A.    Mafhungo a zwino kha shango

1.    Ndangulo ya tshiwo nga murahu ha miḓalo

1.1.    Khabinethe yo swikisa maipfi a ndiliso kha vhathu vhoṱhe vhe vha ṱutshelwa nga  vhafunwa vhavho kha miḓalo ye ya vhanga tshinyalelo khulwane ine ya kha ḓi tou bva u vha hone zwenezwino kha zwipiḓa zwo fhambanaho zwa shango ḽashu, nga maanḓa ngei KwaZulu-Natal. 

1.2.    Zwa u ḓivhadzwa ha Tshiimo tsha Tshiwo tsha Lushaka na maga a thuso ya ṱhaḓulo kha zwa ikonomi na matshilisano zwe zwa itwa nga Phresidennde Vho Cyril Ramaphosa, zwo livhiswa kha u vhona uri hu khou vha na maga o khwaṱhaho nahone a tshimbidzwaho zwavhuḓi vhukati ha masia oṱhe a muvhuso hu tshi shumiswa  Senthara ya Ndangulo ya Tshiwo ya Lushaka 

1.3.    Masheleni a linganaho R1 biḽioni e a ṋetshedzwa nga muvhuso a khou shumiswa kha u tikedza ndingedzo dza mvusuluso na ṱhaḓulo, u vhuedzedza tshumelo dza mutheo khathihi na u ṋetshedza thuso ya zwa vhuthu nga u vha ṋea zwiḽiwa, maḓi, vhudzulo, tshumelo dza vhuthathazwitzhili na zwiambaro. 

1.4.    Mushumo wa u dovha u fhaṱa hafhu nga huswa fhethu ho tshinyadzwaho nga miḓalo, u kati, ngeno vhathu vha shango ḽashu vha tshi khou farana vha vha ṅanda nthihi kha vhuḓiimiseli havho ha u thusa avho vho tshinyalelwaho nga mahaya na thundu dzavho.

2.    Mafhungo maswa nga ha Vhulwadze ha Khoronavairasi (COVID-19) 

2.1.    Khabinethe yo dzhiela nṱha khathihi na u vhilaedzwa nga u engedzea ha zwenezwino  ha tshivhalo tsha zwiwo zwa u kavhiwa nga vairasi ya COVID-19 kha zwiṅwe zwipiḓa zwa  shango nahone i khou  ṱuṱuwedza vhathu vhoṱhe uri vha dzhie maga a tsireledzo u itela u ḓitsireledza kha vairasi iyi i re khombo ngaurali, nga maanḓa nga tshifhinga tsha vhuriha.

2.2.    Vairasi iyi i khou bvela phanḓa na u vha khombo tshifhinga tshoṱhe nahone muhaelo ndi wone une u swika zwino wa vha tshone tshiṱhavhane tsha vhuhali tsha u ḓitsireledza. Khabinethe i khou takadzwa nga fhungo ḽa uri vhunzhi ha vhathu vha khou bvela phanḓa na u nanga muhaelo sa tshone tshipileli tshavho tsha u thoma kha COVID-19 nga murahu ha musi mbalombalo dza zwenezwino dzo sumbedza uri ro swika kha ḽiga ḽa nṱhesa ḽa u fhirisa phesenthe dza 50 dza vhaaluwa vho haelwaho kha mavunḓu maṱanu.   

2.3.    Khabinethe i khou ita khuwelelo kha avho vhane a vha athu haelwa uri vha ite ngauralo u itela uri vha kone u ḓitsireledza khathihi na u tsireledza vhafunwa vhavho. Ri tea u dovha hafhu ra bvela phanḓa na u tevhedza milayo yoṱhe ya u thivhela dwadze ḽa COVID-19, hu tshi katelwa na zwa u ambara maski une wa thivhedza mulomo na ningo, u ṱamba zwanḓa nga maḓi na tshisibe kana u shumisa sanithaiza ya zwanḓa i re na aḽikhohoḽi i linganaho 70%, khathihi na u sia tshikhala tshi linganaho mithara muthihi vhukati hau na muṅwe muthu. 

