Tshitatamennde kha Muṱangano wa Khabinethe we wa farwa nga Ḽavhuraru, 11 Ṱhafamuhwe 2020 ngei Tuynhuys Ḓoroboni ya Kapa

A. Mafhungo a zwino kha Shango

1. Coronavirus (COVID-19)

1.1. Khabinethe i fulufhedzisa hafhu vhathu vhoṱhe Afrika Tshipembe uri maga oṱhe a tsireledzo a khou dzhiwa u tsireledza shango kha dwadze ḽa COVID-19. Minisṱa wa Mutakalo, Vho Dokotela Zweli Mkhize, vho vhiga kha Khabinethe uri ho vha na zwiwo zwa 13 zwa COVID-19 Afrika Tshipembe. Matsheloni a ṋamusi, Minisṱa wa Mutakalo vho khwaṱhisedza uri ho dovha ha vhigwa zwiṅwe zwiwo zwiṋa zwiswa, zwa swikisa tshivhalo tsha zwiwo zwa COVID19 kha 17. Vha ḓo ṋetshedza zwiṅwe zwidodombedzwa musi ḓuvha ḽino ḽi tshi khou ya phanḓa.

1.2. Khabinethe i dovholola khuwelelo nga Dzangano ḽa Mutakalo ḽa Ḽifhasi na Minisṱa wa Mutakalo Vho Mkhize, uri vhathu vhoṱhe fhano Afrika Tshipembe vha bvele phanḓa na u shumisa maga a thivhelo u fhelisa phiriselo na phaḓaladza ya vairasi. Maga a thivhelo a katela u ṱamba zwanḓa nga tshisibe na maḓi tshifhinga tshoṱhe kana u shumisa tshivhulazwitshili tsha zwanḓa tshi re na aḽikhoholo, a katela na u litsha u fara kana u kwama ningo yavho, maṱo na mulomo nga zwanḓa zwi songo ṱambaho na u thivha mulomo wavho nga thishu musi vha tshi hoṱola kana u atsamula vha fhedza vha laṱa thishu yeneyo. Tsumbadwadze dzo ḓoweleaho dza vairasi dzi katela, mufhiso, u hoṱola na u konḓelwa u fema. Musi vha na tsumbadwadze u ya nge he dza ṱalutshedzwa afho nṱha, vhathu vha eletshedzwa u dzula hayani na u ṱoḓa thuso ya dzilafho.

1.3. Ri ita khumbelo kha vhoṱhe ya u ṱhonifha phuraivesi ya vhalwadze vha COVID-19 na miṱa yavho. Ri dovha ra tsivhudza zwihulwane kha u phaḓaladza mafhungo maṅwe na maṅwe a mazwifhi a elanaho na vairasi u itela u thivhela phaḓaladzo ya mazwifhi, samba na khethululano zwitshavhani zwashu. Vhathu vhane vha vha na mbilaelo vha nga kwama Luṱingo lwa shishi lwa Tshiimiswa tsha Lushaka tsha Malwadze a Phirela (NICD) kha 0800 029 999 u wana mafhungo a vhukuma malugana na  COVID-19.

1.4. Khabinethe i ṱanganela na Muphuresidennde Vho  Cyril Ramaphosa kha u tamela mashudu thimu ya u vhuisa vhathu hayani na  vhashumi vha Vhufhufhi ha Afrika Tshipembe (SAA) vhe vha ṱuwa nga Ḽavhuvhili u ya ḓoroboni ya Wuhan, kha Vundu ḽa Hubei ngei kha People’s Republic of China, u vhuisa hayani maAfrika Tshipembe vha 122. Thimu ya zwa dzilafho u bva kha Muhasho wa Mutakalo na vha Tshumelo ya Mutakalo ya Vhuswole ha Afrika Tshipembe zwi vhumba tshipiḓa tsha thimu ya u vhuisa vhathu hayani. Khabinethe yo isa ndivhuwo kha SAA kha thusedzo yavho ya vhuṱhogwa kha mushumo uyu wa u vhuisa vhathu hayani.

