A. Mafhungo a zwino kha Shango

1. Ṱhaselo na mabulayo a vhaofisiri vha mapholisa zwi khou sasaladzwa

1.1. Khabinethe i khou sasaladza zwiito zwine zwa khou bvela phanḓa zwa u ṱhaselwa na u vhulahwa ha vhaofisiri vha mapholisa sa zwithu zwine zwa sa tou vha zwiito zwa tshiṱuhu fhedzi, zwi dovha hafhu zwa vha zwiito zwi re na mishushedzo kha tsireledzo ya tshitshavha. Miraḓo ya Tshumelo ya Mapholisa ya Afrika Tshipembe (SAPS) khathihi na maṅwe mazhendedzi a khombetshedzo ya mulayo, hu tshi katelwa na vha khamphani dza tsireledzo dza phuraivethe, vha vhea matshilo avho khomboni ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe vha tshi itela u ri tsireledza; ngauralo, na vhone vho tewa nga u wana thikhedzo na tsireledzo u bva kha riṋe. 

1.2. Khabinethe yo ṱanganedza ṱhoḓisiso dza tshihaḓu dza mapholisa dze dza livhisa kha u farwa ha muhumbulelwa kha u vhulahwa ha vhaofisiri vhavhili vha mapholisa vha ngei Kapa Vhukovhela nga Swondaha, ya ḽa 28 Luhuhi 2021, vhe vha dovha hafhu vha ṱangulwa na zwiṱhavhane zwavho. Zwito zwoṱhe zwa vhugevhenga, hu tshi katelwa na mabulayo, a zwi nga ḓo konḓelelwa, nahone vhatshinyi vha ḓo salwa murahu vha fhedza nga u farwa.    

1.3. Khabinethe yo dovha hafhu ya fhululedza vha SAPS kha mushumo we vha u ita wa u dzhia khokheini ine ya vha na ndeme ya masheleni ane a lingana R500 miḽioni u bva kha tshikepe tsha vhureakhovhe ngei khunzikhunzini dza Saldanha. Mushumo uyo wo vha wo rangwa phanḓa nga mafogisi vhane vha bva kha Yunithi yo Dzudzanywaho ya u lwa na Vhugevhenga ha Zwidzidzivhadzi, vha tshi shumisana na dziṅwe yunithi dza SAPS.  

1.4. Vha SAPS vho dovha hafhu vha fhululedzwa kha u dzhia havho maboḓelo a 400, ane a lingana na phimamushonga dza 2 400 dza khaelo ine ya si vhe ya vhukuma ya Vhulwadze ha vairasi ya corona (COVID-19) u bva fhethu ha vhuvheathundu vhu re fhaḽa Germiston, kha ḽa Gauteng. Vhaofisiri vho dovha hafhu vha wana na masiki ine ya si vhe ya vhukuma he vha fhedza nga u fara vhathu vhararu.  

1.5. Khabinethe i khou ṱuṱuwedza miraḓo ya tshitshavha uri vha songo renga khaelo dzine dza si vhe dza vhukuma u bva kha vharengisi vha sa fulufhedzei vhane vha vhea matshilo a vhadzulapo vhane vha si ḓivhe tshithu khomboni. Nga kha Muhasho wa Mutakalo, muvhuso u khou u bvela phanḓa na mbekanyamushumo ya muhaelo wa mahala ine ya ḓo ṋetshedzwa kha Maafrika Tshipembe vhoṱhe vhane vha khou ḓiṋetshedzela u haelwa nga vhone vhaṋe. U swika zwino, Luṱa lwa 1 lwa mbekanyamushumo ya muhaelo kha vhupo ha muhaelo ho tiwaho u mona na shango, lwo kona u swikela vhathu vhane vha fhira 100 000. 