3.    Magavhelo a Ṱhaḓulo ya Thambulo  kha Vhadzulapo (SRD)  

3.1.    Khabinethe i khou ṱuṱuwedza vhadzulapo vha wanaho Magavhelo a masheleni a linganaho R350 a SRD uri vha dovhe vha ite khumbelo hafhu nga huswa nga murahu ha musi ho thoma u shumiswa milayo miswa i langaho zwa u itwa ha khumbelo idzi khathihi na zwa u vha muthu o tewaho nga u wana magavhelo aya.

3.2.    Khumbelo dzi nga itwa kha webusaithi ya Zhendedzi ḽa Thuso ya zwa Masheleni kha Vhadzulao ḽa Afrika Tshipembe (SASSA) ine ya vha https://srd.sassa.gov.za/. Sisiṱeme ya u ita khumbelo yo vula nga ḽa 23 Lambamai 2022 nahone khumbelo  dzenedzo dzi itwa nga nḓila yo fhelelaho ya didzhithaḽa hu tshi itelwa uri hu kone u  wanala phindulo nga u ṱavhanya. 

3.3.    Magavhelo a ṱhaḓulo tshikwama tsha ndeme tsha thuso ya zwa masheleni kha miṱa i shayaho ye ya vha i tshi ḓo vha i kha nyimele i konḓaho vhukuma nga mulandu wa vhushai na u shayea ha mishumo. Muvhuso wo ḓiimisela u ṋetshedza thuso ya zwa matshilisano kha avho vha sa koni u ḓiitela uri na vhone vha kone u swikela ṱhoḓea dzavho dza mutheo.

4.    Tsireledzo na Vhutsireledzi 

4.1.    Khabinethe i khou bvela phanḓa na u sasaladza zwa u vhulawa ha vhafumakadzi nga nḓila ya tshiṱuhu nahone i khou dovha hafhu ya ṱanganedza vhukando ho dzhiwaho nga u ṱavhanya nga vhaofisiri vha zwa mulayo ha u fara vhahumbulelwa malugana na lufu lwa Mufumakadzi Vho Hillary Gardee (28), vha fhaḽa Kamagugu kha ḽa Mpumalanga. Khabinethe i khou dovha hafhu ya sasaladza mabulayo a vhathu vha rathi ngei Khayelitsha, hune ha vha fhaḽa Cape Town. Mabulayo aya a tshiṱuhu ngaurali a tou vha tshihumbudzi tsha uri hu kha ḓi vha na zwinzhi zwine ra kha ḓi tea u ita sa vhadzulapo u itela u fhelisa zwiito zwa dzikhakhathi khathihi na khakhathi dzo ḓitikaho nga mbeu hu tshi katelwa na mabulayo a vhathu vha tshifumakadzi (GBVF). 

4.2.    Khabinethe i khou ṱuṱuwedza vhathu vhoṱhe fhano shangoni uri vha shumisane na muvhuso kha u lwa na zwiito zwa vhugevhenga na GBVF. Nga tshumisano, ri nga ita uri zwitshavha zwashu khathihi na magondo ashu a vhe o tsireledzeaho kha vhathu vhoṱhe, hu tshi katelwa vhaaluwa, vhafumakadzi na vhana. 