1.5. Thimu ya u vhuisa vhathu hayani na maAfrika Tshipembe vhane vha khou vhuiswa hayanI vha khou lavhelwa u vhuya fhano hayani nga Ḽavhuṱanu ḽeneḽi, ḽa 13 Ṱhafamuhwe 2020. Musi vha tshi vhuya, vha ḓo valelwa thungo lwa tshifhinga tsha u bva kha maḓuvha a 14 u swika kha maḓuvha a 21. Nga tshifhinga itshi, mutshimbilo na u bva na u dzhena ha vhathu na thundu   vhuponi vhune vhathu avho vho valelwaho khaho a hu nga ḓo vulelwa nnyi na nnyi. 

1.6. Ri khou tsivhudza zwihulwane vhathu kha u lingedza u ṱoḓa u kwamana nga muvhili  kana u lingedza u dalela vhupo he vhathu vha valelwaho thungo hone. Musi tshifhinga tsha u valelwa thungo tshi tshi fhela na ndingo dzo khwaṱhisedza uri a hu tshe na vhulwadze ha vairasi ya COVID-19 kha vhafuna shango vhashu, vha ḓo vhofholowa vha humela kha zwitshavha zwa havho nga u fhambanaho.

1.7. Khabinethe i khoḓa mushumo wo itwaho nga Komiti ya Ngomu ya Dziminisṱa (MIC) ye ya kumedzwa mushumo wa u sedzana na COVID-19, yo rangwa phanḓa nga Minisṱa wa Mutakalo na u shumana na  NICD, kha u sala murahu vhuṱala na u langa vairasi, musi vha tshi khou thusedza avho vha kwameaho ngayo na u bvela phanḓa na u ḓivhadza lushaka maswa maswa.

1.8. Khabinethe i livhuwa uri vhunzhi ha mavundu o fhirisela phanḓa vhudavhidzani ha mafhungo a COVID-19 kha Minisṱa wa Mutakalo nga ndeme yao khulwane ya u kwama lushaka na dzitshaka. Ri ṱuṱuwedza mavundu oṱhe uri na one a ite nga u ralo u khwaṱhisedza uri vhudavhidzani vhu bve fhethu huthihi u itela u thivhela nḓaḓo dzi songo teaho na milaedza i songo konanywaho,

1.9. Muphuresidennde Vho Ramaphosa hu si kale vha ḓo ḓivhadza mafhungo maswa maswa nga ha COVID-19 kha mahoro a polotiki o imelwaho Phalamennde khathihi na vharangaphanḓa vha kereke. Muṱangano wa Khabinethe wo khetheaho nga  ha COVID-19 u khou fariwa nga Swondaha, ya ḽa 15 Ṱhafamuhwe 2020, ngei Tshwane.

2. Ikonomi

2.1. Khabinethe yo ḓo sedza kha u bviswa ha muvhigo wa vha Mbalombalo ya Afrika Tshipembe nga ha Zwibveledzwaguṱe Zwapo (GDP), we wa dzumbulula uri ikonomi yashu yo suvhela kha u wa ha ikonomi ya shango nga u tevhekana. Figara dzo sumbedza utsa ha GDP  nga  1.4% kha Kotara ya Vhuṋa ya 2019. Hezwi zwi tevhela u ṱukufhala ha 0.8% kha Kotara ya Vhuraru ya ṅwaha wonoyo.

2.2. Nga nnḓa ha u ṱanganedza masiandaitwa a sa takadziho a vhangwaho nga u khaulwa ha muḓagasi, Khabinethe i dzula yo ḓikumedza kha u lugisa mitheo, u sala murahu masia a ndeme a nyaluwo na u tshimbidza thasululo ya  tshumisano na maṅwe masia a tshitshavha na muvhuso u itela uri roṱhe ri vhee shango kha nḓila ya nyaluwo ya zwa ikonomi.

2.3. Ri khou engedza vhubindudzi hashu nahone u swika zwino thandela dzi re na ndeme ya vhubindudzi vhu linganaho R9 biḽioni dzo khunyeledzwa na thandela dza 27 dza ndeme i fhiraho R250 biḽioni dzi kha luṱa lwa u thoma u shumiwa, na nnzhi dzi no khou tevhela ṅwaha uno.

3. Mitengo ya data ya Vodacom

3.1. Khabinethe i ṱanganedza nḓivhadzo nga Khomishini ya Muṱaṱisano nga ha thendelano ya mulayo ya tshiga tsha shango yo swikelelwaho nga Vodacom malugana na phungudzo ya mitengo ya data dzayo. Hezwi zwi ḓa nga murahu ha Ṱhoḓisiso ya Makete wa Muṱaṱisano kha tshumelo dza data dzo humbelwaho nga Minisṱa wa kale wa Mveledziso ya Ikonomi Vho Abrahim Patel nga 2017, ye ya wana uri mitengo ya data yo vha i nṱhesa u fhira kha maṅwe mashango manzhi na u khethulula kha vharengi vha shayaho. 

