1. Maswa-Maswa a Tshitzhili tsha Corona (COVID-19)

1.1. Kha muṱangano wayo wo farwaho nga kha zwileludzi zwa thekhinoḽodzhi nga Ḽavhuraru, ḽa 10 Fulwi 2020, Khabinethe yo ṱanganedza muvhigo wa maswa-maswa u bva kha Khoro ya Ndaela ya Lushaka ya Tshitzhili tsha Corona (NCCC). NCCC yo kumedza themendelo dza tshivhalo maelana na Nḓivhadzo yo livhanywaho ya khohakhombo yo engedzwaho ya Ḽeveḽe 3 ya nyiledzo ya u tshimbila ya lushaka.

Themendelo dzo tewa kha ṋetshedzo dzo itwaho nga sekithara dzo fhambanaho na khaseledzo nga Vhushumeli ho Ṱanganelaho ha Lushaka na Tshiimiswa tsha Vhusevhi.  

1.2. Fhedziha, Khabinethe yo dzhia tsheo ya u vha yo imisa thendelo ya themendelo idzo nga uri hu tshe ho lindelwa muvhigo wo fhelelaho wa ndingo ya mutakalo u bva kha Komiti ya Ofisi ya Minisṱa ya Vhutsivhudzi ha zwa Mutakalo kha COVID-19. NCCC i khou lavhelela u ṱanganedza mukumedzelo wo fhelelaho mathomoni a vhege ḓaho.

1.3. Khabinethe i khou dovha hafhu ya humbela na u ṱuṱuwedza maAfrika Tshipembe vhoṱhe uri nga kha u ḓiṋetshedzela vha tevhedze maga o vheiwaho kha u lwa na u phaḓalala ha COVID-19. Maga ayo a katela u dzulela u ṱamba zwanḓa, u sa vha tsini-tsini na vhaṅwe na u ambara masiki musi u fhethu ha nnyi na nnyi.

2. Khamphani ya Pheṱiroḽiamu ya Lushaka

2.1. Khabinethe yo nyeṱulelwa nga ha mushumo une wa khou ya phanḓa wa u livhanya khamphani ṱhukhu dza peṱiroḽiamu (oiḽi na gese) dzi langwaho nga khamphani ya muvhuso ya fulufulu o fhambanaho, ine ya vha Tshikwama tsha Vhukati tsha Fulufulu.   

2.2. Ndivhanyiso i ḓo bveledza mutikedzelo miraru (PetroSA, Strategic Fuel Fund na iGas) dzine dza ḓo ṱanganywa uri dzi vhe Khamphani ya Pheṱiroḽiamu ya Lushaka nthihi. Hezwi zwi khou vha hone nga kha nḓivhadzo yo itwaho nga Muphuresidennde Vho Cyril Ramaphosa kha Mulaedza wavho wa Lushaka wa ḽa 13 Luhuhi 2020, u itela u wana hafhu ndivho na u livhanyisa mabindu a langwaho nga muvhuso a tshivhalo u itela u tikedza nyaluwo na mvelaphanḓa.

2.3. Khabinethe yo tendela ḽikumedzwa ḽa u thola khamphani ya phurofeshinala ya nzudzanyululo ire na vhukoni ha vhuṱanganyi u itela u sedzulusa modele wa nṱhesa u shumiseaho wa heyi Khamphani ya Pheṱiroḽiamu ya Lushaka nthihi.

3. Muhanga wa Mbekanyamaitele wa Khakhathi dzo Livhanaho na Mbeu (GBV) kha Sisṱeme ya Pfunzo ya Zwikolo zwa Nṱha na Vhupfumbudzi

3.1. Khabinethe yo tendela Muhanga wa Mbekanyamaitele ya GBV kha Sisiṱeme ya Pfunzo ya Zwikolo zwa Nṱha na Vhupfumbudzi. Muhanga wa mbekanyamaitele u khou ṱoḓa u fhindula kha tshivhalo tsho engedzeaho tsha milandu i elanaho ha GBV kha zwiimiswa zwa pfunzo ya nṱha.     

3.2. Muhanga wa mbekanyamaitele u ṋetshedza ndededzo kha zwiimiswa, kushumele na maitele ane zwiimiswa zwa pfunzo ya nṱha zwa tea u shumisa kha u thivhela zwiwo zwa GBV khamphasini dzavho. Hu tshi engedzwa kha u ṋetshedza zwiimiswa zwa vhulangi, zwi dovha zwa kombetshedza zwiimiswa izwo uri zwi ite uri mbekanyamaitele yazwo ya GBV i ḓivhiwe.