5.    Ikonomi

5.1.    Khabinethe yo ṱanganedza u vulwa lwa tshiofisi ha ḽimaga ḽa u foroma zwidina ḽa Corobrik Kwastina ngei Driefontein kha vunḓu ḽa Gauteng nga Phresidennde Vho Ramaphosa nga Ḽavhuraru, ḽa 4 Shundunthule 2022. Ḽimaga iḽi ḽa maimo a nṱha ḽi vhumba tshipiḓa tsha vhubindudzi ha masheleni a linganaho R800 miḽioni, zwine hezwi zwa khou tshimbila khathihi na maṅwe masheleni a linganaho R200 miḽioni ane a khou lavhelelwa u ḓo engedza mishumo ya khonkhirithi ya vha ha Corobrik ngei KwaZulu-Natal. Corobrik ndi ḽiṅwe ḽa mabindu a fhano hayani e a fhindula khuwelelo ya Phresidennde Vho Ramaphosa ye vha i ita kha mabindu a fhano Afrika Tshipembe na a dzitshaka uri a bindudze kha ikonomi ya ḽino shango.

5.2.    Khabinethe yo dovha hafhu ya dzhiela nṱha zwa uri ikonomi ya gesemaḓi ine ya khou  aluwa yo wana thikhedzo khulwane nga u rwelwa ṱari ha tshiendedzi tsha ṱhiraka i shumisaho gesemaḓi nga vha ha Anglo American. Tshiendedzi itshi tsha ṱhiraka, tshe tsha shandukiswa u bva kha tsha u shumisa diziḽi u ya kha tsha gesemaḓi, nahone tshi shumisa na beṱiri dza lithium-ion, tshi tou vha tshone tsha u thoma ḽifhasini ḽoṱhe. Ikonomi ya gesemaḓi yo ṱaluswa sa tshithu tsha ndeme kha ikonomi i sa tshikafhadzi mupo wa shango ḽashu khathihi na kha u ṱuṱuwedza nyaluwo ya ikonomi na u sika mishumo. 

5.3.    Khabinethe yo dovha hafu ya ṱanganedza vhuṅwe vhubindudzi kha ikonomi yashu u bva kha khamphani ya zwiḽiwa ya Ireland ine ya ḓivhiwa sa The Kerry Group ye ya vula ḽimaga ḽiswa ḽi ḓuraho masheleni a swikaho R650-miḽioni ngei Hammarsdale, KwaZulu-Natal ḽiṋe ḽa ḓo bveledza zwiḽiwa zwine zwa nga shumiswa lwa tshifhinga tshilapfu kha dzhango ḽa Afrika. Heḽi ndi ḽimaga ḽo khetheaho ngauri ḽi na zwishumiswa zwinzhi zwo khwaṱhaho zwine zwa katela na zwishumiswa zwi shumisaho fulufulu ḽiṱuku, vhubveledzi ha fulufulu ḽi bvaho kha masana a ḓuvha u itela u fhungudza u shumiswa ha muḓagasi u bvaho kha netiweke ya nḓisedzo ya muḓagasi ya henefho fhethu, u kuvhanganywa ha mufhiso wo no shumaho, u kuvhanganywa ha maḓi nga nḓila yavhuḓi, u shumisa hafhu na phungudzo. Ḽimaga ḽa The Kerry Group ḽo vha hone fhano Afrika Tshipembe u bva nga ṅwaha wa 2011, nahone vhubindudzi vhuṅwe na vhuṅwe vhuswa vhune ḽa vhu ita ndi tshiga tsha uri Afrika Tshipembe ḽi kha ḓi vha fhethu havhuḓi ha u ita zwa vhubindudzi.