3.2. Thendelano na Vodacom i khou thoma u shuma u bva nga ḽa 1 Lambamai 2020 nahone i ḓo ita uri mitengo ya data i fhungudzee u mona na bandiḽi dza ṅwedzi nga ṅwedzi, hune mutengo wa 1GB u ḓo tsa u bva kha R149 u ya kha R99 (phungudzo nga 34%), hu na luafhulelo hafhu ṅwaha u ḓaho. Vodacom i ḓo dovha ya ita uri hu vhe na u wana data dza mahala kha vharengi kha dziṅwe webusaithi dzi thusaho tshitshavha u fana na GCIS, BizPortal ntswa na Wikipedia) na u kona u dzhena dziwebusaithi dza yunivesithi dza Afrika Tshipembe. Luṅwe luafhulelo lu ḓo shuma kha vharengi vha zwitshavha zwi shayaho zwi fhiraho 2 000 na vhashumisi vha ḓo vha na ‘phakhedzhi ya mutheo’ ya milaedza ya SMS ya ḓuvha na ḓuvha ya mahala.

4. U wanwa ha  Pioneer Foods nga PepsiCo

4.1. Khabinethe i ṱanganedza thendelano ya u maanḓafhadza mushumo mulwane vhukuma na PepsiCo sa tshipiḓa tsha ngwano ya khamphani ya zwiḽiwa ya Afrika Tshipembe, ine ya vha Pioneer Foods. PepsiCo yo ḓikumedzela kha mishumo, vhubindudzi khathihi na u maanḓafhadza vhadzulapo na thengo. Yo dovha ya tenda uri musanda wayo wa  Sub-Saharan u ḓo vha fhano Afrika Tshipembe.

4.2. Vhashumi vha Pioneer Foods vha 10 000 na vhone vho tsireledzwa kha u fhelelwa nga mushumo nga vhanga ḽa u ṱangana ha dzikhamphani nahone PepisCo yo tenda u  ṱhogomela ḽevele dza mushumo ṱhanganyelo kha ḽevele dza zwino lwa tshifhinga tsha miṅwaha miṱanu. Vhashumi kha khamphani vha ḓo dovha vha ṋewa mikovhe ya ndeme i fhiraho  R1.6 biḽioni  kha PepsiCo ine ya ḓo shumiswa u wana tshipiḓa tsha 13% kha Pioneer Foods kha tshifhinga tsha miṅwaha miṱanu.

5. Nndwa ya u tambudzwa ha vhana na vhafumakadzi

5.1. Khabinethe yo ṱanganedza tsheo ya Khothe Khulwane ya Gauteng ya u hana u ita khumbelo ya khaṱhululo kha mulandu wa mutzhipi o gwevhiwaho, ane a vha Nicholas Ninow. Ṅwaha wo fhiraho, Ninow o ṋewa tshigwevho tsha u dzula dzhele vhutshilo hawe hoṱhe nga murahu ha u tzhipa musidzanyana wa miṅwaha ya sumbe kha restuarente ya Dros ngei Siverton, kha ḽa Pretoria nga 2018.

5.2. Khaṱhulo, u gwevhiwa na u haniwa ha khumbelo ya khaṱhululo, zwi rumela mulaedza wo khwaṱhaho kha zwigevhenga na vhane vha ṱoḓa u ita zwa vhugevhenga vha tshi tambudza vhana na vhafumakadzi wa uri, zwiimiswa zwa vhulamukanyi zwa Afrika Tshipembe zwi ḓo vha wana mulandu wa zwiito izwi zwa tshiṱuhu.

5.3. Roṱhe khathihi ri fanela u fhelisa u tambudza hu dzhielaho fhasi pfanelo dza vhathu dza mutheo dza vhana na vhafumakadzi. Nga kha nyito dzashu dzo ṱanganelaho ri fanela u khwaṱhisedza uri a hu na mufumakadzi kana ṅwana ane a khou tambudzwa lwa vhudzekani, u rwiwa, u tzhipiwa kana u ṱhaselwa fhethu huṅwe na huṅwe kha shango ḽashu.

