A. Mafhungo a zwino kha shango

1. Maswamaswa nga ha Vhulwadze ha tshitzhili tsha Corona

1.1. Kha mulaedza wavho wa lushaka nga Ḽavhuraru, 16 Khubvumedzi 2020, Muphuresidennde Vho Cyril Ramaphosa vho ḓivhadza ḽiga ḽa u ya kha Ḽevele ya 1 ya Tsivhudzo ya nyiledza u bva mahayani ya lushaka u thoma nga Musumbuluwo wa 21 Khubvumedzi 2020. Hezwi zwi dovha zwa vula mishumo ya ikonomi minzhi kha shango ḽashu, ine ya shela mulenzhe zwihulwane kha u fhaṱa nga huswa ikonomi, u vhuedzedza nyaluwo na u sika mishumo i ṱoḓeaho vhukuma.

1.2. Nḓivhadzo dzo itwaho nga Muphuresidennde dzo ṱanganedzwa zwavhuḓi nga sekhithara dzoṱhe dza tshitshavha tsha Afrika Tshipembe – hu tshi katela dza mishumo, mabindu, tshitshavha tsha vhapo na madzangano a zwa poḽotiki.

1.3. Milayo ya tshiimo tsha lushaka tsha shishi i itaho uri nḓivhadzo dza Muphuresidennde dzi shume, yo anḓadzwa nga Ḽavhuṱanu, 18 Khubvumedzi 2020. Milayo miswa yo leludza dziṅwe nyiledzo dzo shumiswaho u bva nga Ṱhafamuhwe 2020 u thivhela u phaḓalala ha vairasi. Heyi i katela, vhukati ha zwiṅwe, tshivhalo tshi tendelwaho tsha vhathu kha maguvhangano a nnyi na nnyi, vhuṱambo na dzimbulungo, khathihi na u vulwa ha mikano u itela u enda nga ngomu kha ḽa Afrika na kha mashango a dzitshaka, u bva nga ḽa 1 Tshimedzi 2020. 

1.4. Khabinethe yo ṱuṱuwedza dziṅwe nyambedzano na vhurangaphanḓa ha zwa sialala u amba nga ha mafhungo a elanaho na zwa muḽani na maitele, zwine zwa kha ḓi vha zwo iledzwa nga tshifhinga tsha Ḽevele ya U thoma ya Tsivhudzo. Mafhungo manzhi nga ha milayo yo anḓadzwaho a wanala kha webusaithi ya muvhuso (www.gov.za).

1.5. Khabinethe i ṱuṱuwedza vhathu vhoṱhe Afrika Tshipembe u tevhedza phurotokholo dza mutakalo dza COVID-19 u fana na u sia tshikhala vhukati ha muthu na muṅwe, u ambara masiki fhethu ha nnyi na nnyi na u ṱamba zwanḓa tshifhinga tshoṱhe nga tshisibe na maḓi kana u shumisa sanithaiza ya zwanḓa ine ya vha na aḽikhoholo.

1.6. Khabinethe i dovha ya ṱuṱuwedza tshitshavha u daunuḽoda app kha luṱingothendeleki ya COVID-19 Alert kha Apple App Store kana Google Play Store. App – i songo pimiwaho tshithu nga nethiweke dza thendeleki, zwo ralo vha ya i dauniḽoda hu si na mbadelo ya data – i ḓo khwinisa kha u londa vhe vha kwamana na muthu o kavhiwaho nga u tsivhudza mushumisi arali o vhuya a vha na vhukwamani ha tsinisa na muṅwe mushumisi we a ita ndingo a wanala a na COVID-19 kha maḓuvha a 14 o fhiraho. App a i kuvhanganyi mafhungo a vhuṋe kana u londa fhethu hune mushumisi a vha hone.

2. Khakhathi dzo ḓisendekaho nga mbeu na mabulayo a vha tshifumakadzini (GBVF)

2.1. Khabinethe i dzula yo ḓiimisela u lwa na samba ḽa GBV nga u khwaṱhisa zwiṱirakitsha zwa kiḽasta ya vhutsireledzi; muhanga wa vhusimamilayo; u ṋetshedza thikhedzo ya matshilisano na muhumbulo wa muthu na mbekanyamushumo dza vhuambeli nga ngomu zwitshavhani. 

2.2. U bva kha data yo wanwaho nga kha Tshumelo ya Mapholisa a Afrika Tshipembe (SAPS), nga mbiluvhuṱungu muvhuso wo topola zwivhilelani zwa GBVF zwa 30 u mona na shango. Khabinethe yo fulufhedzisa zwitshavha zwo kwameaho uri kha u shuma na mapholisa, maga a thusedzo a ḓo khwaṱhiswa u itela  khwaṱhisedza tsireledzo na vhutsireledzi zwa vhafumakadzi na vhana.