5.4.    Hovhu vhubindudzi vhu khou vha hone nga murahu ha u rwelwa ṱari zwa u magwa ha tshiendedzi tsha luṱanḓala tsha Isuzu D-Max ngei Gqeberha kha ḽa Kapa Vhubvaḓuvha ṅwedzi wo fhelaho. Lushaka luswa lwa D-Max lu khwaṱhisedza vhuḓiimiseli ha vha ha Isuzu kha ḽa Afrika Tshipembe nahone ndi iṅwe ya mvelaphanḓa ye ya swikelwa nga fhasi ha Mbekanyamushumo ya Mveledziso ya Vhubveledzi ha Mimoḓoro (APDP). APDP ndi tshikimu tsha magavhelo a vhubveledzi kha nḓowetshumo ya mimoḓoro tsho livhiswaho kha u ṱuṱuwedza vhubveledzi nga vhunzhi kha nḓowetshumo ya zwa mimoḓoro yo tiwaho, u ṱuṱuwedza nyengedzedzo ya ndeme kha tshipiḓa tsha nḓowetshumo ya zwa mimoḓoro  zwine hezwi zwa  fhedza nga u sika mishumo kha nḓowetshumo ya zwa vhubveledzi ha mimoḓoro nga u angaredza. Masheleni a swikaho R2,8 biḽioni a ḓo bveledzwa kha zwa vhubveledzi ha zwibveledzwa zwa fhano hayani nga tshifhinga tshenetsho tsha musi APDP i tshi kha ḓi vha hone. Vhubindudzi uvhu vhu ḓo sika mishumo ya vhukuma i fhiraho 1 000 kha ḽimaga ḽeneḽo ya dovha hafhu ya thola vhathu vha linganaho 24 000 henefho nga thungo tsini na ḽimaga, zwine hezwi zwa ḓo vha u shela mulenzhe zwihulwane kha u bveledza zwitshavha henefho kha dzingu ḽeneḽo. 

6.    Indaba ya zwa Migodi

6.1.    Indaba ya u Bindudza kha Migodi ya Afrika ya ṅwaha wa 2022 ye ya farelwa fhaḽa  Cape Town International Convention Centre u bva nga ḽa 9 u swika nga ḽa 12 Shundunthule 2022, ndi tshiṅwe tsha tshikhala tshihulwane tsha nyambedzano na tshumisano vhukati ha vhashumisani vhoṱhe vha kwameaho zwa kha nḓowetshumo ya migodi. Thero ya vhuṱambo yo vha i tshi ri: “Tshanduko kha zwa Migodi ya Afrika: U bindudza kha Tshanduko ya Fulufulu, ESG, na Dziikonomi”.

6.2.    Khabinethe i na fulufhelo ḽa uri iyi Indaba ya zwa Migodi i ḓo thusa kha u ṱana u bveledzisa Afrika Tshipembe sa fhethu ho teaho u ita zwa vhubindudzi.

6.3.    Afrika Tshipembe ḽi ṱanganedza vhubindudzi kha shango ḽashu nahone ḽo ḓiimisela u bveledza nyimele dzavhuḓi hu tshi itelwa nyaluwo i katelaho vhoṱhe khathihi na tshanduko ya ikonomi.

7.    Vhushaka ha dzingu na ha dzitshaka

7.1.    Khabinethe yo dovha hafhu ya ṱanganedza nyambedzano dza zwenezwino dza vhukati ha Phresidennde Vho Ramaphosa na Phresidennde Vho Joe Biden vha shango ḽa Amerika, Phresidennde Vho Emmanuel Macron vha ḽa Fura khathihi na Phresidennde Vho Hakainde Hichilema vha ḽa Zambia kha miṱangano yavho yo fhambanaho.

7.2.    Hedzi nyambedzano dzo ita uri Phresidennde vha kone u khwaṱhisa vhushaka ha mashango mavhili khathihi na tshumisano vhukati ha shango ḽa Afrika Tshipembe na maṅwe mashango a vhashumisani nga ha mafhungo a ndeme a dzitshaka na a dzingu, hu tshi katelwa na u wana thandululo ya mulalo kha nndwa ya fhaḽa Ukraine.

B.    Tsheo dza Khabinethe

1.    Vouthu dza Mugaganyagwama

1.1.    Khabinethe i khou ita khuwelelo kha vhadzulapo vhoṱhe ya uri vha thetshelese Vouthu dza Mugaganyagwama nga mihasho ya muvhuso ya lushaka na Ofisi ya Phresidennde u itela uri vha kone u hwesa muvhuso vhuḓifhinduleli. 