6. Vhutsireledzi badani

6.1. Khabinethe i livhisa ndiliso kha miṱa ya 25 ya vhaṋameli vhe vha vha lovha nga u wa ha bisi tsini na Centane ngei Kapa Vhubvaḓuvha mathomoni a ṅwedzi uno. I dovha ya tamela mashudu vhaṋameli vho huvhalaho vha 68 uri vha fhole nga u ṱavhanya.

6.2. Ṱhoḓisiso nga vha Koporasi ya Ndangulo ya Vhuendi ha Badani na Tshumelo ya Mapholisa ya Afrika Tshipembe zwi fanela u thusedza kha u ṋetshedza phindulo kha nyimele malugana na makhaulambilu aya. Vhaṋetshedzi vha zwiendedzi vha na mushumo wa u ita zwoṱhe zwine vha nga kona u khwaṱhisedza vhutsireledzi ha vhaṋameli vhavho. 

6.3. Khabinethe yo tendela u rumelwa ha Mulayotibe wa Khwiniso ya Vhuendi ha Badani ha Lushaka wa 2019 Phalamenndeni. Wa vhuya wa phasiswa wa  vha mulayo, Mulayotibe u ḓo shela mulenzhe kha u fhungudza mabulayo dzibadani dzashu.

B. Tsheo dza Khabinethe

1. Pulane ya Tshiṱirathedzhi tsha Lushaka (NSP) ya Khakhathi dzo Ḓisendekaho nga Mbeu na Mabulayo a Vhatshifumakadzini

1.1. Nga Nyendavhusiku 2019, Khabinethe yo tendela GBVF-NSP. Yo dovha ya ṋea ndaela thimu ya Dziminisṱa yo rangwaho phanḓa nga Minisṱa wa Ofisi ya Muphuresidennde ya Vhafumakadzi, Vhaswa na Vhathu vha re na Vhuholefhali, Vho Maite Nkoana-Mashabane, uri vha engedze mushumo kha nzudzanyo ya zwa zwiimiswa zwa GBVF zwo dzinginywaho u ingamela mathomo a u shuma ha GBVF-NSP.

1.2. U ṱanganedza luvhilo lwa u tshimbidza na u ingamela mushumo wa u fhelisa GBVF, Khabinethe yo tendela u  thomiwa  ha Khoro ya Lushaka nga ha GBVF (NCGBVF). Tshivhumbeo tshi ḓo kuvhanganya vhathu u mona na lushaka, kha mavundu na mivhuso yapo u rangaphanḓa na u tikedza thuso ya GBVF i ḓisaho tshanduko. Tshi ḓo dovha tsha vha na vhuḓifhinduleli ha u thoma u shuma ha GBVF-NSP. 

1.3. Khoro ya Lushaka nga ha GBVF i ḓo vhiga kha Muphuresidennde nga kha Minisṱa Vho Nkoana-Mashabane. Khabinethe yo dovha ya tendela u vhekanywa ha IMC  yo vhumbiwaho nga Minisṱa wa Mapholisa Vho Bheki Cele; Minista wa Vhulamukanyi na Tshumelo ya Vhululamisi Vho Ronald Lamola; Minisṱa wa Tshumelo ya Tshitshavha na Ndaulo Vho Senzo Mchunu; Minisṱa wa Mveledziso ya Matshilisano Vho Lindiwe Zulu na Minisṱa Vho Nkoana-Mashabane sa muṱanganyi.

1.4. Khabinethe yo dovholola ndeme ya tshihaḓu tsha u ṱoḓa maga a dzhiwaho u fhelisa khakhathi dzi itelwaho u vhaisa miraḓo i re khomboni tshitshavhani tshashu. IMC yo ṋewa ndaela ya u tshimbidza nga ṱavhanyedza kha u dzudzanya nga nḓila kwao Khoro ya Lushaka nga ha  GBVF. Yo dovha ya ṋewa ndaela ya u bvela phanḓa na u ṱoḓisisa khonadzeo ya u ita uri nzudzanyo ya zwiimiswa ya zwino  i vhe mulayo.  