2. Lufu lwu vhavhaho lwa muthu wa munna wa ngei Braamfontein, kha ḽa Johannesburg

2.1. Khabinethe yo vhaiswa nga lufu lu vhavhaho lwa muthu wa munna we a vhulahwa nga tshifhinga tsha migwalabo ya matshudeni vha Yunivesithi ya Wits fhaḽa Braamfontein, kha ḽa Johannesburg nga Ḽavhuraru, ḽa 10 Ṱhafamuhwe 2021, ya dovha hafhu ya rumela maipfi ayo a ndiliso kha vha muṱa na dzikhonani dza mufu. 

2.2. Khethekanyo ya Ṱhoḓisiso dza Mapholisa yo ḓiimisaho nga yoṱhe zwazwino i kati na u ita ṱhoḓisiso dza u sengulusa nyimele dze dza livhisa kha lufu ulwu.

2.3. Khabinethe i khou ṱuṱuwedza mapholisa uri vha fhungudze zwa u shumisa maanḓa musi vhe kati na u ita uri hu vhe na vhudziki tshitshavhani nga tshifhinga tsha musi hu na migwalabo, na uri vha songo vhuya vha shumisa zwiṱhavhane. 

3. Mukhushwane wa Nguluvhe wa Afrika (ASF)

3.1. Ho vhigwa tshiwo tsha ASF kha bulasi mbili ngei Mfuleni hune ha vha Kapa Vhukovhela. Muhasho wa zwa Vhulimi wa ngei Kapa Vhukovhela wo kombetshedza nyiledzo dza u rengiswa na u endedzwa ha nguluvhe dzi tshilaho u bva ngei Mfuleni u itela u fhungudza u phaḓalala ha vhulwadze.  

3.2. ASF ndi vhulwadze ha phirela vhune ha kwama nguluvhe dza mahayani na dza ḓaka, fhedzi a vhu kwami vhathu. Naho zwo ralo, Khabinethe i khou ita khuwelelo ya uri hu vhe na ṱhogomelo khulwane u itela u thivhela u phaḓalala ha vhulwadze u ya kha zwiṅwe zwipiḓa zwa shango.     

3.3. Vhafuwi vha nguluvhe vha khou tsivhudzwa uri vha dovhe hafhu vha dudedze makoko maṅwe na maṅwe lwa tshifhinga tshi linganaho awara phanḓa ha musi vha tshi a ṋea nguluvhe dzavho u itela uri vha kone u vhulaha vairasi dza ASF khathihi na maṅwe malwadze ane a vha thaidzo.

4. Mbalombalo dza Zwibveledzwa Zwoṱhe zwa Shango  (GDP) dza kotara ya vhuṋa ya 2020

4.1. Khabinethe yo ṱanganedza mbalombalo dza GDP dza kotara ya vhuṋa ya 2020 dze dza bviswa nga vha Tshumelo ya Tshitatistiki ya Afrika Tshipembe nga Ḽavhuvhili, ḽa 9 Ṱhafamuhwe 2021. GDP ya vhukuma yo aluwa nga 6.3%, nga mulandu wa u leludzwa hafhu ha nyiledzo dza u tshimbila dza COVID-19. Mvelelo dzo sumbedza nyaluwo khulwane kha zwibveledzwa zwa u fhedzisela zwine zwa shumiswa mahayani na kha zwibveledzwa zwa nḓowetshumo ya vhumagi. Nga mulandu wa zwenezwo, kha ṅwaha woṱhe wa 2020, GDP ya vhukuma yo tsela fhasi nga 7.0% – zwine zwa vha mvelelo dza khwiṋesa kha zwe zwa vha zwo lavhelelwa.    

