Khabinethe yo fara muṱangano wayo wa u tou thoma wa musi vhathu vho kuvhangana fhethu huthihi u bva tshe ha ḓivhadzwa maga a nyiledzo dza u tshimbila nga ṅwaha wa 2020, hezwi ndi tshipiḓa tsha u ḓishandukisa ha Khabinethe u ya kha maitele maswa zwenezwo musi shango ḽi tshi khou bvela phanḓa na u vulwa hafhu.
A. Mafhungo a zwino kha Shango
1. Zwa u imiswa lwa tshifhinganyana ha Mbekanyamushumo ya Muhaelo ya Sisonke khathihi na themendelo dza u fhelisa u imiswa uho.
1.1. Khabinethe yo ḓivhadzwa nga ha u imiswa lwa tshifhinganyana ha muhaelo wa Johnson and Johnson (J&J) hune ha vha ḽiga ḽa vhukando vhune ha ṋea tshikhala vhorasaintsi vha Afrika Tshipembe tsha uri vha kone u sengulusa zwidodombedzwa zwi kwamaho Afrika Tshipembe kha khaelo ya J&J. Izwi zwi khou itea nga murahu ha u imiswa lwa tshifhinganyana ha mbekanyamushumo ya u ṋetshedzwa ha khaelo ya J&J ngei Amerika (USA) nga murahu ha musi vhathu vha rathi vhe vha ṱanganedza khaelo ya J&J vho swika he vha wanala vhe na govho ḽa malofha ḽa lushaka lu songo ḓoweleaho. Tshiṅwe tsha zwiitisi zwa uhu u imiswa lwa tshifhinganyana, ho vha tsheo ya vha ha J&J nga vhone vhaṋe ya u imisa zwa u ṋetshedzwa ha khaelo yavho kha vhupo ha Eurozone.
1.2. Zwa u imiswa lwa tshifhinganyana ha uyu muhaelo fhano Afrika Tshipembe, zwi khou elana na vhuḓikumedzeli ha muvhuso ha u vhona uri hu khou dzhiiwa maga o fhelelaho a tsireledzo musi zwi tshi ḓa kha u ṋetshedzwa ha khaelo. Zwidodombedzwa zwo senguluswaho zwo khwaṱhisedza uri Afrika Tshipembe a ḽi athu ṱangana na tshiwo na tshithihi tsha aya magovho a malofha a songo ḓoweleaho kha vhashumi vha ndondolamutakalo (HCWs) vhane vho no haelwa u swika zwino.
1.3. Khabinethe yo ṱanganedza themendelo yo itwaho nga vha Maanḓalanga a Ndangulo ya Zwibveledzwa zwa Mishonga a Afrika Tshipembe ya uri hu fheliswe zwa u imiswa lwa tshifhinganyana ha Mbekanyamushumo ya Muhaelo ya J&J ya Sisonke.
1.4. Vhorasaintsi vhashu vha ḓo bvela phanḓa na u lavhelesa Maafrika Tshipembe vhoṱhe zwenezwo musi vha tshi khou haelwa. Henefha vhukati ha ṅwedzi wa Lambamai 2021, ho vha ho no vha na vhashumi vha ndondolamutakalo (HCWs) vha fhiraho 292 623 vhe vha haelwa nga fhasi ha Mbekanyamushumo ya Muhaelo ya Sisonke.
2. Mbekanyamushumo ya u ṋetshedzwa ha muhaelo
2.1. Khabinethe yo ṱanganedza mvelaphanḓa ye ya itwa kha u sainiwa ha khonṱhiraka na vha ha J&J ya u rengwa ha khaelo dza J&J hu tshi itelwa mbekanyamushumo yo fhelelaho ya u ṋetshedzwa ha khaelo, ya dovha hafhu ya fhululedza Minisṱa wa Mutakalo, Dokotela Vho Zweli Mkhize khathihi na Minisṱa wa Mbambadzo, Nḓowetshumo na Muṱaṱisano, Vho Ebrahim Patel, nge vha kona u tandulula dziṅwe thaidzo dze dza vha dzi tshe dzo sala dza nga ha u rengwa ha khaelo, fhedzi hu si na u dzhiela fhasi vhuimo ha Afrika Tshipembe.
2.2. Zwiṅwe hafhu, Khabinethe yo dovha hafhu ya ṱanganedza nyambedzano dzo tshimbilaho zwavhuḓi nga ha dziṅwe phimamushonga dzi linganaho 10 miḽioni dza khaelo ya Pfizer, zwe zwa sia tshivhaloguṱe tsha phimamushonga dza khaelo ya Pfizer tshi 30 miḽioni. Hezwi zwi amba uri Afrika Tshipembe ḽi vho ḓo kona u haela vhathu vha linganaho 15 miḽioni nga khaelo ya Pfizer madzuloni a vhathu vha 10 miḽioni fhedzi.
2.3. U itela u lugisela Luṱa lwa 2 lwa mbekanyamushumo ya u ṋetshedzwa ha muhaelo ine ya khou ḓo thoma nga ḽa 17 Shundunthule 2021, Khabinethe i khou ṱuṱuwedza vhathu vha re na miṅwaha ya 60 na u fhira uri vha ḓiṅwalise kha Sisṱeme ya Zwidodombedzwa zwa Muhaelo ya Eḽekiṱhironiki kha: https://vaccine.enroll.health.gov.za.