1.5. Khomishini ya Ndinganyiso ya Mbeu – sa tshiimiswa tshi tikedzaho dimokirasi i na mushumo wa ndayotewa wa u ṱuṱuwedza ṱhonifho ya ndinganyiso ya mbeu na tsireledzo, mveledziso na tswikelo ya ndinganyiso ya mbeu – nayo i ḓo lavhelelwa u bvela phanḓa na u ṱola tshifhinga tshoṱhe na u vhea iṱo mvelaphanḓa ine ya khou itwa kha u thoma u shuma ha  GBVF-NSP.

2. Mbekanyamushumo ya Mabindu  a vhuponi ha Mahayani na ha Tshikolobulasini  (TREP)

2.1. Khabinethe yo tendela u thoma u shuma ha TREP nga kha Tshikwama tsha Mabindu a Tshikolobulasini. Hezwi zwi khou tshimbilelana na thusedzo ya zwa ikonomi na u khwaṱhisa na u alusa ikonomi dza mahayani na dza tshikolobulasini.

2.2. Tshikwama tshi ḓo ṋetshedza thikhedzo na u khwaṱhisedza uri hu vhe tshivhindini tsha ikonomi yo ḓiimisaho yo khwaṱhaho i elanaho na Modele wa Mveledziso wa Tshiṱiriki kha vhupo uvho.

3. Muhanga wa Mbekanyamaitele wa Ndingo ya Lushaka wo Vusuludzwaho (NEPF) wa 2019-2024

3.1. Khabinethe yo tendela NEPF yo Vusuludzwaho ya 2019-2024 na Pulane ya Ndingo ya Lushaka ya  2020-2025, ine ya khwaṱhisa sisiṱeme ya ndingo nga ngomu kha muvhuso. Dzi ḓo khwaṱhisa nḓadzo ya muvhuso ya u thoma u shumisa Muhanga wa Pulane ya Vhuṱali ya Themo ya Vhukati ya  2020-2024.   

3.2. Maṅwalo oṱhe a nga wanala nga kha webusaithi ya Muhasho wa u Pulana, Tsedzuluso na Ndaulo ya Kushumele (www.dpme.gov.za).

4. Tshiṱirathedzhi tsha Ḓanzhe ḽa Tshipembepembeni

4.1. Khabinethe yo tendela khanḓiso ya Tshiṱirathedzhi tsha Ḓanzhe ḽa Tshipembepembeni u itela u wana vhupfiwa ha tshitshavha. Afrika Tshipembe ndi muṋango kha Tshipembepembeni wa mbekanyamushumo dza Tshipembepembeni dza dzitshaka dziṅwe dza 10. Mbekanyamushumo idzi dzoṱhe dzi shela mulenzhe kha ikonomi ya Afrika Tshipembe.

4.2. Tshiṱirathedzhi tshi dzinginya thikho ṱhanu:  (a) nyambedzano dza dzitshaka na tshumisano; (b) risetshe; (c) ndondolo na kushumisele kwo khwaṱhaho; (d) mveledziso ya khaphasithi na vhupfumbudzi na (e) tsivhudzo ya vhathu. Tshiṱirathedzhi tshi shuma na kha sisiṱeme ya Pfano ya Tshipembepembeni.

C. Milayotibe

1. Mulayotibe wa Khwiniso ya Vhuendi ha Badani ha Lushaka wa 2019

1.1. Khabinethe i tendela u rumelwa ha Mulayotibe wa Khwiniso ya Vhuendi ha Dzitshaka wa 2019 Phalamenndeni. Mulayotibe u dzinginya vhukati ha zwiṅwe milayo ya nḓowetshumo ya zwikolo zwa u guda u reila na u dzinginya zwiimo zwo teaho zwine ngazwo vhagudi vha u reila vha fanela u funzwa.

1.2. U dovha wa sedzana na tshanḓa nguvhoni na zwiito zwa vhuaḓa kha vhupo ha vhuendi ha badani, u gonyisa ndaṱiso kha avho vha kundelwaho u tevhedza milayo ya vhuendi; u thivhela u nwa halwa nga vhareili na u dzinginya mulayo wa nomboro dza moḓoro wa lushaka.

1.3. Mulayotibe u dovha wa dzinginya vhukoni ha maanḓa a Minisṱa wa Vhuendi na avho vha Miraḓo ya mavundu a Khorotshitumbe vha re na vhuḓifhinduleli kha zwa vhuendi.