2.3. Khabinethe yo ṱanganedza na u livhuwa ṋetshedzo ya ndambedzo ya R50-miḽioni u bva kha United Kingdom ine ya engedzedza ndingedzo dzi khou bvelaho phanḓa dza Tshikwama tsha Vhuthihi u lwa na mutshinyalo wo vhangwaho nga tshiwo tsha dwadze ḽa COVID- 19. Masheleni a ḓo shumiswa kha thandela dzine dza tikedza na u bveledzisa vhafumakadzi.

2.4. Khabinethe yo sumbedza mbilaelo kha mivhigo yo vhifhaho ya zwiwo zwa u rengiswa ha vhathu zwi katelaho vhafumakadzi na vhana kha shango. Mapholisa vha khou sala murahu na u ṱoḓisisa milandu yoṱhe yo vhigwaho i elanaho na u rengiswa ha vhathu na u rengiswa ha zwidzidzivhadzi.

2.5. Khabinethe i ita khumbelo kha tshitshavha uri vha vhige vhugevhenga ha tshiṱuhu uvhu kha mapholisa nga u ṱavhanyedza vhudzuloni ha u shumisa dzipuḽatifomo dza midia wa matshilisano, zwine zwa ita uri zwi konḓele mazhendedzi a tshumiso ya mulayo u dzhia vhukando vhu ṱavhanyedzaho na vhu fushaho. Tshitshavha tshi dovha tsha tsivhudzwa uri tshi ṱutshele u anḓadza mafhungo a si a vhukuma, ane a nga vhanga nḓaḓo zwi songo tea, zwa sinyusa vhathu na u ṱuṱuwedza khakhathi zwitshavhani zwashu.

2.6. Muthu muṅwe na muṅwe a na mafhungo u fanela u kwama SAPS kha luṱingo lwa U fhelisa Vhugevhenga lwa 08600 10111 kana vha shumisa app ya MySAPS ine ya nga daunulodwa kha iPhone kana smartphone.

3. Tshinyadzo na vhuvhava ha themamveledziso ya tshitshavha

3.1. Khabinethe i ṱanganedza u fariwa ha zwenezwino ha vhahumbulelwa ngei Johannesburg na Cape Town kha u tswiwa ha dzikhebulu dza khopha na khebulu dza siginala dza zwidimela. Mapholisa vho ṱavhanyedza vha dzhia vhukando nga u fara vhathu vha kwameaho kha tshinyadzo ya bada khulwane ngei Msinga, KwaZulu-Natal. 

3.2. Khabinethe i khoḓa u phunyeledza uhu ho itwaho nga mapholisa kha vhuvhava na u tshinyadza ha themamveledziso ya zwiporo; vhugevhenga vhuhulwanesa he kha dziṅwe nyimele ha vha na u lozwea ha matshilo a vhathu vha si na mulandu nga vhanga ḽa u thulana ha zwidimela.

3.3. Themamveledziso ya muvhuso i dzula i thikho kha u tshimbidza ikonomi. I dzula i tshipiḓa tsha vhuṱhogwa kha fulo ḽashu ḽa u alusa ikonomi na u sika mishumo i khou ṱoḓeaho vhukuma. Khabinethe i ita khuwelelo kha Maafrika Tshipembe vhoṱhe u vhiga zwiito zwa vhugevhenga izwi mapholisani.

4. Tshumelo ya kha inthanethe ya Zhendedzi ḽa Tsireledzo ha Matshilisano ḽa Afrika Tshipembe (SASSA)

4.1. Khabinethe i ṱanganedza u rwelwa ṱari ha phothala ya khumbelo ya mundende kha inthanethe nga SASSA, ine ya ita uri khumbelo dzi itwe na u rumelwa kha  https://services.sassa.gov.za. Phothala – ine ya ḓo thoma u shumiswa kha Mindende ya Thikhedzo ya Vhana, Vhaaluwa na Muunḓi wa Ṅwana – i ḓo thusa vhavhuelwa u vhulunga kha mbadelo dza zwiendedzi na tshinya tshifhinga tshinzhi vho fola miduba.

4.2. Khabinethe i ṱuṱuwedza vhathu vha itaho khumbelo ntswa u shumisa tshumelo ine vha tou ḓiitela sa i zwi i tshi thusa u bvisa khonadzeo ya khovhakhombo ya u kavhiwa nga COVID-19 fhethu ha nnyi na nnyi ho ḓalesaho vhathu.