1.2.    Nga tshifhinga tsha Vouthu dza Mugaganyagwama, mihasho yoṱhe i ṋetshedza zwidodombedzwa nga vhuḓalo zwa puḽane na zwipikwa zwayo zwa ṅwaha. Hedzi Vouthu dza Mugaganyagwama ndi dzine dza lingedza u vhona uri masheleni a muvhuso a khou shumiswa zwavhuḓi u itela u swikela ṱhoḓea dza vhadzulapo. 

1.3.    Dzi dovha hafhu dza ṋea tshikhala tsho teaho kha Dziminisṱa uri vha kone u dodombedza nga vhuḓalo mushumo wa muvhuso, hu tshi katela na mvelaphanḓa yo swikelwaho khathihi na khaedu dzine dza vha hone. 

2.    Puḽane ya U ṋetshedzwa ha Gese ya Peṱiroḽiamu yo Luḓifhadzwaho (LPG)

2.1.    Khabinethe yo ṱanganedza Puḽane ya U ṋetshedzwa ha LPG  ye ya anḓadzwa u itela vhukwamani na tshitshavha nga ṅwedzi wa Ṱhafamuhwe 2022 uri i thome u shumiswa. Puḽane iyi ndi ine ya khou lingedza u alusa nḓowetshumo iyi ya LPG kha shango. LPG i ḓo shela mulenzhe zwihulwane kha u vha hone ha zwiko zwo fhambanaho zwa fulufulu. 

2.2.    Puḽane iyi, vhukati ha maṅwe maga a u lugisa zwithu, i ḓo langa mitengo kha nḓowetshumo yoṱhe khathihi na u tikedza vhubveledzi ha maboḓelo a LPG kha shango. I ḓo dovha hafhu ya gudisa vhadzulapo nga ha mbuelo dza u shumisa LPG sa luṅwe lushaka lwa fulufulu. 

2.3.    I ḓo wanala nga murahu ha musi yo no anḓadzwa nga Muhasho wa Zwiko zwa Minerala na Fulufulu kha www.dmr.gov.za.

3.    Muhanga wa Maano a Lushaka a nga ha Mafulo a U tsivhudza Vhathu nga ha Pfanelo dza  Vhuholefhali hu tshi itelwa Vhathu vha re na Vhuholefhali 

3.1.    Khabinethe yo ṱanganedza Muhanga wa Maano a Lushaka a nga ha Mafulo a U tsivhudza Vhathu nga ha Pfanelo dza Vhuholefhali hu tshi itelwa Vhathu vha re na Vhuholefhali. Muhanga uyu ndi une wa khou lingedza u eletshedza sekhithara dzoṱhe ya muvhuso na ya phuraivethe kha u vhona uri pfanelo dza vhathu vha re na vhuholefhali dzi khou tsireledzwa, sa zwe zwa sumbedziswa kha Mulayotewa wa Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe wa 1996. 

3.2.    Muhanga uyu u dovha hafhu wa ṋetshedza tshishumiswa tshine tsha ḓo thusa kha u fheliswa ha zwikonḓisi zwa khethululo kha zwa u dzhia tsheo, nga maanḓa idzo dzine dza elana na vhathu vha re na vhuholefhali. U dovha hafhu wa eletshedza vhathu vha re na vhuholefhali uri vha ḓivhe nga ha pfanelo dzavho sa zwe dza tsireledzwa nga Mulayotewa. Muhanga uyu u dovha hafhu wa ṋetshedza vhupfumbudzi, mivhigo kha nyanḓadzamafhungo khathihi na u tsivhudza vhathu tshitshavhani nga ha pfanelo dza vhathu vha re na vhuholefhali.