2.4. Vhathu vhane vha si vhe na tswikelelo ya inthanethe vha nga ḓiṅwalisa nga u tou ya kha vhupo ha muhaelo vhu linganaho 3 338 shango ḽoṱhe. Hu ḓo dovha hafhu ha rumelwa na zwigwada thendeleki zwa u thusa vhaaluwa, vhathu vha si na mahaya khathihi na vhathu vha dzulaho vhuponi ha mahayani.
3. Tshikalo tsha u kavhiwa nga Vhulwadze ha Khoronavairasi (COVID-19)
3.1. Khabinethe yo ṱanganedza maswa nga ha tshiimo tsha u kavhiwa nga COVID-19 u mona na shango ya dovha hafhu ya fhululedza Maafrika Tshipembe kha u bvela havho phanḓa na u tevhedza maitele a tsireledzo ya mutakalo ane a sa vhe a mishonga u fana na u ambara masiki musi vhe fhethu ha nnyi na nnyi, u sia tshikhala vhukati havho na vhaṅwe vhathu tshi linganaho mithara dza 1.5 khathihi na u dzulela u ṱamba zwanḓa misi yoṱhe nga tshisibe na maḓi kana u shumisa sanithaiza ya zwanḓa ine ya vha na aḽikhohoḽi i linganaho phesenthe dza 70.
3.2. Fhedziha, muvhigo wo dovha hafhu wa sumbedza u engedzea zwiṱuku nga 4,9% ya vhathu vhe vha wanala vho kavhiwa nga vairasi kha maḓuvha a 14 o fhiraho, nga ḽa 18 Lambamai 2021. Zwiwo izwi zwo engedzea u bva kha zwa 14 113 kha maḓuvha a 14 a u ranga u swika kha zwiwo zwa 14 807 kha maḓuvha a 14 o fhiraho.
3.3. Uhu u engedzea zwiṱuku ha zwiwo hu vhonala ho itiswa nga u dovha u ḓivhonadza hafhu ha vairasi iyi fhaḽa Free State na Kapa Devhula nahone zwigwada zwa u fhindula nga tshihaḓu musi hu na tshiwo zwo mbo ḓi thomiwa uri zwi ite mushumo wa u londa vhathu vhe vha vha na vhukwamani na avho vho kavhiwaho.
4. Mbuedzedzo ya ikonomi
4.1. Khabinethe yo ṱanganedza Ṱhoḓisiso ya vhuvhambadzi ya 2021 ya Ṅwaha nga ṅwaha ya Ofisi ya Ndeme ya Maitele a u wana thundu u bva nnḓa (BPO), ye ya vhea Afrika Tshipembe kha vhuimo ha nṱha ḽifhasini kha u vha fhethu havhuḓisa ha zwa BPO.
4.2. Ṱhoḓisiso idzi dzo swikelela na kha vhalangi vha maimo a nṱha vha linganaho 600 u bva kha mashango a malo ane a vha mimaraga mihulwane ya zwiko ane a katela Australia, Canada, France, Germany, Italy, Spain, the United Kingdom (UK) na USA.
4.3. Hezwi zwi khwaṱhisedza mushumo wa mbonelaphanḓa une wa khou itwa nga muvhuso khathihi na sekhithara une wa vha wa u khwiṋifhadza mashumele a BPO ya shango, hune nyaluwo yo khwaṱhaho ya vha kha senthara dza zwa tshumelo ya vhudavhidzani, thikhedzo ya thekhiniki, tshumelo dza ofisi ya zwa ndangulo ya bindu khathihi na dza ofisi ya zwa vhukwamani na vharengi dza mabindu mahulwane a dzitshaka hu tshi katelwa na feme dza Afrika Tshipembe.
4.4. Themamveledziso ya didzhithaḽa ya maimo a nṱha ine ya vha hone fhano shangoni, vhashumi vha re na vhukoni, nḓivho kha tshumelo ya zwa thekhinoḽodzhi, nḓivho ya zwa masheleni khathihi na u kona u amba zwavhuḓi luambo lwa Luisimane, ndi zwone zwine zwa khou bvela phanḓa na u ita uri hu vhe fhethu hu kungaho kha zwa BPO.
5. U sika mishumo
5.1. Khabinethe yo takalela fhungo ḽa uri vhunzhi ha u dzhenelela he muvhuso wa hu ita u itela u ṱuṱuwedza vhunzhi ha Maafrika Tshipembe kha uri vha kone u shela mulenzhe kha ikonomi, nga maanḓa vhaswa, hu vhonala hu tshi khou thoma u sumbedza mvelelo dzavhuḓi.
5.2. Tshiṱuṱuwedzi tsha zwa Mishumo tsha Muphuresidennde tshe tsha rwelwa ṱari nga ṅwedzi wa Tshimedzi 2020 u itela u thusa kha masiandaitwa e a vha hone kha ikonomi nga mulandu wa COVID-19 tsho sika kana u vhulunga mishumo i linganaho 360 010 mafheloni a ṅwedzi wa Luhuhi 2021, nga maanḓa hu tshi itelwa vhaswa vha shayaho mishumo. Nga nṱha ha zwenezwo, Tshiṱuṱuwedzi tsha zwa mishumo tsho shuma sa thikedzo ya vhuḓitshidzi kha vhavhuelwa vha linganaho 60 539 nga u vha ṋetshedza thikhedzo, hu tshi katelwa na vautshara dza zwibveledzwa zwa vhalimi vhane vha limela u tou ḓitshidza.