5. Buthano Ḽihulwane ḽa Mashango Mbumbano (UNGA)

5.1. Muphuresidennde Vho Ramaphosa vho dzhenela kha Khanedzano ya UNGA nga vidio ya Sesheni ya vhu75 ya UNGA nga ḽa Vhuvhili, 22 Khubvumedzi 2020 nga fhasi ha thero: “Vhumatshelo vhune ra vhu Ṱoḓa, UN ine ra i Ṱhoga: U khwaṱhisedza nga huswa Vhuḓikumedzeli hashu Roṱhe kha tshumisano ya Mivhuso fhambanaho”.

5.2. Khabinethe i themendela uri anivesari i shumiswe sa tshikhala tsha u swikela mvusuludzo i ṱoḓeaho vhukuma ya Khoro ya Vhutsireledzi ya UN (UNSC) u sedza vhungoho ha tshizwinozwino ḽifhasini.

5.3. Afrika Tshipembe ḽi ḓo rangaphanḓa UNSC lwa vhuvhili nga Nyendavhusiku 2020 sa i zwi ḽi tshi khou khunyeledza themo yaḽo ya vhuvhili sa muraḓo o khethiwaho wa UNSC.

6. Muṱangano wa Dziminista wa Vhubindudzi na Mbambadzo wa G20

6.1. Khabinethe yo ṱanganedza mvelelo ya Muṱangano wa Dziminista wa Vhubindudzi na Mbambadzo wa G20 wo tshimbidzwaho nga kha vidio nga Saudi Arabia nga Ḽavhuvhili, 22 Khubvumedzi 2020. Muṱangano wo ṱanganyiswa Dziminista dza Mbambadzo u bva kha dziikonomi khulwane, hu tshi katelwa na , United States, China, Japan, India, Brazil na Germany. Afrika Tshipembe yo vha yo imelwa nga Minista wa Mbambadzo, Nḓowetshumo na Muṱaṱisano Vho Ebrahim Patel.

6.2. Kha tshitatamende tshawo, muṱangano yo sumbedzisa vhuṱhogwa ha u khwinisea kha ikonomi, zwine zwa vhea mutheo wa thikhedzo ya u fhaṱa vhukoni ha u bveledza ha fhano hayani kha sekhithara dza vhuṱhogwa, hu tshi katelwa dza zwa mishonga na zwiḽiwa.

6.3. Muṱangano wo tikedza hafhu maga a u ṱuṱuwedza u manḓafhadzwa ha vhafumakadzi kha zwa ikonomi na mabindu maṱuku, a vhukati na mahulwane na u vhona khovhakhombo ya mbambadzo dzi siho mulayoni.

7. Khoro Mbumbano ya Mbambadzo dzi si na Mikano ya Tshipembe ha Afrika (SACU) ya Muṱangano wa Dziminista

7.1. Khabinethe yo ṱanganedza mvelelo dza Khoro ya SACU ya Muṱangano wa Dziminista we wa farwa nga Musumbuluwo, 21 Khubvumedzi 2020.  Dziminista dza Mbambadzo na Masheleni u bva Namibia, Botswana, Eswatini, Lesotho na Afrika Tshipembe dzo dzhenela muṱangano, he Minista wa Gwama Vho Tito Mboweni vha vha vhe mudzulatshidulo nahone Afrika Tshipembe ḽo vha ḽo imelwa nga Minista Vho Patel.

7.2. Khoro ya ṱanganedza mushumo wa SACU kha muhumbulo wa Thendelano ya Mbambadzo ya Mahala ya Dzhango ḽa Afrika. Yo swikelela uri mushumo wa vhumatshelo ha khoro u ḓo sedza kha u fhaṱa na u bveledzisa mashango a SACU a vha senthara ya vhutumbuli na vhumagi yo khwaṱhaho ine i nga ṋetshedza tshumelo u mona na dzhango.

B. Tsheo dza Khabinethe

1. Khomishini ya ofisi ya Muphuresidennde kha Muvhigo wa Tshanduko ya Nḓowetshumo ya Vhuṋa (PC4IR)

1.1. Khabinethe yo tendela khanḓiso ya Muvhigo wa PC4IR kha Government Gazette. Muvhigo u ita makumedzwa a u ṋea maanḓa maswa ṱhuṱhuwedzo ya zwa nḓowetshumo na u khwinisa vhuṱaṱisani hashu kha zwa ikonomi ya dzhango na ya ḽifhasi u khwaṱhisa nyaluwo i katelaho zwoṱhe.