3.3.    U dovha wa ita uri Nḓivhadzamulayotibe ya nga ha Pfanelo dza Vhathu vha re na Vhuholefhali i thome u shuma. Shango ḽa Afrika Tshipembe na ḽone ndi ḽiṅwe ḽa mashango o sainaho idzi Thendelano dza Mbumbano ya Dzitshaka (UN) dza nga ha Pfanelo dza Vhathu vha re na Vhuholefhali khathihi na Maitele a UN kha Thendelanomviswa ya Afrika ya nga ha Pfanelo dza Vhuthu na Pfanelo dza Vhathu dza nga ha Pfanelo dza Vhathu vha re na Vhuholefhali (Maitele a Pfanelo dza Vhuholefhali a Afrika).

3.4.    Muhanga uyu wo vha hone nga murahu ha vhukwamani na vhathu vhoṱhe vha kwameaho, hu tshi katelwa na vha Khoro ya Mveledziso ya Ikonomi na Mafhungo a zwa Vhashumi ya Lushaka.

4.    Muṱangano wa Ndaulo ya Mavu na Vhuṋe ha Mavu kha Vhupo ha Nnyi na nnyi

4.1.    Khabinethe yo ṱanganedza u farwa ha Muṱangano wa Ndaulo ya Mavu na Vhuṋe ha Mavu kha Vhupo Nnyi na nnyi nga Ḽavhuṱanu, ḽa 27 na Mugivhela, wa ḽa 28 Shundunthule 2022 kha ḽa Gauteng.

4.2.    Khabinethe yo ṱanganedza Muvhigo wa Tsheo dza nga ha Ndaulo ya Mavu na Vhuṋe ha Mavu kha Vhupo ha Mavu a Nnyi na nnyi nga ṅwedzi wa Ṱhafamuhwe 2021. Yo ṋea ndaela ya uri hu dovhe hu vhe na vhuṅwe vhukwamani hafhu na vhaṅwe vhathu vhoṱhe vha kwameaho.

4.3.    Muṱangano uyu u ḓo vha wone maṱhakheni a  mushumo we wa itwa ṅwaha wo fhiraho, we wa ita khumbelo ya mahumbulwa u bva kha vhathu vhoṱhe vha kwameaho vho fhambanaho.

C.    Vhuṱambo vhune ha khou ḓa

1.    Muṱangano wa Ḽifhasi wa Vhuṱanu wa nga ha U fhelisa zwa U tholwa ha Vhana 

1.1.    Afrika Tshipembe ndi ḽone ḽine ha ḓo farelwa Muṱangano wa Ḽifhasi ya Vhuṱanu wa nga ha U fhelisa zwa U tholwa ha Vhana fhaḽa Durban International Convention Centre kha ḽa KwaZulu-Natal u bva nga Swondaha, ya ḽa 15 u swika Ḽavhuṱanu, ḽa 20 Shundunthule 2022. Ndi lwa u tou thoma musi Dzangano ḽa zwa Vhashumi ḽa Dzitshaka (ILO) ḽi tshi farela muṱangano uyu fhano kha ḽa Afrika.

1.2.    Vharangaphanḓa vha mashango, dziminisṱa vha swikaho 120, vhuimeli ha masia mararu ha mashango ane a vha miraḓo ya ILO a swikaho 187, mazhendedzi a UN, zwiimiswa zwa pfunzo, madzangano a vhadzulapo, madzangano ane a sa vhe a muvhuso, nyanḓadzamafhungo khathihi na vhadzulapo vha khou lavhelelwa u vha hone kha muṱangano uyu.

1.3.    Vhuṱambo uvhu vhu ḓo dovha hafhu ha ṋea  Afrika Tshipembe tshikhala tsha u bvisela khagala Mulayotewa wa shango sa izwi u tshi tsireledza pfanelo dza vhana. Shango ḽi ḓo dovha hafhu ḽa davhidzana na mashango o fhambanaho ane o no vha phanḓa  u fhirisa riṋe kha u fhelisa zwa u tholwa ha vhana hu u itela uri ri kone u vha na zwine ra nga guda u bva kha mashango ayo.