4.2. Sekhithara ya zwa vhumagi yo aluwa nga 21.1% kha kotara ya vhuṋa ya ṅwaha wa 2020. Sekhithara ṱhukhu dza ṱahe kha dza fumi dzo rekhoda nyaluwo (dzi tshi khou rangwa phanḓa nga sekhithara ya zwiḽiwa na zwinwiwa, moḓoro na zwipiḓa zwa hone khathihi na zwibveledzwa zwa mutale na tsimbi), ngeno nyaluwo ya mbambadzo (ya  9.8%) yo itwa nga mabindu a zwa mbambadzo, mbambadzo ya mimoḓoro, tshumelo dza u ṋetshedza zwiḽiwa na dza vhudzulo. Zwa vhulimi zwo vha na nyaluwo ya ṅwaha ya nṱhesa (ya 13.1% kha ṅwaha wa 2020) nga mulandu wa nyimele dzavhuḓi dza mutsho khathihi na mashumele o khwiṋifhadzeaho a sekhithara ṱhukhu dza zwibveledzwa zwa thoro, vhulimangade na zwifuwo.   

4.3. Siani ḽa tshinyalelo ya zwa masheleni, tshinyalelo yoṱhe ya u fhedzisela ya masheleni o shumiswaho kha zwirengwa zwine zwa shumiswa ngomu miṱani yo engedzea nga tshikalo tshine tsha lingana 7.5%, he sekhithara ṱhukhu dzine dza vha dzone dzo rangaho phanḓa, ha vha dziresitorenthi na dzihodela, zwiḽiwa na zwinwiwa zwi si na aḽikhohoḽi; hu tshi katelwa na sekhithara ṱhukhu dza vhuḓimvumvusi na dza zwa mvelele. Themamveledziso yoṱhe nga u angaredza yo engedzea nga 12.1%, he ya rangwa phanḓa nga u engedzea ha masheleni o shumiswaho kha tshomedzo dza zwa vhuendi khathihi na kha mishumo ya zwa vhufhaṱi musi hu tshi thoma u vha na u engedzea ha zwiito zwa u enda nga bada nga vhaṋameli khathihi na u endedzwa ha thundu na u dovha hafhu ha iswa phanḓa na u itwa ha mishumo ya u fhaṱa dzibada na zwiṅwe zwi fanaho.

4.4. Khabinethe i kha ḓi vha na fulufhelo ḽa uri ikonomi i ḓo vhuyelela vhudzuloni nga u shumisa nḓila dzo pikwaho dza zwa mutakalo khathihi na ndingedzo dza tshumisano dzine dza khou bvela phanḓa dza muvhuso, mabindu, vhashumi na zwitshavha hu tshi itelwa u vhona uri Pulane ya Mvusuludzo na Mbuedzedzo ya Ikonomi i khou thoma u shuma.

5. Guvhangano na Ṱano zwa Afrika Tshipembe ḽi Ḓihudzaho nga u Renga Zwibveledzwa zwapo (Proudly South African Buy Local Summit & Expo)

5.1. Muphuresidennde Vho Cyril Ramaphosa vho ṋetshedza Mulaedza Muhulwane nga vidio nga Ḽavhuvhili, ḽa 9 Ṱhafamuhwe 2021 kha Guvhangano na Ṱano zwa vhu9 zwa ṅwaha nga ṅwaha zwa Afrika Tshipembe ḽi Ḓihudzaho nga u Renga Zwibveledzwa zwapo, zwe zwa farwa nga fhasi ha ṱhoho ine ya ri: “Mveledzo yapo sa tshitshimbidzi tsha Nyaluwo ya Ikonomi”.  Proudly South African ndi zhendedzi ḽa Muhasho wa Mbambadzo, Nḓowetshumo na Muṱaṱisano.

5.2. Guvhangano ḽo hashwa thwii kha zwirathisi zwo fhambanaho zwa inthanete na zwa nyanḓadzamafhungo dza matshilisano u itela uri hu kone u vha na u dzhenela ho ṱanḓavhuwaho kha nyambedzano dzenedzo. Ṱano ḽa nga vidio ḽo ita uri khamphani dzi kone u sumbedza zwibveledzwa na tshumelo dzadzo kha vidio pfufhi ye ya ṱanganya fhethu huthihi avho vhe vha vha vha tshi khou tama u ita zwa mbambadzo.   