1.2. Vhatshimbidzi vha vhuṱhogwa vha Tshiṱirathedzhi tsha PC4IR vha katela vhuṱaṱisani kha zwa ikonomi, u fhindula khaedu dza nḓisedzo ya tshumelo, vhubindudzi ha nḓadzo ya vhathu na u fhindula kha COVID-19.

1.3. Hezwi zwi bveledza zwo ambiwaho kha Mulaedza wa Lushaka wa 2018, we wa ṋea ndaela ya uri Khomishini ya Tshanduko ya Nḓowetshumo ya Didzhithala i ḓo fhindula kha mvelaphanḓa i ṱavhanyedzaho ya zwa thekhinoḽodzhi na u khwaṱhisedza lupfumo lwa lushaka

2. Fulo ḽa Ṅwedzi ḽa Vhuendi ḽa 2020

2.1. Khabinethe yo tendela mbekanyamushumo ya fulo ḽa Ṅwedzi wa Tshimedzi ḽa Vhuendi ḽa 2020 nga fhasi ha thero: “U shumisana roṱhe kha u bveledza Vhumatshelo ha Vhuendi”. Khabinethe yo tendela nga 2005 uri Tshimedzi u kumedzelwe kha u ita tsivhudzo kha vhuendi sa tshiṅwe tsha tshikonisi tsha vhuṱhogwa tsha zwa ikonomi. 

2.2. Mbekanyamushumo dza ṅwaha uno dzi ḓo sedza kha masia mararu ane a vha (1) mveledziso kha sekhithara ya vhuendi, kha u vula hafhu ikonomi musi ro livhana na COVID-19; (2) vhutsireledzi kha tshaka dzoṱhe dza vhuendi, na (3) tshanduko, u manḓafhadza na u ita uri nḓowetshumo ya thekhisi i vhe fomaḽa.

2.3. Mbekanyamushumo ya ṅwedzi woṱhe ya lushaka i ḓo sedza kha sekhithara dzo fhambanaho dza nḓowetshumo ya vhuendi. I ḓo fhela kha Taxi Lekgotla ya Lushaka mafheloni a Tshimedzi 2020, ine ya ḓo ṱanganyisa mahumbulwa u bva kha Taxi Makgotla ya Mavundu.

C. Milayotibe

1. Mulayotibe wa Khwiniso wa Tshumelo dza Vhululamisi wa 2020

1.1. Khabinethe yo tendela u rumelwa ha Mulayotibe wa Khwiniso ya Tshumelo dza Vhululamisi wa 202 Phalamenndeni. Khwiniso dzi tou vha phindulo kha khaṱhulo ya Khothe ya Ndayotewa yo ṋetshedzwaho kha Khaṱhulo ya Phaahla nga ḽa 3 Shundunthule 2019.

1.2. Khwiniso yo sima pfanelo ya tsengo i sa dzhii sia sa zwe lavhelelwa kha Khethekanyo ya 35(3)(n) ya Mulayotewa wa Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe ya 1996 kha tshumiso ya Khethekanyo ya 136 (1) ya Mulayo wa Tshumelo dza Ndulamiso, wa 1998 (Mulayo wa 111 ya 1998).

2. Mulayotibe wa Khwiniso wa SAPS wa 2020

2.1. Khabinethe yo tendela khanḓiso ya Mulayotibe kha Government Gazette u itela u wana mahumbulwa nga tshitshavha. Mulayotibe u khwinisa Mulayo wa SAPS wa 1995 (Mulayo wa 68 wa 1995), u itela u livhanyisa na Mulayotewa wa Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe wa 1996na u khwaṱhisedza vhutevhedzeli ha mulayo ha khwinesa.  

2.2. U ṋetshedza, vhukati ha zwiṅwe, muhanga wa zwa mulayo kha vhuvhusi ha tshumelo ya mapholisa na mathomo a dziforamu dza vhupo ha vhadzulatsini dzo tshitshavhani. Mulayotibe u dovha wa dzhiela nzhele themendelo dze dza ṱaha kha Khomishini ya Marikana ya Ṱhoḓisiso yo rangwa phanḓa nga Muhaṱuli Vho Ian Farlam.

D. Zwi khou ḓaho

1. Ḓuvha ḽa Vhufa

1.1. Ḓuvha ḽa Vhufa ḽi khou pembelelwa ṋamusi, 24 Khubvumedzi 2020 nga fhasi ha thero ya Ṅwedzi wa Vhufa: “U pembelela vhathu vha re na nḓivho na zwikili zwa  u ita zwithu zwa vhufa zwa mvelele vha Afrika Tshipembe”. Muphuresidennde wa Ramaphosa vha ḓo ṋetshedza mulaedza wa lushaka kha theḽevishini.