5.3. Zwikhala zwi fhiraho 300 000 zwo vha hone musi hu tshi vhewa vhaswa sa vhathusi zwikoloni u mona na shango nga u shumiswa ha Maga a zwa Mishumo a Muhasho wa Pfunzo dza Mutheo. Havha vhathusi vha zwikoloni vho shela mulenzhe zwihulwane kha u khwaṱhisa mafhungo a zwa vhugudi zwikoloni nga tshenetshi tshifhinga tshi konḓaho.
6. U bveledzwa ha themamveledziso
6.1. Khabinethe yo ṱanganedza mvelaphanḓa ye ya itwa kha u khwaṱhisa mashumele na maimo a nṱha a Vhuimangalavha ha Durban zwe zwa ita uri hu vhe na u fhungudzea huhulwane ha tsitsikano khathihi na u khwiṋifhadzea ha tshifhinga tsha u ita mushumo.
6.2. Muhulisei, Muphresidennde Vho Cyril Ramaphosa, vho dalela Vhuimangalavha ha Durban nga Ḽavhuṋa, ḽa 15 Lambamai 2021 u itela u ṱola mvelaphanḓa ya u khwiṋifhadzwa ha themamveledziso ya vhuimangalavha nga murahu ha musi vho vha na muṱangano na vhashumisi vha vhuimangalavha khathihi na vhafaramikovhe nga ṅwedzi wa Tshimedzi 2019.
6.3. Zwa u khwiṋifhadza mashumele a vhuimangalavha hoṱhe ha Afrika Tshipembe, nga maanḓa Vhuimangalavha ha Durban, ndi zwa ndeme kha zwipikwa zwa muvhuso zwa u dzudza Afrika Tshipembe ḽi kha vhuimo ha nṱha ha u vha na vhuimangalavha ha zwa mbambadzo vhuhulwanesa nahone vhune ha shuma zwavhuḓi khathihi na u khwaṱhisa vhuimo hashu ha u vha nḓila ya u kwamana na dzingu khathihi na dzhango nga u angaredza.
6.4. Khabinethe yo dovha hafhu ya ṱanganedza muvhigo u bvaho kha madalo a vhulavhelesi a ngei Vhuimangalavha ha Saldanha Bay hune ha vha Kapa Vhukovhela nga Minisṱa wa Mishumo ya Tshitshavha na Themamveledziso Mufumakadzi Vho Patricia de Lille – khathihi na Muthusaminisṱa Vho Noxolo Kiviet na Dokotela Vho Kgosientsho Ramokgopa, Muhulwane wa zwa Vhubindudzi na Themamveledziso kha Ofisi ya Muphuresidennde – nga Ḽavhuvhili, ḽa 6 Lambamai 2021.
6.5. Mbekanyamushumo ya u Lugisa na Ndondolo ya Vhuimangalavha Vhuṱuku, ine ya vha Thandela ya Ndeme yo Ṱanganelaho sa tshipiḓa tsha Pulane ya Vhubindudzi ha Themamveledziso ye ya tendelwa nga Khabinethe nga ṅwedzi wa Shundunthule 2020, zwazwino i kha 77% uri i khunyeledzwe. Yo sika zwikhala zwa mishumo zwi linganaho 611 nahone mabindu apo maṱuku o fhambanaho, a vhukati na maṱukuṱuku tshoṱhe, o vhuelwa nga masheleni a linganaho R55 miḽioni. Thandela i khou lavhelelwa uri i ḓo khunyeledzwa nga ṅwedzi wa Ṱhafamuhwe 2022.
7. Mivhigo ya Mbalombalo ya nga Ṅwedzi
7.1. Vha StatsSA vha khou bvela phanḓa na u bvisa mivhigo minzhi ya nga ṅwedzi ya nga ha kushumele kwa sekhithara dzo fhambanaho dza ikonomi. Naho hu na uri dziṅwe sekhithara dzi khou bvela phanḓa na u kundelwa u vhuyelela ngonani, u khwaṱha ha nḓowetshumo dza zwa vhulimi, vhumagi na dza migodi hu khou bvela phanḓa na u ṋea fulufhelo ḽa mbuedzedzo ya ikonomi ya Afrika Tshipembe.
7.2. Khabinethe i khou takalela uri zwa u thoma u shumiswa ha Pulane ya Mvusuludzo na Mbuedzedzo ya Ikonomi zwi khou vha na mvelelo dzi vhonalaho kha mbuedzedzo ya ikonomi ya Afrika Tshipembe.
8. U shengedzwa zwikoloni
8.1. Khabinethe yo sumbedza u kwamea nga u anda ha zwiito zwa u shengedzwa zwikoloni zwashu, hu tshi katelwa na zwiwo zwa zwenezwino u fana na zwe zwa itea Tshikoloni tsha Sekondari ya Mbilwi tshi re fhaḽa Ṱhohoyanḓou, Limpopo, Sekondari ya Nṭha ya Dinwiddie ngei Germiston, Gauteng na fhaḽa Sekondari ya Nṭha ya Mathole i re ngei KwaZulu-Natal.
8.2. Khabinethe yo vhaiswa nga lufu lwa Lufuno Mavhunga (15), mugudi wa Tshikolo tsha Sekondari ya Mbilwi i re fhaḽa Ṱhohoyanḓou, Limpopo nahone i khou rumela maipfi ayo a ndiliso kha vha muṭa wa ha Mavhunga khathihi na kha dzikhonani dzawe. Khabinethe i khou ita khuwelelo kha vha maanḓalanga ya uri vha ite ṱhoḓisiso kha fhungo iḽi nga u ṱavhanya khathihi na u vhona uri hu khou vha na vhulamukanyi ho khwaṱhaho.