5.3. Khabinethe i khou ita khuwelelo kha Maafrika Tshipembe vhoṱhe khathihi na mabindu uri a tikedze zwibveledzwa khathihi na tshumelo dza fhano hayani, nga maanḓa nga tshenetshi tshifhinga tsha mvusuludzo ya ikonomi, u itela u khwaṱhisa nyaluwo ya ikonomi na u sikwa ha mishumo.    

6. Madalo kha tshiimiswa tsha Vhuvheathundu tsha Biovac 

6.1. Muthusamuphuresidennde Vho David Mabuza vho dalela tshiimiswa tsha Vhuvheathundu tsha BioVac fhaḽa Midrand, kha ḽa Gauteng nga Ḽavhuvhili, ḽa 2 Ṱhafamuhwi 2021 sa tshipiḓa tsha mushumo wa Komiti ya Vhukati ha Dziminisṱa kha zwa Khaelo dza COVID-19, ine ya lavhelesana na u bvelela kha ṋetshedzo ya mbekanyamushumo ya muhaelo.

6.2. Biovac Institute, ine ya vha khamphani ya zwa mishonga i re ngei Kapa Vhukovhela, ndi khamphani ya muvhuso na sekhithara ya phuraivethe. Yo vhumbwa nga ṅwaha wa 2003 uri i vhe na vhuḓifhinduleli ha mbekanyamushumo dza khaelo dza fhano Afrika Tshipembe khathihi na maitele a u vhulunga na u kovhekanya khaelo u ya kha vhupo ha muhaelo ho fhambanaho.   

6.3. Miṅwahani yo fhelaho, Biovac yo bveledza vhukoni ho linganaho ha u vhulunga na u kovhekanya khaelo. Khabinethe yo fushea nga u shela hayo mulenzhe kha mbekanyamushumo ya u ṋetshedzwa ha muhaelo, khathihi na kha mushumo une wa khou itwa nga tshumisano na vha dziṅwe khamphani dza zwa mishonga une wa vha wa u bveledza khaelo dza COVID-19.

6.4. Khabinethe i khou ita khuwelelo kha vhathu vhoṱhe uri vha dzule vho fhaṱuwa khathihi na uri vha bvele phanḓa na maitele a tsireledzo ya mutakalo ane a vha a u ambara masiki musi vhe fhethu ha nnyi na nnyi, u ṱamba zwanḓa misi yoṱhe nga maḓi na tshisibe kana u shumisa sanithaiza ya zwanḓa ine ya vha na aḽikhohoḽi ya 70%, u sia tshikhala tsha mithara dza 1,5 vhukati hau na vhaṅwe vhathu khathihi na u sa dzhenela maguvhangano a vhathu vhanzhi. Zwa u thivhela khonadzeo ya luṱa lwa vhuraru lwa u kavhiwa nga dwadze iḽi zwi zwanḓani zwashu roṱhe. 

B. Tsheo dza Khabinethe

1. Tshikimu tsha Thuso ya zwa Masheleni a Matshudeni tsha Lushaka  (NSFAS)

1.1. Khabinethe yo wana muvhigo u bva kha Minisṱa wa Pfunzo dza Nṱha, Saintsi na Thekhinoḽodzhi, Vhodokotela Blade Nzimande, nga ha khaedu dza ṱhahelelo ya masheleni dzine NSFAS ya khou ṱangana nadzo zwazwino. Hedzi khaedu dzo ita uri hu vhe na u lenga u khunyeledza zwa u ḓiṅwalisa ha matshudeni a ṅwaha wa u thoma kha dziyunivesithi.  

1.2. Vhulwadze ha COVID-19 ho ṋaṋisa khaedu dzine dza vha hone kha tshikimu. Dziṅwe dza khaedu dzenedzi, ho vha ṅwaha wa u guda wo engedzwaho khathihi na tshivhalo tsha matshudeni vhane vha swikela ṱhoḓea dza u wana thuso u bva kha tshikimu itshi nga mulandu wa u fhelelwa nga mishumo ha vhabebi vhavho. U itela u fhelisa khaedu iyi, Khabinethe yo ṱanganedza masheleni a u ḓadzisa, nahone zwidodombedzwa zwa hone zwi ḓo bviselwa khagala nga Minisṱa Vho Nzimande zwenezwino nga murahu ha uno muvhigo.   