1.2. Maafrika Tshipembe vha ṱuṱuwedzwa u shumisa Ṅwedzi wa Vhufa u pembelela mvelele yashu yo pfumaho na vhufa, na dzhenela kha mishumo ya u fhaṱa lushaka na vhuthihi ha matshilisano. Muphuresidennde Vho Ramaphosa vha ṱuṱuwedza Maafrika Tshipembe u ṱanganela na ḽifhasi na u dzhenela kha khaedu ya tshina luimbo lwa Jerusalema nga Ḓuvha ḽa Vhufa

1.3. Khabinethe yo ṱanganedza vhukoni ha Master KG (o bebwaho Kgaogelo Moagi) kha u bveledza Jerusalema, luimbo lu ḓivheaho lune a lu imba na muṅwali wa nyimbo Nomcebo Zikode. Khabinethe i a vha livhuwa kha u ṱana zwikili zwa muzika wa vhutsila na vhukoni, kha luimbo ulu lune lwa khou tambiwa na u tshinwa ḽifhasini ḽoṱhe. Vha tou vha Ambasada vha Mvelele na Vhutsila vhashu kha ḽifhasi.

E. Milaedza

1. Ndiliso

Khabinethe yo rumela ndiliso kha muṱa na khonani dza:

1.1. pholisa ḽa kale, Lieutenant-Colonel Vho Charl Kinnear, vhe vha vhulawa nnḓa ha muḓi wavho ngei Bishop Lavis in Cape Town. Vho kumedzela miṅwaha ya mahumi mararu a vhutshilo havho kha SAPS nahone vho vha vha tshi khou ṱoḓisisa vhugevhenga vhu dzudzanywaho nga zwigwada kha shango ḽashu.

1.2. Sedzhenthi VhoThabile Mapoma, vhe vha vhulawa nga tshiṱuhu ngei Khayelitsha Kapa Vhukovhela.

1.3. Muraḓo wa Khorotshitumbe ya SA Rugby, Vho Monde Tabata, vha miṅwaha ya 60. Vho Tabata vho vha vha tshi funesa u vhona vhumatshelo ho bvelelaho ho katelaho vhoṱhe ha mutambo wa ragibii Afrika Tshipembe

1.4. Vhafunzi Vho Emmanuel Motolla vha kereke ya Zion Christian Church (ZCC). Khabinethe i dovha ya swikisa ndiliso kha miraḓo ya ZCC na u vha tamela maanḓa na u konḓelela nga tshifhinga itshi tshi konḓaho.

F. U tholiwa

U tholwa hoṱhe hu ḓo itwa ho thoma ha khwaṱhisedzwa ndalukanyo dza vho tholwaho na u sedzwa arali vha si na milandu.

1. Zhendedzi ḽa Masheleni ḽa Mabindu Maṱuku (sefa):
a. Vho Mxolisi Dalukhanyo Matshamba na Muofisiri Muhulwane;
b. Vho Sedzani Mudau (Mulanguli a si muraḓo wa Vhulanguli kha Bodo ya sefa);
c. Vho Ziyanda Buthelezi-Ngcobo (Mulanguli a si muraḓo wa Vhulanguli kha Bodo ya sefa); na
d. Vho Hilda-Marie Tsoadi (Muimeli wa Koporasi ya Mveledziso ya zwa Nḓowetshumo kha Bodo ya sefa).

2. Zhendedzi ḽa Mveledziso ya Mabindu Maṱuku (Seda):

a. Dokotela Vho Joy Ndlovu sa Mudzulatshidulo wa Bodo ya Seda: na
b. Dokotela Vho Stella Bvuma (Mulanguli a si muraḓo wa Vhulanguli kha Bodo ya Seda).

3. Nyengedzedzo ya khonṱhiraka ya mushumo lwa tshifhinga tsho tiwaho Vho Ian van Niekerk sa Muofisiri wa zwa Masheleni Muhulwane (CFO) wa Broadband Infraco.
4. Vho Molatlhegi Khunou Kgauwe sa CFO wa Zhendedzi ḽa Thekhinoḽodzhi ya Mafhungo a Muvhuso.
5. Vho Marelize Potgieter sa Mufarisa Mulangi Muhulwane (DDG): Tshumelo dza Ndaulo dza Khothe kha ofisi ya Mulamukanyi Muhulwane.
6. Vho Brightboy Nhlakanipho Nkontwana sa DDG: Nyambedzano, Vhushaka Mishumoni na Miholo kha Muhasho wa Tshumelo ya Tshitshavha na Ndaulo.

Mbudziso: Vho Phumla Williams – Muambeli wa Khabinethe

Luṱingothendeleki: 083 501 0139