8.3. Khabinethe yo ṱuṱuwedza vhashelamulenzhe vha zwa pfunzo, hu tshi katelwa vhabebi na vhaunḓi uri vha farane kha u lwa na zwiito zwa u shengedzwa u itela u bveledza vhupo vhune ha vha havhuḓi kha zwa u guda. Ndi vhuḓifhinduleli hashu roṱhe uri ri ambe khathihi na u vhiga zwiwo zwa u shengedzwa kha vha maanḓalanga o teaho, nga maanḓa afho hune zwipondwa zwa vha zwi tshi khou kundelwa kana u ofha u ita ngauralo.
9. Vhugevhenga ha vengo
9.1. Khabinethe yo sasaladza tshoṱhe u engedzea ha zwenezwino ha zwiito zwa vhugevhenga ha vengo ḽa tshitshavha tsha vhathu vha LGBTIQ+ zwe zwa swikisa kha lufu lwa Andile Ntuthela, Siphamandla Khoza na Nathaniel Mbele.
9.2. Mulayotibe wa Pfanelo une wa vha hone ngomu kha Ndayotewa ya Afrika Tshipembe ya 1996 u ita khuwelelo kha riṋe roṱhe uri ri ṱhonifhe pfanelo dza miraḓo yoṱhe ya tshitshavha hu si na na khethululo ya lushaka lufhio na lufhio. Hovhu vhugevhenga vhu shushaho ngaurali khathihi na zwiito zwa u tambudza a zwi na vhudzulo kha demokirasi yashu nahone zwi tea u sasaladzwa nga nḓila yo fhelelaho nga riṋe roṱhe.
9.3. Khabinethe yo ita khuwelelo kha muthu muṅwe na muṅwe ane a nga thusa kha u farwa na u sengiswa ha vhaiti vha vhugevhenga uvhu uri a kwame mapholisa kha nomboro ya luṱingo ya mahala ine ya vha 10111 kana a dalele tshiṱitshi tsha mapholisa tsha tsinisa.
10. Mukhushwane wa Nguluvhe wa Afrika (ASF) na Mukhushwane wa Zwiṋoni
10.1. Khabinethe yo dzhiela nṱha u ṱaha ha vhulwadze ha ASF kha bulasi i re fhaḽa Potchefstroom hune ha vha vunḓuni ḽa North West khathihi na Mukhushwane wa Zwiṋoni kha bulasi ya zwa makwevho i re fhaḽa Ranndani Vhubvaḓuvha hune ha vha vunḓuni ḽa Gauteng.
10.2. Muhasho wa zwa Vhulimi, Mbuedzedzo ya Mavu na Mveledziso ya Mahayani khathihi na vhaṅwe vhashelamulenzhe vho teaho vho engedza maga a vhutsireledzi nga tshihaḓu vha dovha hafhu vha kombetshedza zwa u ḓikhethela thungo.
10.3. Vhulwadze ha ASF ndi ha phirela nahone vhu kwama fhedzi nguluvhe dza hayani na dza ḓaka. Mukhushwane wa Zwiṋoni u kwama khuhu nahone a u koni u pfukiselwa kha vhathu.
11. Mishumo ya u dzima mulilo
11.1. Khabinethe yo fhululedza vhuḓidini ha vhashumi vha phuluso khathihi na vha zwidzimamulilo vhe vha shuma nga vhuhali ḓuvha ḽoṱhe uri vha kone u langa mililo ngei Ḓoroboni ya Kapa na fhaḽa Sibadela tsha zwa Akademi tsha Charlotte Maxeke tshi re ngei Johannesburg nga u fhambanaho hayo.
11.2. Mililo ya Ḓoroboni ya Kapa yo tshinyadza zwifhaṱo zwa ḓivhazwakale ngeno mulilo wa fhaḽa Sibadela tsha zwa Akademi tsha Charlotte Maxeke wo ita uri vhalwadze vha fhiraho 400 vha fhiriselwe kha zwiṅwe zwibadela. Khabinethe yo tamela avho vho huvhalaho kha mililo iyi mashudu a uri vha fhole nga u ṱavhanya. Ṱhoḓisiso dza u wanulusa tshivhangi tsha mililo iyi dzo no ḓi thoma u itwa.
12. Khakhathi dza fhaḽa Mozambique
12.1. Khabinethe yo ṱanganedza ndingedzo dza tshiimiswa tsha Tshitshavha tsha Mveledziso ya Tshipembe ha Afrika (SADC) dza u ḓisa mulalo na tsireledzo ya tshoṱhe khathihi na vhupfumedzani na mveledziso kha Riphabuḽiki ya Mozambique.
12.2. Guvhangano ḽi mangadzaho ḽa Double Troika ya Vharangaphanḓa vha Mashango na Mivhuso ya SADC we wa farwa nga Ḽavhuṋa, ḽa 8 Lambamai 2021 fhaḽa Maputo ḽo ṋea ndaela ya uri hu rumelwe thuso ya zwa thekhiniki ngei Mozambique nga u ṱavhanya.