2. Mulayotibe wa Khwiniso ya Ndiliso ya Khuvhalo na Malwadze Mishumoni wa  2019

2.1. Khabinethe yo tendela u rumelwa ha Mulayotibe wa Ndiliso ya Khuvhalo dza mushumoni na Mulayotibe wa Khwinisedzo ya Malwadze wa 2019 Phalamenndeni.

2.2. Mulayotibe u sedzana na khwiniso  dzo dzinginywaho kha Mulayo wa Ndiliso dza Khuvhalo na Malwadze Mushumoni  (COIDA), wa 1993 (Mulayo 130 wa 1993). Mulayotibe u engedzedza u katelwa ha khuvhalo na malwadze mushumoni kha vhashumi vha re khomboni vhe vha vha vho siiwa nnḓa khathihi na khwiniso ya mbuelo dza ndiliso kha vhashumi nga u angaredza.

2.3. Mulayotibe zwa zwino u katela vhukati ha zwiṅwe vhashumi vha muṱani kana vha hayani vha re nga fhasi ha khethekanyo ya vhashumi u itela mbuelo u ya nga COIDA ya 1993. U dovha wa dzinginya muhanga wa ṱhanganelo nga huswa na mbuedzedzo kha vhashumi vho lovhaho kana/na vho huvhalaho mushumoni.

3. Muvhuso Wapo: Mulayotibe wa Khethekanyo ya Masipala wa  2020

3.1. Khabinethe yo tendela khanḓiso ya Muvhuso Wapo: Mulayotibe wa Khethekanyo ya Masipala wa 2020 u itela u wana vhupfiwa ha tshitshavha. Wa vhuya wa phasiswa lwa mulayo, u ḓo fhelisa Mulayo wa Khethekanyo ya Masipala wa, 1998, (Mulayo 27 wa 1998) une wa vha one zwino: wa Muvhuso Wapo.

3.2. Mulayotibe u ṋetshedza vhukati ha zwiṅwe, mathomo na mishumo ya Bodo ya Khethekanyo ya Masipala, ṱhoḓea na maitele a wanulusa na u wanulusa nga huswa mikano ya masipala na mikano ya wadi khathihi na mathomo a Maanḓalanga a Dzikhaṱhululo.

D. Zwi khou Ḓaho

1. Ṅwedzi wa Pfanelo dza Vhathu  

1.1. Muphuresidennde Vho Ramaphosa vha ḓo ṋetshedza mulaedza muhulwane kha vhuṱambo ha zwihumbudzo zwa Ḓuvha ḽa Pfanelo ya Vhathu ḽa Lushaka ḽa 2020 vhune ha ḓo farwa nga Mugivhela wa ḽa 21 Ṱhafamuhwe 2020 ngei  Tshitediamu tsha Mitambo tsha Colesberg ngei Devhula ha Kapa nga fhasi ha thero: “Ṅwaha wa vhuthihi, mvusuludzo ya ikonomi ya matshilisano na u fhaṱa lushaka.”

1.2. Ḓuvha ḽa Pfanelo dza Vhathu Afrika Tshipembe ḽi na vhubvo haḽo kha zwiwo zwo iteaho kale zwa Sharpeville (Gauteng) na Langa (Kapa Vhukovhela) nga ḽa 21 Ṱhafamuhwe 1960, he vhathu vha tshivhalo vha thuntshiwa vha vhulawa vha tshi khou lwela pfanelo dzavho dza vhuthu.

1.3. Khabinethe i ita khuwelelo kha maAfrika Tshipembe u pembelela Ḓuvha ḽa Pfanelo dza Vhathu na u ṱhonifha avho vhe vha kumedza matshilo avho u itela uri riṋe ri swikele mbofholowo ine ra khou bvela phanḓa na u ḓiphina ngayo ṋamusi.

1.4. Muṅwe wa tsumbo ya murangaphanḓa o ḓikumedzelaho ndi Vho Dokotela Alfred Bathini Xuma, muṅwe wa madokotela a zwa dzilafho a Vharema vha u tou thoma Afrika Tshipembe na Muphuresidennde wa kale wa Ḽihoro ḽa  Khongiresi ya Lushaka lwa maAfrika. Muphuresidennde Vho Ramaphosa vho elelwa na u ṱhonifha vhutshilo ha Vho Dokotela Xuma nga u ḓivhadza Mbulungo ya Tshiofisi yo Khetheaho: Khethekanyo ya 1 ya u vhulungwa havho nga huswa u bva mavhiḓani a Brixton ngei Johannesburg u iswa hayani he vha bebiwa hone ngei muḓanani wa KwaManzana, Engcobo Vhubvaḓuvha ha Kapa nga Swondaha yeneyi yo fhiraho.

