Khabinete yi hlanganile hi Ravunharhu, 10 Mudyaxihi 2017, eTuynhuys, eKapa.

1. Foramu ya Ikhonomi ya Misava eAfrika

1.1. Khabinete yi amukela ku rhurheriwa loku humeleleke ka Foramu ya Ikhonomi ya Misava eAfrika ya vu 27 leyi voneke Phuresidente Jacob Zuma a Rhangela Xipanu xa Afrika-Dzonga, Vaphuresidente na Mifumo ku suka eka tikonkulu ra Afrika, vakaputeni va matiko hinkwawo va vumaki na vaxaviselano na vurhangeri bya vaakatiko.

Khonferense a yi khomiwile ehansi ka nkongomelo wa: “Ku fikelela ku kula ko katsa hinkwavo: vurhangeri byo hlamula hi ku hatlisa na ku va bya vutihlamuleri”.

1.2. Nhlengeletano leyi ya vu 27 ya Foramu ya Ikhonomi ya Misava eAfrika yi tiyisisile nakambe eka misava leswaku Afrika-Dzonga ri tshama ri ri xiphemu xa ku va ndhawu ya vuvekisi eka tikonkulu ra Afrika. Valulamisi va tiyisisile leswaku ku tlula 1000 wa varhumiwa va nghenerile ntirho, nhlayo leyi yo ka yi nga si voniwa loko yi pimanisiwa na WEFA leyi hundzeke.

1.3. Moya wo tiya wa vutirhisani exikarhi ka mfumo na muganga wa bindzu hi nkarhi wa WEFA a wu ri wa kahle swinene. Nkanerisano wo fuwa wu nyikile Afrika-Dzonga nkateko wo kombisa nhluvuko lowu a ri ri ku wu endleni ku yisa eka ku kula ka ikhonomi yo katsa hinkwavo na ku kombisa leswaku Afrika-Dzonga ri pfurile swandla ku endla bindzu.

Afrika-Dzonga ri tshama ri tibohile ku ya emahlweni hilaha swi languteriweke hakona eku simekiweni ka Kungu ra Nhluvukiso ra Rixaka ra rona ku hunguta mpimo wa vusweti, nkandzingano na vupfumalantirho.

2. Vutleketli

2.1 Ku simekiwa ka Ejensi ya Vakhandziyi va Switimela na vukorhokeri bya switimela, hi Phuresidente Jacob Zuma hi ti 9 Mudyaxihi 2017 eXitichini xa le Pitori i xiphemu xo ya emahlweni xa ku tiboha ka mfumo ku tiyisisa ku koteka na ku tshembheka ka vutleketli bya mani na mani, na ku antswisa switirhisiwa swa ikhonomi ya tiko.  

2.2 Metrorail yintshwa ya switimela swa (Vanhu) i xiphemu vutleketli byintshwa lebyi nga ta sunguriwa hi mfumo eka malembe ya 10 ku fika 15 tanihi xiphemu xa Phurogireme ya Ximanguvalawa xa Ejensi ya Vakhandziyi va Switimela ya Afrika-Dzonga.

Matshalatshala lawa ya ta tumbuluxa magidigidi ya mitirho ya nkarhi wo leha na swivandlanene swa mitirho, na feme ya vumaki byintshwa bya switimela leyi sunguriweke eNigel, Ekurhuleni. I masungulo ya ku tirha ka Ntwanano wa Furwa na Brazil lowu sayiniweke exikarhi ka Ejensi ya Vakhandziyi va Switimela ya Afrika-Dzonga na Alstom.

2.3 Switimela swa (Vanhu) swa Metrorail swintshwa swa ximanguvalawa swi nyika xiyimo xo antswa swinene xa nhlayiseko na vukorhokeri, naswona swi ta cinca ntokoto wa ku endza ka vakhandziyi. I xiphemu xa nhluvukiso wa ikhonomi xa mfumo hi ku tirhisa nhluvukiso wa switirhisiwa leswikulu naswona swa tirhiseka eka vatsoniwa.

2.4 Khabinete yi endlile xikombelo eka MaAfrika-Dzonga hinkwawo ku tinyungubyisa na ku sirhelela switimela leswintshwa eka migingiriko yo onha hi vomu

3. Ku kombisa ku vilela ka le Vuwani

3.1 Khabinete yi amukela ku nghenelela loku humeleleke hi Phuresidente Zuma eVuwani, Limpopo. Phuresidente u hlanganile na Muchaviseki Hosi Toni Mphephu Ramabulana wa va Vhenda, na vakhumbheki va muganga wun'wana ku kuma swintshuxo leswi twisisekaka eka timhaka leti vuriweke.

3.2 Nhlengeletano yi amukerile ndzinganyeto wa Muchaviseki leswaku Masipala wa Xifundza xa Vhembe wu fanele wu nyika vukorhokeri eka vanhu va le Vuwani loko xintshuxo xa nkarhi wo leha eka mhaka ya ndzilekana xi karhi ku laviwa. Xintshuxo lexi ringanyetiweke xi fambisana na nawu lowu fambisaka timasipala.