1.3. Khabinethe yo ṋea ndaela ya uri hu shumiwe vhukuma u itela u wana maitele ane a nga vha a tshifhinga tshilapfu a u badelela matshudeni kha ngudo dzavho dza pfunzo dza nṱha. Khabinethe i kha ḓi vha yo ḓiimisela u vhona uri matshudeni vhoṱhe vho teaho a vha khou swika hune vha khethululwa nga mulandu wa u shayea ha masheleni.   

2. Mvetamveto ya Muvhigo wa Ndangulo ya Mavu na Mbuyedzedzo ya Vhuṋe ha Mavu kha Vhupo ha Tshitshavha

2.1. Khabinethe yo ṱanganedza mvetamveto ya Muvhigo wa Ndangulo ya Mavu na Mbuyedzedzo ya Vhuṋe ha Mavu kha Vhupo ha Tshitshavha u itela uri hu thomiwe maitele a vhukwamani na vhafaramikovhe vho teaho. Mbuyedzedzo dzine dza khou dzinginywa dzi ṋetshedza muhanga wa zwa mulayo wa u thoma maitele a u vhuedzedza mavu a tshitshavha kha vhathu kana zwitshavha zwine vhuṋe hazwo ha mavu a vhu ngo tsireledzea siani ḽa mulayo.

2.2. Hedzi mbuyedzedzo dzi ḓo dovha hafhu dza engedza vhuhulu ha ndaka ya tshitshavha uitela u  maanḓafhadza miraḓo ya zwitshavha ngauri vha vho ḓo kona u dzhenela mishumo ine vha i takalela ya zwa mvelele, matshilisano na ikonomi. Nyambedzano idzi dzi ḓo ita uri hu vhe na u vhidzwa ha Muṱangano wa zwa Mavu wa Lushaka wo lavhelelwaho. 

3. U rengwa ha khaelo

3.1. Khabinethe yo wana muvhigo nga Minisṱa wa Mutakalo Vho Zweli Mkhize na Minisṱa wa Gwama Vho Tito Mboweni nga ha nyambedzano dza thendelano ya u renga khaelo u bva kha khamphani dzo fhambanaho dza zwa mishonga. Khabinethe yo dzhiela nṱha miṅwe ya milayo i konḓaho kha thendelano idzo ine ya sa elane na mbetshelwa dza Mulayo wa Ndangulo ya Masheleni a Muvhuso wa1999 (Mulayo 1 wa 1999) ya dovha hafhu ya dzhiela nṱha zwa u pfuka iyo milayo zwine zwo no ḓi tendelwa nga vha Vhufaragwama ha Lushaka hu tshi itelwa u tsireledza matshilo a Maafrika Tshipembe.  

3.2. Uho u pfukwa ha milayo ndi hune ha katela mbetshelwa dza mbadelaphanḓa hu tshi itelwa uri Maafrika Tshipembe vha kone u swikela khaelo nga u ṱavhanya. Khabinethe yo dovha ya tikedza ndingedzo dza Vhufaragwama ha Lushaka na dza Muhasho wa Mutakalo wa Lushaka dza u bvela phanḓa na nyambedzano hu tshi itelwa uri hu kone u vha na tswikelo ya tshihaḓu ya khaelo nga vhathu vhoṱhe.

4. Tshiimo tsha Tshiwo tsha Lushaka 

4.1. Khabinethe yo tendela zwa u engedzwa ha Tshiimo tsha Tshiwo tsha Lushaka u swika nga ḽa 15 Lambamai 2021. Hezwi zwi khou itwa u ya nga Tshiteṅwa 27(5) (C) tsha Mulayo wa Ndangulo ya Tshiwo wa 2000 (Mulayo 57 wa 2002). Tshitshavha tshi khou ṱuṱuwedzwa uri tshi bvele phanḓa na u tevhedza maga oṱhe a mutakalo khathihi na a nyiledzo dza COVID-19 u itela u thivhela u phaḓalala ha vairasi. 