12.3. Khabinethe yo dovha hafhu ya fushea kha ḽa uri vhadzulapo vha Afrika Tshipembe vha re ngei Mozambique vho ṋetshedzwa thuso ya vhuswaledzi nga kha Senthara ya Ndaela ya Vhuswaledzi ya Muhasho wa Vhushaka ha Dzitshaka na Tshumisano ine ya shuma awara dza 24. Vhunzhi ha vhadzulapo vha Afrika Tshipembe vho vhuya hayani ngeno vhaṅwe vhavho vho iswa fhethu ho tsireledzeaho henefho Mozambique.
13. U vhulahwa lwa tshiṱuhu ha vhaṱhannga vha ha Coka
13.1. Khabinethe yo sasaladza bulayo ḽa tshiṱuhu ḽine ḽa kha ḓi bva u itea ḽa murathu na mukomana vhane vha vha Zenzele na Amos Coka kha iṅwe ya dzibulasi ngei Mpumalanga. Avha murathu na mukomana vho vha vhe tshipiḓa tsha tshigwada tsha vhathu vhane vha dzula dzibulasini vhe vha vha vha tshi khou ṱoḓa mushumo wa u shuma henefho dzibulasini wa u vha vhashumi vha bulasini vha nga khalaṅwaha.
13.2. Khabinethe yo fhululedza mapholisa kha u fhindula havho nga u ṱavhanya musi vha tshi fara vhatshinyi vhane u swika zwino vho no ḓivhonadza Khothe ya Madzhisiṱaraṱa ya fhaḽa Piet Retief.
13.3. Khabinethe yo ita khuwelelo ya uri hu vhe na vhudziki kha tshitshavha u itela uri mulayo u kone u dzhia vhukando na u vhona uri avho vhane vha ḓo wanala mulandu vha khou livhana na mulayo nga nḓila yo fhelelaho.
14. Tsheo nga ha vhagwalabi fhaḽa Ḓoroboni ya Kapa
14.1 Minisṱa wa Muhasho wa zwa Muno, Dokotela Vho Aaron Motsoaledi, vho ḓivhadza Khabinethe nga ha mvelaphanḓa yo no itwaho nga vha ofisi ya Mukhomishinari Muhulwane wa Dzangano ḽa Vhuthihi ha Zwitshavha ḽa Dzitshavhi (UNHCR) ya u tandulula thaidzo dzi elanaho na vhagwalabi fhaḽa Ḓoroboni ya Kapa, vhane
vhunzhi havho ndi vhadzulapo vha Democratic Republic of Congo.
14.2 Vhagwalabi vho vha vho ṋewa vhudzulo ha tshifhinganyana fhaḽa Paint City na Wingfield fhaḽa Ḓoroboni ya Kapa nga fhasi ha milayo ya Tshiimo tsha Tshiwo tsha Lushaka tsha COVID-19.
14.3 Vha UNHCR vho ḓiṋetshedzela u thusa vhagwalabi vhoṱhe uri vha humele murahu zwitshavhani zwa havho u mona na Ḓorobo ya Kapa. Dzangano ḽa Vhupfuluwi ḽa Ḽifhasi (IOM) na ḽone ḽi khou ṋetshedza avho vhane vha tama u humela mashangoni avho ane vha bva khao thikhithi ya bufho. Khabinethe i khou ṱanganedza hetshi tshifhiwa tsha vhuthu nahone tshavhuḓi ngaurali, ya dovha hafhu ya ṱuṱuwedza vhagwalabi uri vha tshi ṱanganedze.
B. Tsheo dza Khabinethe
1. Mulayombisi wa nga ha Mbingano
1.1. Khabinethe yo tendela u anḓadzwa ha Mulayombisi wa nga ha Mbingano u itela uri hu vhe na vhukwamani ha nnyi na nnyi. Uyu Mulayombisi ndi une wa khou ṱoḓa u shuma wo livha kha u bveledzwa ha Mulayotibe muswa wa Mbingano ya vha songo vhingaho. U dovha hafhu wa konanya milayo ya mbingano na maitele a ndingano ane a vha hone kha ndayotewa.
1.2. Uyu Mulayombisi u dzinginya makumedzwa nga ha u malana ha vhathu vha welaho kha tshaka dzoṱhe dza mbeu dzine vha tama u wela khadzo khathihi na kha ṱhuṱhuwedzo dza zwa vhurereli na mvelele nga u fhambanaho hadzo. U dovha hafhu wa dzinginya zwa u phumulwa lwa tshoṱhe ha mbingano dza vhana kha milayo yashu miswa ya zwa mbingano ya tshifhinga tshi ḓaho.
2. Pulane ya Mbuedzedzo ya Sekhithara ya Vhuendelamashango
2.1. Khabinethe yo ṱanganedza Pulane ya Mbuedzedzo ya Sekhithara ya Vhuendelamashango. Pulane iyi i sumbedza zwine muvhuso na sekhithara ya vhuendelamashango wa ḓo ita nga u angaredza nga ha tshinyalelo ye ya vhangwa nga dwadze ḽa COVID-19. Mvetamveto ya pulane iyi yo bviswa hu tshi itelwa vhukwamani ha nnyi na nnyi nga ṅwedzi wa Ṱhangule 2020.
2.2. Pulane i dzinginya nḓila dza sumbe dza u dzhenelela dza ndeme, dzine dza katela u vusuludza ṱhoḓea dza fhano hayani; u thoma vhubindudzi khathihi na mbekanyamushumo dza u kuvhanganya zwishumiswa khathihi na u ṱanganywa ha vhuendelamashango ha dzingu.