3.3 Ku tlhele ku bohiwa leswaku tindzawulo ta mfumo wa le xikarhi na wa xifundzankulu ti fanele ku nyika nseketelo eka masipala wa xifundza ku endla xileriso lexi xintshwa.

Hambiswiritano, nhlengeletano yi tshikelerile leswaku xiboho a xi vuli leswaku masipala wuntshwa wa (Lim345) wa n'okisiwa. Xiboho lexi i xiphemu xa ku tiboha ka mfumo ku kuma xintshuxo xo katsa hinkwavo.

3.4 Nhlengeletano ya Phuresidente na vakhumbheki hinkwavo yi endlile leswaku swikolo na mabindzu swi tlhelela eka ntolovelo. Khabinete yi ndhundhuzela vakhumbheki ku tiyisisa ku simekiwa ka mitwanano leyi lulamisiweke hi Hosi.

Phuresidente u tibohile ku vuya eka muganga wa Vuwani ku vulavula na muganga eka siku leri ra ha ta lulamisiwaka na Muchaviseki Hosi Toni Mphephu Ramabulana na vakhumbheki hinkwavo lava faneleke.

3.5 Khabinete yi kombela vatswari na muganga ku seketela ku nghenelela ka tindzawulo ku tiyisisa leswaku vadyondzi va tlhelela etitlilasini na ku kongomisa eku dyondzeni na ku pfala nkarhi lowu lahlekeke hi ku tirhisa ku nghenelela loku nga ta sunguriwa eswikolweni hinkwaswo.

4. Ku kombisa ku vilela ka madzolonga

4.1 Khabinete yi khutaza miganga ku tshika madzolonga, ku chavisa na ku phangha loko va kombisa ku vilela ka vona. Madzolonga na migingiriko yo phangha na ku onha tinhundzu ta bindzu loku veke kona sweswinyana eColigny, Eldorado Park, na le Ennerdale ku soriwa swinene hi Khabinete.

4.2 Khabinete yi kombela miganga ku humesa swivilelo swa vona hi ndlela leyi lavaka swintshuxo handle ko onha nhundzu ya mani na mani kumbe ku tlula timfanelo ta swirho swin'wana swa muganga.

4.3 Phuresidente u endlile xikombelo hi nkarhi wa Mbulavulo wa Rixaka wa 2015, a kombela Ntlawa wa Vululami, Nsivelo wa Vugevenga na Vusirheleri (JCPS) ku tirhana na swiboho swa xihatla swa ku kombisa ku vilela ka madzolonga na ko onha nhundzu.

Khabinete yi vula nakambe xikombelo lexi leswaku volavo va tshovaka nawu va ta langutana na voko ra nawu.

4.4 Khabinete yi khutaza vakhumbheki hinkwavo ku nghenelela hi xikongomelo xo hatlisisa ku ololoxiwa ka mikwetlembetano eEnnerdale, Eldorado Park na Coligny.

5.Nawu wa antswiso wa senthara ya vunhlori bya swa timali

5.1 Khabinete yi amukela ku sayiniwa ka Nawumbisi wa Antswiso wa Senthara ya Vunhlori bya swa Timali (FICA) ku va nawu hi Phuresidente Zuma. Afrika-Dzonga tanihi xiphemu xa muganga wa matiko hinkwawo lowu fambisanaka na ku lwa na migingiriko ya swa timali to ka ti nga ri enawini, ri ta fambisana na ku nghenelela ka matiko hinkwawo lawa ya lavaka ku lwa na ku seketela mikondzo ya mali ya manyala na vutherorisi bya swa timali.

5.2 Nawumbisi lowu wu ta tlhela wu hoxa xandla eku tiyisiseni nkavuciva na vunene bya sisiteme ya swa timali ya Afrika-Dzonga na ku endla swi tika eka swigevenga leswi khumbhekaka eka mpapalatonkaxinawu wa xibalo, ku seketela mikondzo ya mali ya manyala na nkhuluko wa swa timali to ka ti nga ri enawini ku tumbeta ku tirhisiwa ka tisisiteme ta swa timali ta Afrika-Dzonga.

Wu vumba yin'we ya switirho swo hlaya leswi hi nga na swona tanihi tiko ku lwa na vugevenga bya nkamadzolonga eka ha swimbirhi swiyenge swo ka swi nga ri swa mfumo na swa mfumo.

5.3 Khabinete yi hlayeriwile hi Holobye wa Timali leswaku ku nghenelela ku le ku yeni emahlweni naswona ku ta hetisisiwa ku nga ri khale leswaku ku tiyisiwa phurosese ya ku tivisiwa ka swinawana leswi nga ta khumbha Nawu wa FICA.

6. Swibohonkulu swa khabinete

6.1 Holobye wa Timali u hlamuserile Khabinete hi tinhlengeletano leti ta ha ku va ka kona ta Nkwama wa Mali wa Matiko hinkwawo/Bangi ya Misava, Nkombiso wo fambafamba wa Muvekisi na Foramu ya Ikhonomi ya Misava eka tinhlengeletano ta Afrika.