2.    Imbizo ya Phresidennde ya Ḽiedza ḽa Mveledziso ya Tshiṱiriki (DDM) 

2.1.    Phresidennde Vho Ramaphosa vha ḓo fara Imbizo ya Phresidennde ya DDM ngei Mpumalanga nga Ḽavhuṱanu, ḽa 20 Shundunthule 2022 nga fhasi ha thero ine ya ri: “A hu na ane a tea u sala murahu”. Sa tshikhala tsha ndeme tsha u shela mulenzhe ha vhadzulapo, Imbizo iyi i ṋea tshikhala Phresidennde tsha u amba na vhathu vhoṱhe vha kwameaho nga u fhambana havho vho tou livhana navho, nga maanḓa zwitshavha zwa mahayani, khathihi na u thetshelesa thaidzo dzavho na khaedu dzine vha vha nadzo u itela uri dzi kone u tandululwa.

2.2.    Imbizo ya Phresidennde ya DDM yo livhiswa kha u vula zwikhukhulisi zwa nḓisedzo ya tshumelo yo ṱanganelaho khathihi na u ṱuṱuwedza zwa u shela mulenzhe ha vhadzulapo u ya nga DDM.

2.3.    MaAfrika Tshipembe vha nga tevhela na u shela mulenzhe kha nyambedzano dza kha nyanḓadzamafhungo dza matshilisano nga fhasi ha hashtag #PresidentialImbizo.

3.    Ṅwedzi wa Afrika

3.1.    Vhuṱambo ha tshihumbudzo tsha ṅwaha nga ṅwaha ha Ṅwedzi wa Afrika na Ḓuvha ḽa Afrika nga Ḽavhuraru, ḽa 25 Shundunthule vhu khou pembelelwa nga fhasi ha thero ine ya ri: “Ṅwaha wa Pfushi: U khwaṱhisedza zwa u konḓelela kha zwa pfushi na nḓisedzo ya zwiḽiwa na kha dzhango ḽa Afrika”. 

3.2.    Sa tshipiḓa tsha bono ḽa tshifhinga tshilapfu ḽe ḽa sumbedziswa kha Adzhenda ya 2063 (ine ya vha pulane ya mveledziso ya Afrika hu tshi itelwa u swikela mveledziso ya ikonomi na matshilisano ine ya nga vha ya tshifhinga tshilapfu nahone i katelaho vhathu vhoṱhe lwa miṅwaha i fhiraho 50), thero iyi i sedzesa kha vhukoni ha vhathu vha Afrika, nga maanḓa ho sedzeswa kha vhafumakadzi, vhatukana na vhasidzana khathihi na vhana. Hezwi ndi zwa ndeme kha mveledziso sa i zwi zwi tshi livhisa kha u khwinifhadzea ha matshilo a vhathu, mbuelo dza nṱha na miholo yo khwinifhadzeaho ya mashango.

3.3.    Tsha ndeme khulu nahone tshi vhonalesaho kha mabembela aya a Ṅwedzi wa Afrika, ndi Vhege ya Vhudavhidzani ya Afrika, ine ya ḓo farelwa fhaḽa Constitutional Hill kha ḽa Johannesburg u bva nga ḽa 23 u swika ḽa 27 Shundunthule 2022. 

3.4.    Ṅwedzi wa Afrika ndi tshikhala tsha u ṱuṱuwedza vhuthihi ha Afrika khathihi na ṱhanganelo ya dzingu yo khwaṱhaho hu tshi katelwa na u kumedzela hafhu Afrika kha vhuyo vhu fanaho. Khabinethe i khou humbudza muthu muṅwe na muṅwe uri madzangalelo ashu a lushaka o ṱumana tshoṱhe na vhudziki ha Afrika, vhuthihi na mvelaphanḓa 

D.    Milaedza

1.    Ndiliso 

Khabinethe yo livhisa maipfi a ndiliso kha vha muṱa na dzikhonani dza: 

- Mufumakadzi Vho Phindile Xaba (53), vhe vha shuma tshifhinga tshilapfu kha nḓowetshumo ya zwa nyanḓadzamafhungo fhano Afrika Tshipembe na kha mashango a seli. Vho shuma vha sa neti vha tshi itela u khwinifhadza shango ḽashu. 