2.3. Nḓila idzi dza u dzhenelela dzo dzinginywaho, dzi dovha hafhu dza tshimbilelana na ERRP ya shango. Tshipikwa tsha pulane iyi ndi u vhulunga mishumokhathihi na vhuḓitshidzi. Pulane i ḓo dovha hafhu ya khwaṱhisa zwa u dzhenelela ho livhaho kha u ḓisa tshanduko kha sekhithara khathihi na u tshimbidza zwa u maanḓafhadzwa ha vhafumakadzi, vhaswa na vhathu vha re na vhuholefhali kha sekhithara iyi.
2.4. Minisṱa Vho Mamoloko Kubayi-Ngubane vho rwela ṱari heyi Pulane ya Mbuedzedzo ya zwa Vhuendelamashango vho ṱangana na vha nḓowetshumo ya zwa vhuendelamashango matsheloni ano.
3. Muvhigo wa nga ha Kushumele kwa Mbekanyamushumo ya Magavhelo a Mithelo kha zwa Ṱhoḓisiso na Mveledziso (R&D).
3.1. Khabinethe yo ṱanganedza zwa u ṋetshedzwa ha Muvhigo wa nga ha Kushumele kwa Mbekanyamushumo ya Magavhelo a Mithelo kha zwa R&D wa 2018/19 kha Phalamennde sa zwine zwa lavhelelwa u ya nga Tshiteṅwa tsha 11D tsha Mulayo wa Mbuelo ya muthelo wa 1962 (Mulayo 58 wa 1962).
3.2. Mbekanyamushumo ya magavhelo a muthelo yo thomelwa u itela u thusa shango uri ḽi kone u swikela phesenthe nthihi (1%) ya tshipikwa tsha zwibveledzwa zwoṱhe zwa shango kha tsheledemviswa ya R&D nga ṅwaha wa 2024. Muvhigo u ḓo wanala kha vhadzulapo musi wo ranga u pfuka kha maitele oṱhe a phalamennde.
4. Tshikimu tsha Tshikwama tsha Ndiliso tshi si tsha vhukhakhi
4.1. Khabinethe yo ṱanganedza u thomiwa ha Tshikwama tsha Ndiliso tshi si tsha vhukhakhi. U thomiwa ha Tshikwama itshi hu elana na thendelano dza khonṱhiraka ye ya swikelelwa na vha khamphani dza zwa mishonga dzine dza ḓo vha dzone dzi ṋetshedzaho khaelo dza COVID-19 fhano Afrika Tshipembe.
4.2. Tshikwama itshi tshi dovha hafhu tsha vha tsha ndeme kha u tsireledza Maafrika Tshipembe vhane vha nga ḓiwana vho kwamea nga masiandaitwa a khaelo uri vha kone u swikela thikhedzo ya khwiṋe khathihi na dzilafho.
4.3. Tshikwama itshi tshi ḓo thomiwa nga murahu ha u khwiṋifhadzwa ha Tshiteṅwa tsha 27 tsha Mulayo wa Ndangulo ya Zwiwo wa 2002 (Mulayo 57 wa 2002). Tshi ḓo rangwa phanḓa nga muhaṱuli.
5. Muvhigo wa Phaneḽe ya Maimo a Nṱha (HLP) nga ha Ndangulo ya Phukha dza Ḓaka
5.1. Khabinethe yo ṱanganedza muvhigo wa HLP nga ha Ndangulo ya Phukha dza Ḓaka, ye ya vhumbiwa nga Muhasho wa Vhusimamaḓaka, Vhufuwakhovhe na Mupo hu tshi itelwa u sedzulusa hafhu mbekanyamaitele, milayo na maitele a mafhungo a elanaho na ndangulo, vhufuwi, u zwima, mbambadzo na kufarelwe (mutakalo na ndondolo) kwa tshakha dza phukha dzine dza vha khomboni ya u nga ngalangala fhano shangoni. Phukha idzi ndi dzine dza katela nḓou, ndau, didinngwe na tshugulu.
5.2. Muhasho u khou lavhelelwa u bvisa themendelo dza phaneḽe u itela uri dzi thome u shumiswa khathihi na u ita zwa vhukwamani ho teaho.
C. Mulayotibe
1. Mulayotibe wa Khwiṋiso ya Mafhungo a zwa Vhugevhenga
1.1. Khabinethe yo ṱanganedza u ṋetshedzwa ha Mulayotibe wa Khwiṋiso ya Mafhungo a zwa Vhugevhenga phalamenndeni. Mulayotibe u khwiṋisa Tshiteṅwa tsha 154(3) tsha Mulayo wa Mafhungo a zwa Vhugevhenga, 1977 (Mulayo 51 wa 1977), une tsheo ya Khothe ya Ndayotewa yo wana uri u khou kundelwa u tsireledza ṱhalusavhuṋe dza vhana vhane vha vha zwipondwa zwa vhugevhenga musi hu tshi khou tshimbidzwa milandu ya zwa vhugevhenga.
1.2. Tshiteṅwa tshi re hone zwazwino tshi tsireledza ṱhalusavhuṋe dza vhatshinyi vhane vha kha ḓi vha vhana, zwipondwa na ṱhanzi kha masiandaitwa a vhavhaho a u ḓivhadzwa ha u kwamea havho kha mafhungo a vhugevhenga u vhuya u swika kha miṅwaha ya 18.