2. Madalo a Mushumo a Muphuresidennde Vho Ramaphosa kha  Riphabuḽiki ya Congo

2.1. Muphuresidennde Vho Ramaphosa vha khou dzhenela Muṱangano wa u Rwelaṱari Tshigwada tsha Vhukwamani nga ha Libya une wa khou vha hone ngei  Oyo, kha Riphabuliki ya Congo nga ḽa 11 na 12 Ṱhafamuhwe 2020. Vho fhelekedzwa nga Minisṱa wa Vhushaka ha Dzitshaka na Tshumisano, Vho Dokotela Naledi Pandor, Minisṱa wa Vhupileli na Maswole vha Kale, Vho Nosiviwe Mapisa-Nqakula na Minisṱa wa Tsireledzo ya Muvhuso, Vho Ayanda Dlodlo. 

2.2. Muhulisei Vho Denis Sassou N’Guesso, Muphuresidennde wa  Riphabuliki ya Congo, vho ramba Muphuresidennde Vho Ramaphosa u dzhenela muṱangano sa Mudzulatshidulo wa Mbumbano ya Afrika (AU).

2.3. Sesheni yo Ḓoweleaho ya vhu33 ya Buthano ḽa AU yo dzhia tsheo ya u thoma ya Tshigwada tsha Vhukwamani, hune Riphabuḽiki ya Congo yo vha Mudzulatshidulo na u katela miraḓo ya Komiti ya Ḽevele ya Nṱha nga ha Libya u ṋetshedza vhurangaphanḓa na u ṱuṱuwedza vhukonanyi ha ndingedzo dza dzitshaka kha u ṱoḓa thandululo kha Vilili ḽa Ḽibya.

E. Milaedza ya Ndiliso

3.1. Khabinethe yo rumela ndiliso kha muṱa, dzikhonani na vhashumisani vha muṱoḓisisi muhulwane wa Bodo ya Vhulanguli ha Vhuṱoḓisisi ha Mapholisa ho Ḓiimisaho, Vho  Mandla Mahlangu (47), vhe vha vhulawa vhege yeneyi. Khabinethe i dovha ya rumela ndiliso kha miṱa, dzikhonani na vhashumisani vha vhaofisiri vhavhili vha Hawks  Detective Warrant Officer Delene Grobelaar Koonin (44) na Sergeant Wynand Herbst (42), vhe vha vhulawa kha u thuntshana ngei Devhula Vhukovhela.

3.2. Khabinethe i sasaladza mabulayo a vhaofisiri avha vhavhili vho ḓikumedzelaho, vha re na mushumo wa u tsireledza maAfrika Tshipembe vhoṱhe. Sa lushaka, ri fanela u ima roṱhe ra sasaladza mabulayo a mapholisa vhashu vha vhanna na vhafumakadzi.

F. Milaedza ya u Fhululedza

Khabinethe i fhululedza na u tamela mashudu kha:

1.1 Muphuresidennde o khethiwaho, Muhulisei Vho Fauré Essozimna Gnassingbé, kha u khethiwa hafhu sa Muphuresidennde wa Riphabuḽiki ya Togo nga tshifhinga tsha Khetho dza Muphuresidennde dzo farwaho nga ḽa 22 Luhuhi 2020. Khabinethe i ṱanganela na Muphuresidennde  Vho Ramaphosa kha u dovha ya fhulufhedza vhathu vha Togo nga u tshimbidza khetho dza mulalo.

G. U tholwa

U tholwa hoṱhe ho fhira kha khwaṱhisedzo ya ndalukano na thendelo yo teaho.

1. Miraḓo ya Bodo ya Maanḓalanga a Vhutsireledzi ya Maḓanzhe a Afrika Tshipembe:
a. Vho Nthato Minyuku (Mudzulatshidulo).
b. Vho Lindelwa Nonjabulo Dlamini
c. Vho Lucas Haluodi;
d. Vho Eva Dorothy Khosa; and
e. Mukapuṱeni Vho Bheka Clive Zulu.

Mbudziso:
Vho Phumla Williams
Muambeli wa Khabinethe o tou farelaho  
Luṱingothedeleki: 083 501 0139