4. Muvhigo wa Ngudo ya Vhukonadzei kha Khonḓela na Miziamu wa Mbofholowo ya Tsudzuluwo (RLMM)

4.1. Khabinethe yo tendela Muvhigo wa Ngudo ya Vhukonadzei ha u thomiwa ha RLMM. Miziamu u ḓo shela mulenzhe kha u tsireledzwa ha ḓivhazwakale ya khonḓela nndwa ya mbofholowo Afrika Tshipembe.

4.2. Ngudo, ine Khabinethe yo i tendela nga 2015, yo vha yo laelwa kha nyimele ya ndaela ya Khonḓela na Nḓila ya Mbofholowo Vhufa (RLHR).  RLHR i shela mulenzhe kha mvelaphanḓa na tshanduko ya vhufa ha mbono ya shango ḽa Afrika Tshipembe.

4.3. Musi wo no fhela, miziamu u ḓo tsireledza mutevhe wa eḽemennde dza vhufa (dzi fareaho na dzi sa farei) na u ṋetshedza nganea, nyelelwo na tshenzhemo i fanaho zwi elanaho na nndwa ya mbofholowo Afrika Tshipembe.

5. Nḓila ya Vhufa ha Lushaka lwa Khoi na San

5.1. Khabinethe yo tendela u thomiwa ha Nḓila ya Vhufa ha Lushaka lwa Khoi na San, ine ya vha thandela ya ifa ḽa lushaka. Nḓila iyi i ḓo topola, u ṋea mavhalaangwe, u tsireledza na u khwinisa vhufa ha Khoi, Nama, Griekwa, Khorana na San. Thandela iyi i shela mulenzhe u ya kha u tendela ha ḓivhazwakale ya Afrika Tshipembe ye ya vha yo litshedzelwa na u sa dzhielwa nṱha.

5.2. Zwi dovha zwa ita uri Mulayo wa Vhurangaphanḓa ha Sialala ḽa Khoi-San wa 2019 (Mulayo 3 wa 2019) u shume, u itaho uri vharangaphanḓa vha sialala vha Khoi na San vha dzhielwe nṱha.

6. Makolo a khoini dza khumbudzo dza 2021 na 2022

6.1. Khabinethe yo tendela makolo a khoini dza khumbudzo ya phaḓaladzo dza 2021 na 2022 dzine dza bveledzwa nga Bannga ya Vhukati ya Afrika Tshipembe (SARB) na South African Mint Company.

6.2. Khoini ya phaḓaladzo ya khumbudzo ya R5 na R5 sterling-silver, khoini ya gold plated collectors’ dzi ḓo bveledzwa nga 2021 hu tshi pembelelwa anivesari ya miṅwaha ya ḓana (Centenary) ya SARB. Serisi ya vhuṋa ya khoini ya Desimaḽa ya Afrika Tshipembe, ine ya ḓo bveledzwa nga 2022 i ḓo katela khoini ya sheleni (10 cent), thubobo (20 cent), tshiṱanu (50 cent), disheleni (R1), bonndo na bonndo mbili na disheleni (R2 na R5).   

Milayotibe

1. Mulayotibe wa Khwinifhadzo ya Milayo ya Sekithara ya Masheleni wa 2020

1.1. Khabinethe yo tendela mukumedzo wa Mulayotibe wa Khwinifhadzo ya Milayo ya Sekithara ya Masheleni wa 2020 Phalamenndeni. Mulayotibe u kumedza u vhea SARB sa Manḓalanga a Thandululo, na u engedza zwishumiswa zwa vhulauli ha SARB kha u bvisa maanḓa ayo a ṱoḓeaho kha u vhona uri hu na vhudziki kha sisiṱeme ya masheleni.

1.2. Mulayotibe u kumedza muhanga muswa wa thandululo kha zwiimiswa zwa masheleni, nga maanḓa dzibannga musi dzi tshi dzhena kha tshifhinga tsha mutsiko wa masheleni. U dovha wa ḓivhadza kana u ḓisa tshikimu tsha ndindakhombo ya diphosithi khulwane tsha u tou thoma Afrika Tshipembe tshine tsha ḓo vhona uri vha dzhenisaho tshelede vha wana tshelede yavho murahu musi bannga itshi kundelwa.

1.3. Tshikimu itsho tshi ḓo tsireledza vhadzhenisi vha tshelede vha sa koni u ḓi lwela na u vhona uri u thithisea kha sisṱeme ya masheleni na ikonomi nga vhuphara hu si vhe vhunzhi musi zwiimiswa izwo zwi tshi dzhena kha mutsiko wa masheleni.

U tholwa

Mufumakadzi Vho Sekgothadi Kabelo sa Mulanguli Muhulwane a si wa Ngomu wa Vhulangi ha Vhuimazwikepe ha Bodo ya Afrika Tshipembe.
 

Mbudziso: Mufumakadzi Vho Phumla Williams – Muambeli wa Khabinethe
Luṱingo: 083 501 0139