- Muambasada Vho Silumko Sokupa (74), vhe vha shuma kha Zhendedzi ḽa Vhutsireledzi ha Muvhuso kha maimo o fhambanaho nga tshifhinga tshilapfu tsha musi vha tshi khou shuma kha Tshumelo ya Muvhuso.

- Phrofesa Vho Francis Wilson (83), raikonomi a ḓivheaho na mutumbuli wa Yunithi ya Ṱhoḓisiso dza Mveledziso na zwa Vhashumi ya Tshipembe ha Afrika.

E.    U tholwa
 
U tholwa hoṱhe hu fhira nga fhasi ha khwaṱhisedzo ya ndalukano na u ṱanzwiwa dzina ho teaho.

1.    Dokotela Vho Kesavan Naidoo sa Tshanḓa tsha Mulangi Muhulwane (DDG): Mveledziso ya Tshiimiswa kha Muhasho wa Tshumisano ya Mavhusele (DCoG).
2.    Vho Siphosihle Emmanuel Hlomuka sa DDG: Thikhedzo ya Muvhuso Wapo na Ndangulo ya Thusedzo kha DCoG. 
3.    Vho Risimati Patrick Mathye sa DDG: Ndangulo ya zwa Maḓi Tshumelo dza Vhuthathazwitzhili kha Muhasho wa Maḓi na Vhuthathazwitzhili (DWS). 
4.    Vho Collin Xolani Zwane sa DDG: Milayo, Vhutevhedza Milayo na Vhukombetshedzi kha DWS.
5.    Vho Melanchton Makobe sa DDG: Khwaṱhisedzo ya Mavhusele na Mashumele a  SOC kha Muhasho wa Mabindu a Muvhuso. 

F.    Khabinethe yo tendelana na Dziminisṱa nga ha u tholwa hu tevhelaho:

1.    Vho Bhekuyise Mathews Khenisa sa Muofisiri Muhulwane wa Khorondangi (CEO) wa Zhendedzi ḽa Mveledziso ya zwa Dzinnḓu (HDA).
2.    Mufumakadzi Vho Joy Keledi Masemola sa Muofisiri Muhulwane wa  zwa Masheleni  kha HDA. 
3.    Dokotela Vho Cornelius Ruiters sa CEO ya Lepelle Northern Water.
4.    Miraḓo ya Khoro ya Thendelanomviswa ya Sekhithara ya zwa Maḓaka : 

(a)    Mufumakadzi Vho Nelly Ndlovu (Mudzulatshidulo);
(b)    Mufumakadzi Vho Makhosazana Mavimbela;
(c)    Vho Dwayne Marx;
(d)    Mufumakadzi Vho Tanucia Coopasamy;
(e)    Vho Tyrone Hawkes;
(f)     Vho Penwell Lunga;
(g)    Vho Michael Peter;
(h)    Vho Bruce Breedt;
(i)     Vho Pierre Tullis; 
(j)     Vho Roy Southey;
(k)    Vho Lulamile Xate;
(l)     Vho Mlungisi Bushula;
(m)   Mufumakadzi Vho Thandi Mokoena;
(n)    Vho Darryll Sauer;
(o)    Vho Tshepo Makhene;
(p)    Mufumakadzi Vho Pumeza Nodada;
(q)    Mufumakadzi Vho Lindiwe Mavundla; na
(r)     Mufumakadzi Vho Kwena Komape.

Mbudziso: Mufumakadzi Vho Phumla Williams – Muambeli wa Khabinethe 
Luṱingo: 083 501 0139