C. Milayotibe

1. Mulayotibe wa Mutakalo na Tsireledzo Mushumoni wa 2020 (OHS)

1.1. Khabinethe yo ṱanganedza u anḓadzwa ha Mulayotibe wa OHS wa 2020 u itela maitele a zwa vhukwamani na tshitshavha. Hoyu mulayotibe, u khou lingedza u khwiṋisa Mulayo wa OHS wa 1993 (Mulayo 85 wa 1993) khathihi na u dzudzanya uri u tshimbilelane na maitele a ḽifhasi.  U dovha hafhu wa lingedza u khwaṱhisa maga a tsireledzo ya vhashumi mishumoni yavho yo fhambanaho. 

1.2. Mulayotibe u ṋetshedza ndugiselo dza u maanḓafhadza vhashumi uri vha litshe u shuma arali vha tshi pfa uri vhupo vhune vha khou shuma khaho vhu khombo nahone a vho ngo tsireledzea, hune nga murahu ha sa ḓo vha na u tovholwa nga vhatholi.

2. Mulayotibe wa Tsireledzo ya Vharengi vha Dzinnḓu 

2.1. Khabinethe yo ṱanganedza u ṋetshedzwa ha Mulayotibe wa Tsireledzo ya Vharengi vha Dzinnḓu uri u ambiwe nga hawo Phalamenndeni. Mulayotibe uyu u phumula Mulayo wa Maga a Tsireledzo ya Vharengi vha Dzinnḓu, 1998 (Mulayo 95 wa 1998).  Khwiṋiso dzine dza khou dzinginywa dzi katela u engedzwa ha tsireledzo ine ya ṋetshedzwa vharengi vha dzinnḓu – zwine zwenezwi zwi katela u lugisa, mvusuludzo, tshandukiso na nyengedzedzo dzine dza itwa kha nnḓu ine ya vha hone zwazwino. Mulayotibe u dovha hafhu wa dzinginya mbekanyamushumo dza tshandukiso kha nḓowetshumo ya zwa u fhaṱiwa ha dzinnḓu.  

2.2. Ho no ṱanganedzwa vhupfiwa ho vhalaho u swika zwino u bva kha vhafaramikovhe vha nḓowetshumo iyi nga u shumisa maitele a vhukwamani na zwitshavha. Mulayotibe u ḓo dovha wa pfuka nga fhasi ha maṅwe maitele a zwa vhukwamani ha phalamennde phanḓa ha musi u tshi nga phasiswa wa vha mulayo.  

D. Vhuṱambo vhune ha khou ḓa

1. Ḓuvha ḽa Maḓi ḽa Ḽifhasi

1.1. Afrika Tshipembe ḽi ḓo ṱanganela na tshitshavha tsha ḽifhasi musi hu tshi pembelelwa Ḓuvha ḽa Maḓi ḽa Ḽifhasi nga Musumbuluwo, wa ḽa 22 Ṱhafamuhwe 2021. Ḓuvha iḽi ḽi ṋea tsivhudzo nga ha thaidzo ya maḓi ḽifhasini ḽa dovha ḽa sedzesa kha mvelaphanḓa yo no swikelelwaho ya Tshipikwa tsha 6 tsha Mveledziso ya Tshifhinga Tshilapfu: Maḓi o Kunaho na Vhuthathatshili kha vhathu vhoṱhe nga ṅwaha wa 2030. 

1.2. Muhasho wa Maḓi na Vhuthathatshili wo rwela ṱari fulo ḽa #SaveWater u itela u tsivhudza Maafrika Tshipembe vhoṱhe uri vha ḓivhe uri shotha ḽiṅwe na ḽiṅwe ḽa maḓi ndi ḽa ndeme. Naho hu kha ḓi bva u vha na mvula dzavhuḓi zwenezwino, shango heḽi ḽine ḽa vha na ṱhahelelo ya maḓi ḽi kha ḓi vha ḽi songo tsireledzea kha u nga vha na magomelelo a tshifhinga tshilapfu, zwine izwi zwi ṋaṋiswa na nga tshanduko ya kilima.

