṱha mbidzo iyi ya #HearMeToo, nga u thetshelesa zwililo zwa Vhafumakadzi,na u dzhia ḽiga kha u fhelisa dwadze iḽi nga nḓila iṅwe na iṅwe ine ya vha ya u tambudza vhafumakadzi.

D. U fhululedza

14. Khabinethe i fhululedza vhahali vha vhoramitambo vhapo vhane vha khou fhefheḓisela nṱha fulaga ya Afrika Tshipembe. U kunda ha avho vho konesaho kha mitambo ya mudavhini yo fhambanaho, vho dzhielwa nṱha kha vhuṱambo ha zwenezwino ha 2018 ha Tshiphuga tsha Mitambo.  

14.1. Caster Semenya wa Afrika Tshipembe o thuba misuku nga mivhili nga u wina tshiphuga tshe tsha vha tshi tshi khou lilwa vhukuma vhukuma tsha Ramutambo Makone wa Ṅwaha khathihi na Tshiphuga tsha Ramutambo wa Mufumakadzi wa Ṅwaha.

14.2. Mubammbeli makone wa Afrika Tshipembe Chad le Clos o wina Tshiphuga tsha Ramutambo wa Munna wa Ṅwaha.

14.3. Ndodomzi Ntutu o wina Tshiphuga tsha vha re na Vhuholefhali tsha Ramutambo wa Munna wa Ṅwaha. 

14.4. Anrune Liebenberg o wina Tshiphuga tsha vha re na Vhuholefhali tsha Ramutambo wa Mufumakadzi wa Ṅwaha. 

14.5. Banyana Banyana vho wina Tshiphuga tsha ndeme tsha Tshigwada tsha Ṅwaha. Banyana Banyana vho wina mutambo wavho wa mvulatswinga vha tshi khou tamba na Nigeria kha Mitambo ya Tshiphuga tsha Vhafumakadzi vha Dzitshaka dza Afrika (AFCON). 

14.6. Bafana Bafana vho tamba u lingana na Nigeria 1-1 kha mutambo wa u ṱoḓa u dzhenela AFCON. 

14.7. Tshigwada tsha Rugby tsha Afrika Tshipembe tshi khou fhululedzwa kha matambele atsho, khathihi na u vha tamela mashudu kha mutambo wavho une vha khou ḓa u u tamba na Wales nga ḽa 24 Lara 2018.

Khabinethe i vhidzelela MaAfrika Tshipembe u bvela phanḓa na u tikedza vhoramitambo vhashu vha vhanna na Vhafumakadzi.

15. Khabinethe i dovha ya fhululedza:

15.1. Minisiṱa wa Saintsi na Thekhinoḽodzhi Vho Mmamoloko Kubayi-Ngubane, vhe vha nangwa kha u shuma kha Khoro ya Foramu ya Ikonomi ya Ḽifhasi kha Rivoḽushini ya Nḓowetshumo ya Vhuṋa, ine yo vhumbwa nga muvhuso, vhadzulapo na vhoradzipfunzo.Hezwi zwi ḓo thusa mashango oṱhe u ya nga vhuphara uri vha fhindule na u dzhia zwikhala zwo ṋetshedzwaho nga Rivoḽushini ya Nḓowetshumo ya Vhuṋa.

15.2. Minisiṱa wa Gwama Vho Tito Mboweni kha u tholwa havho kha Bodo ya Dziṱhirasithii ya Tshikwama tsha Mulalo tsha AU, tshine tsha ḓo lambedza mafhungo a vhudipuḽomesi a vhupfumedzani na a thivhelo, ṱhoḓea dza vhukoni ha tshiimiswa, na mishumo ya thikhedzo ya mulalo Afrika. Sa muraḓo wa Bodo ya Dziṱhirasithii, Minisiṱa Vho Mboweni vha ḓo thusa kha mbofhano ya maano na u khwinisa mavhusele, vhulavhelesi ha zwa ndaulo na masheleni a Tshikwama tsha Mulalo. U tholiwa ha dziṱhirasithii dza Tshikwama tsha Mulalo tsha AU ndi ḽiga kha u shuma ha u lambedza adzhenda ya AU nga masheleni,zwine zwa vha tshipiḓa tsha maitele a khou yaho phanḓa a mbuedzedzo ya tshiimiswa. 

15.3. Minisiṱa wa Pfunzo dza Nṱha na Vhupfumbudzi Vho Naledi Pandor, vhane vha ḓo avhelwa French National Order ya Tshiphuga tsha Khuliso tsha Legion nga Ḽavhuṱanu, 30 Lara 2018. Tshiphuga itshi ndi tsha nga ha u dzhiela nṱha zwihulwane zwe vha swikela vhutshiloni havho khathihi na u lwisa havho kha u ṱuṱuwedza na u isa phanḓa pfarisano vhukati ha France na Afrika Tshipembe kha buḓo ḽa Saintsi na Thekhinoḽodzhi. Vhuṱambo vhu ḓo farelwa hune Muambasada wa France Afrika Tshipembe vha dzula hone Pretoria.

E. U tholwa

U tholwa hoṱhe hu ḓo itwa ho thoma ha khwaṱhisedzwa ndalukanyo dza vho tholwaho na u sedzwa arali vha si na milandu.

16. Ṱhoho dza Mavundu dza Khorondangi ya Ṱhoḓuluso ya Vhugevhenga ha vhuhulwane (Hawks):

16.1. Free State: Brigadia Vho Kubandran Moodley; na

16.2. Devhula Vhukovhela: Medzha Dzheneraḽa Vho Dumisani Patrick Mbotho.

17. U tholwa hafhu ha Adv Vho Makhosini Solomon Msibi sa CEO wa Koporasi ya Vhulanguli ha Vhuendi ha Magondoni (RTMC).

18. U tholwa hafhu ha Vho Thulani Matiki Norman Kgomo sa muraḓo wa Bodo ya RTMC a sa shumi hone. 

19. U tholwa hafhu ha Vho Daphline Harridene Charlotte-Ann Ewertse sa muraḓo wa Bodo ya RTMC a sa shumi hone

20. U tholwa ha Adv Vho Sandile Nogxina sa Mulanguli a sa Shumi hone na u vha Mudzulatshidulo wa Bodo ya Khamphani ya Vhufhufhi ya Afrika Tshipembe.

Hu vhudziswa:
Vho Phumla Williams – Muambeli wa Khabinethe o tou Farelaho
Luṱingothendeleki: 083 501 0139