1.3. Khwiṋiso dzine dza khou dzinginywa dzi thivhela u anḓadzwa ha zwidodombedzwa zwifhio na zwifhio zwine zwa dzumbulula kana zwa nga dzumbulula ṱhalusavhuṋe ya mupomokwa kana ṱhanzi ine ya vha kana ye ya vha i na miṅwaha ya fhasi ha 18 musi vhutshinyi uho vhu tshi itea. Khanḓiso i nga itwa fhedzi nga murahu ha musi yo tendelwa nga muofisiri wa vhuhaṱuli kana muhaṱuli muhulwane.
D. Vhuṭambo vhune ha khou ḓa
1. Ṅwedzi wa Mbofholowo na Ḓuvha ḽa Mbofholowo
1.1. Ṅwedzi wa Mbofholowo kha uno ṅwaha u khou pembelelwa nga fhasi ha ṱhoho ine ya ri: “Ṅwaha wa Vho Charlotte Maxeke: Zwine Mbofholowo ya Amba zwone nga fhasi ha tshiwo tsha COVID-19”.
1.2. Khabinethe i khou ita khuwelelo kha muthu muṅwe na muṅwe uri a shumise vhuṱambo ha Ṅwedzi wa Mbofholowo na ha Ḓuvha ḽa Mbofholowo kha u bvela phanḓa na u lwa na vairasi iyi nga thungo a tshi khou lingedza nga nungo dzoṱhe uri hu vhe na maitele a u katela vhathu vhoṱhe nga nḓila yo fhelelaho khathihi na u bveledza vhuthihi ha tshitshavha.
1.3. Roṱhe ri na vhuḓifhinduleli ha u shumisa demokirasi yashu na mbofholowo sa yone nḓila ya u shumisana khathihi na u farisana ri na adzhenda nthihi ya u fhaṱa Afrika Tshipembe ḽo faranaho nahone ḽi bvelaho phanḓa.
1.4. Vhuṱambo ha uno ṅwaha vhu ḓo vha ho ṱanganelaho, hu ḓo vha na ha musi vhathu vho kuvhangana fhethu huthihi khathihi na ha vidio ngeno ha lushaka vhu tshi ḓo farelwa fhaḽa Free State.
2. Ḓuvha ḽa Bugu ḽa Ḽifhasi
2.1. Ḓuvha ḽa Bugu ḽa Ḽifhasi, ḽine ḽa ḓivhea hafhu sa Ḓuvha ḽa Bugu ḽa Dzitshaka, ḽi pembelelwa ṅwaha muṅwe na muṅwe nga ḽa 23 Lambamai. Ḓuvha iḽi ḽi shumiswa kha u ṭuṭuwedza vhathu uri vha dzhiele nṱha zwa dzibugu khathihi na u thusa u bveledza maitele a khwiṋe a u vhala bugu.
2.2. Khabinethe i khou ita khuwelelo kha Maafrika Tshipembe vhoṱhe uri vha tikedze maitele a u vhala nahone vha dovhe vha a dzhie sa tshipiḓa tsha kutshilele kwavho kwa ḓuvha na ḓuvha. U vhala ndi tshikili tsha mutheo tshine huṅwe u guda hoṱhe ha fhaṱela khatsho nahone hu bveledza tshikhala tsha u nga kona u swikelela zwikhala zwa mishumo.
E. Milaedza
1. Ndiliso
Khabinethe yo rumela mapfi a ndiliso kha miṱa na khonani dza:
• Dokotela Vho Sindisiwe van Zyl (45), dokotela wa zwa mishonga we a vha a tshi funiwa vhukuma a dovha a vha muhashi wa Kaya FM we a kwama matshilo a vhathu vhanzhi nahone a dovha a shela mulenzhe vhukuma kha mutakalo na ndondolo ya lushaka.
• Vukosi Ringani, Nhlaluko Maluleke, Freedom Rihlamfu, Aubrey Chauke, Temba Nyambi, na Thomy Masipenda vhagudi vha rathi u bva fhaḽa tshikoloni tsha Sekondari ya Jim Chavani kha tshiṱiriki tsha Vhembe, Limpopo vhe vha lovha musi baki ye vha vha vha tshi khou enda ngayo i tshi thula nnḓu.
• Mukololo Vho Prince Philip, Mulangavhathu vha Edinburgh (100) vha ngei UK
• Vho Bhekizizwe Vusimuzi Mpila (43), vhe vha vha vhe mukwasha wa Muthusaphuresidennde Vho David Mabuza.
• Muphuresidennde Vho Idriss Déby Itno (69), vha Riphabuḽiki ya Chad. Khabinethe yo sasaladza khakhathi dze dza dzhia matshilo a vhathu vhanzhi, hu tshi katelwa na vhutshilo ha Muphuresidennde Vho Déby, vhe vha lovha nga mulandu wa mafuvhalo e vha a wana musi vho ranga phanḓa mmbi yavho ya vhupileli nga murahu ha u ṱhaselwa nga maravhele.
F. U tholwa
U tholwa hoṱhe ndi hune ha ḓo khunyeledzwa nga murahu ha tsenguluso ya ndalukano na u ṱanzwiwa dzina ho teaho.