1.3. Khabinethe i khou ita khuwelelo kha Maafrika Tshipembe vhoṱhe uri vha shumise maḓi zwavhuḓi sa izwi zwiito zwashu zwa u tambisa maḓi ṋamusi, zwi tshi nga kwama mirafho i ḓaho nga nḓila ine ya si vhe yavhuḓi. Kha ri vhe murafho une wa vha na vhuḓifhinduleli, une wa dzhia vhumatshelo wa vhu vhea zwanḓani zwashu roṱhe nga u ḓibvisa kha zwiito zwa u tambisa maḓi. 

E. Milaedza

1. U fhululedza

Khabinethe yo fhululedza:

Mufumakadzi Vho Tshepho Faith Koopa, vhane vha vha rasaintsi wapo wa zwa mishonga vha bvaho kha tshiimiswa tsha Pathology LabOne vhe vha tumbula anthidzheni dza u ita ndingo dza COVID-19.  Anthidzheni ndi tshipiḓa tsha tshomedzo dza u ita ndingo dza COVID-19 dzine dza khou ṋetshedzwa nga vha ḽaborathori dza LabOne fhaḽa Khayelitsha, hune ha vha Kapa Vhukovhela na fhaḽa Midstream, hune ha vha Gauteng. 

Vha Pathology LabOne vho renga tshomedzo idzi dza u ita ndingo vha tshi khou shumisana na Mukololo Vho Amon Moagi vha lushaka lwa Bakgatla fhaḽa vunḓuni ḽa North West, vha Africapacity Investment Group na vha Brawne Capital.

2.Ndiliso 

• Khabinethe yo livhisa maipfi a ndiliso kha vha muṱa na khonani dza: 
• Mufumakadzi Vho Karima Brown (54), ramafhungo na mulelwambofholowo we a vha e ḽizhakanḓila ḽo khetheaho.   
• Vho Peter Matlare (61), ramabindu we a vha e Tshanḓa tsha Muofisiri Mutshimbidzi Muhulwane wa Absa (Absa Deputy CEO) vha dovha hafhu vha vha kha maimo mahulwane o fhambanaho kha vhunzhi ha mabindu mahulwane a Afrika Tshipembe hu tshi katelwa na SABC.
• Vho Azwifarwi Dick Ralushi (71) ḽizhakanḓila ḽa nndwa ya u lwela mbofholowo. Vho Ralushi vho vha vhe muraḓo wa Mulanga wa Tshaka dza Vharema  (BPC) nahone vho shuma sa Muṅwaleli wa Vhukunguwedzi.  Vho vha vhe muraḓo wa Komiti ya Mushumo ya Northern Transvaal ye ya vha i tshi wela nga fhasi ha UDF, vha dovha hafhu vha vha Mulwelambofholowo o dzumbamaho wa lufhafha lwa zwa mmbi lwa Dzangano ḽa Lushaka lwa Afrika (ANC) lune lwa vhidzwa u pfi Umkhonto WeSizwe nga fhasi ha tshiimiswa tshe tsha vha tshi tshi ḓivhiwa sa Northern Transvaal Rural Machinery.

F. U tholwa

U tholwa hoṱhe ndi hune ha ḓo khunyeledzwa nga murahu ha tsenguluso ya ndalukano na u ṱanzwiwa dzina ho teaho.

1. Mufumakadzi Vho Mamogala Jennifer Musekene – Muthusa Mulangi-Muhulwane wa:  Ndangulo ya Khemikhaḽa na Malaṱwa, Muhasho wa zwa Mupo, Vhusimamiri na Vhureakhovhe.

Mbudziso:
Phumla Williams – Muambeli wa Khabinethe
Luṱingo: 083 501 0139