1. Bodo ya Vhalangi vha Tshikwama tsha Ndindakhombo tsha vha sa Shumi:
(i) Vho Zola Luswazi (Mudzulatshidulo);
(ii) Vho Edward Malometje Thobejane;
(iii) Mufumakadzi Vho Martle Keyter;
(iv) Vho Donald Khumalo;
(v) Mufumakadzi Vho Louressé Specht;
(vi) Mufumakadzi Vho Vuyiswa Miya;
(vii) Vho Thembinkosi Josopu;
(viii) Mufumakadzi Vho Thandiwe Mfulo;
(ix) Dokotela Vho Hamilton Daluxolo Ntsinde;
(x) Vho Takalani Musekwa;
(xi) Mufumakadzi Vho Brenda Sibeko; na
(xii) Mufumakadzi Vho Ogalaletseng Gaarekwe.
2. U engedzwa ha themo ya miraḓo ya Bodo ya zwa Vhuendelamashango ya Afrika Tshipembe:
(i) Vho Siyabonga Dube (Mudzulatshidulo);
(ii) Mufumakadzi Vho Mojankunyana Gumbi;
(iii) Vho Aloysius Ikalafeng;
(iv) Vho Enver Duminy;
(v) Mufumakadzi Vho Michelle Constant;
(vi) Vho Ravi Nadasen;
(vii) Mufumakadzi Vho Kathleen Elizabeth Rivett-Carnac;
(viii) Mufumakadzi Vho Lindiwe Sangweni-Siddo;
(ix) Vho Mduduzi Zakwe;
(x) Mufumakadzi Vho Zola Baba Tshefu;
(xi) Mufumakadzi Vho Gloria Serobe; na
(xii) Mufumakadzi Vho Nomzamo Bhengu.
3. Bodo ya Vhalangi vha Vhulanguli ha Nyukiḽia ya Lushaka:
(i) Mufumakadzi Vho Vuyiswa Miya;
(ii) Vho Allan Taylor;
(iii) Vho Peter Becker; na
(iv) Mufumakadzi Vho Khangela Baloyi.
4. Miraḓo ya Khoro ya Dzifiḽimu na Bodo ya Nyanḓadzo:
(i) Mufumakadzi Vho Zamantungwa Mkosi (Mudzulatshidulo);
(ii) Dokotela Vho Siyasanga Mhlangabezi Tyali;
(iii) Mufumakadzi Vho Lungelo Nxele;
(iv) Mufumakadzi Vho Agalutchmi Pillay;
(v) Vho Phosa Mashangoane;
(vi) Mufumakadzi Vho Gloria Zanele Nkosi;
(vii) Mufumakadzi Vho Mpho Sedibe;
(viii) Dokotela Vho Andile Nontso; na
(ix) Advokheithi Vho Lufuno Tokyo Nevondwe.
5. Bodo ya Vhafarandaka vha Vhufarandaka ha Mveledziso ho Ḓiimisaho:
(i) Mufumakadzi Vho Tebogo Magogodi Malaka;
(ii) Vho Krishen Sukdev;
(iii) Mufumakadzi Vho Lerato Kumalo;
(iv) Mufumakadzi Vho Karabo Siyila;
(v) Mufumakadzi Vho Nthabiseng Mkhwanazi;
(vi) Phrof Vho Raymond Nkado;
(vii) Vho Mpilo Sakile Mbambisa;
(viii) Mufumakadzi Vho Zimbini Hill;
(ix) Vho Tim Sukazi; na
(x) Dokotela Vho Michael Sutcliffe.
6. Murumelwa Muhulwane na Murumelwa wa nga Thungo wa kha Khomishini ya zwa Maḓi ya Lesotho Highlands:
(i) Vho Teboho Nkhahle; na
(ii) Dokotela Vho Musa Furumele.
7. Mufumakadzi Vho Thembelihle Mbatha sa Muofisiri Muhulwane wa zwa Masheleni (CFO) kha Tshumelo ya Vhuṱoḓisisi ha Zwikimu zwa Tshitshavha kha Muhasho wa Vhudzulo ha Vhathu, Maḓi na Vhuthathazwitshili.
8. Mufumakadzi Vho Nonhlanhla Nyewula sa CFO wa SENTECH.
9. Vho Shonisani Mathew Munzhedzi sa Muofisiri Mulangi Muhulwane wa Tshiimiswa tsha Bayodaivesithi tsha Afrika Tshipembe.
10. Mufumakadzi Vho Nondumiso Mandisa Tshikwatamba sa Muthusa Mulangi Muhulu (DDG): Tshumelo dza Muhasho kha Muhasho wa Mitambo, Vhutsila na Mvelele.
11. Mufumakadzi Vho Constance Moitse sa DDG: Tshumelo dza u lwa na zwiito zwa Vhuaḓa na Vhutsireledzi kha Muhasho wa zwa Muno.
12. Dokotela Vho Nicholas Gilmour Crisp sa DDG: Ndindakhombo ya Mutakalo ya Lushaka kha Muhasho wa Mutakalo.
13. Vho Allan Golden Zimbwa sa DDG: Thikhedzo ya zwa Thekhiniki kha Zhendedzi ḽa Thikhedzo ya Themamveledziso dza ha Masipala.
14. Vho Lindokuhle Cedric Mkhumane sa Mulangi Muhulu kha Muhasho wa Mveledziso ya Mabindu Maṱuku.
Mbudziso: Mufumakadzi Vho Phumla Williams – Muambeli wa Khabinethe Luṱingothendeleki: 083 501 0139
Ḓuvha: Ḽavhuṋa, 22 Lambamai 2021
.png)
.png)
.png)