U tlhele a ya emahlweni a hlamusela Nkatsakatsano wa G20 na swiringanyeto swa Afrika na muvekisi na vuyimeri byo Pima lebyi khumbhekaka. Ku vile na nkanerisano wo angarhela eka leswi languteriweke eka ikhonomi ya rhijini na ya misava, na leswi hi faneleke ku swi endla ku tlherisela endzhaku ku pimeriwa ehansi.

6.2 Khabinete yi vurile nakambe leswaku yi tshama yi tibohile eka ndlela ya pholisi ya swa xibalo leyi longoloxiweke eka Mbulavulo wa Mpimanyeto wa 2017, ku simekiwa ka ku lulamisa ku antswisiwa ka mfumo eka tikhamphani ta vun'winyi bya mfumo; ku hlayisa ntirhiso wa le henhla na ku tiyisisa ku tshamisekisa ka swikweleti swa mfumo.

Phurogireme ya mfumo eku hatlisiseni ku simekiwa ka ku lulamisa ka swivumbeko leswi kongomisiweke eku antswiseni ku kula ka ikhonomi hilaha swi tsariweke hakona eka Kungu ra Timhaka ta Nkaye swi tshama swa ha fanerile ku lulamisa tin'wana ta timhaka leti vuriweke hi muvekisi.

6.3 Khabinete yi amukela xiviko lexi xa ha ku humesiwaka hi feme ya EY Consultancy eka Vuvekisi byo Kongoma eAfrika. Xiviko xi boxa Afrika-Dzonga tanihi rin'we ra senthara ya swa ikhonomi leyikulu swinene na leswaku yi pimiwile ku va ya vumbirhi hi Xikombo xa ku Koka mahlo ka Afrika hi 2017.

6.4 Khabinete na yona yi hoyozeriwile eka maendzo lama ha taka hi Tiejensi ta Mpimo ku tirhisana na mihlangano yo talanyana na varhangerikulu va mfumo.

6.5 Khabinete yi pasisile Mpfapfarhuto wa Qhinga ra Vutleketli bya le Makaya leri Xopaxopiweke. Qhinga ri hlamula eka swirhangana swa timasipala ta swifundza ta le makaya na swifundzankulu, hi ku lulamisa ku nyikiwa ko ringanela ka Switirhisiwa swa Vutleketli bya le Makaya na vukorhokeri lebyi alelaka nhluvukiso wa ikhonomi ya vanhu.

Ku simekiwa ka qhinga leri ku ta hoxaka xandla ku ya eka nhluvukiso wa ikhonomi ya laha kaya na ya xifundzankulu hi ku antswisa mfikelelo wa vutleketli bya mani na mani. Leswi swi ta tlakusa ku hlangana exikarhi ka tindhawu ta xidoroba na ta le makaya, hi xikongomelo xo hlanganisa mbangu wa le makaya eka ikhonomi leyikulu.

6.6 Khabinete yi pasisile Pholisi ya Vutleketli bya swa Lwandle lebyi Heleleke. Leswi swi hlamusela ku tiboha ka Mfumo eka ku kula, nhluvukiso na cinco wa sekithara ya vutleketli bya swa lwandle ya Afrika-Dzonga, hi ku seketela nhluvukiso wa ikhonomi ya vanhu loko wu ri eku hoxeni xandla eka bindzu ra matiko hinkwawo.

Leswi swi fambisana na swirhangana swa mfumo mayelana na Operation Phakisa eku kurisiweni ka Ikhonomi ya Malwandle. Swi tlhela swi fambisana na swikongomelo swo angarhela swa ku tlakusiwa ka ku kula ka ikhonomi na le ku antswiseni ka ku tumbuluxa mitirho, hilaha swi longoloxiweke hakona eka Kungu ra Nhluvukiso ra Rixaka (NDP) na Kungu ra Switirhisiwa swa Rixaka.

6.7 Khabinete yi pasisile nkandziyiso wa Mpfapfarhuto wa Qhinga ra Vutleketli lebyi Koteka ku yisa emahlweni ku kuma miehleketo ya vaaki. Vutleketli byi tirha ntirho wa nkoka eku kotiseni bindzu ra matiko hinkwawo hi ndlela yo hlayisa, ya vanhu na mbango wo yisa emahlweni.

Tisisiteme ta vutleketli ti vumba nseketelo wa migingiriko ya ikhonomi ya vanhu ya Afrika-Dzonga hi ku kotisa ku fambafamba ka vanhu na nhundzu. Hambiswiritano, ku humesiwa ka gasi ku suka eka sekithara ya vutleketli ku hoxaka xandla eka ku humesiwa ka gasi exibakabakeni (GHG), ku ri na vutleketli bya gondzo byi ri byona byi hoxaka xandla swinene.

Qhinga ri lava ku ringanyeta ku nghenelela loku nga ta hunguta ku humesiwa ka gasi GHG eka misinya ya milawu ya nhluvukiso wa nkarhi wo leha.

6.8 Khabinete yi pasisile leswaku Afrika-Dzonga ri joyina Smart Africa Alliance.

Lowu i ntirhisano wa vurhangeri bya Afrika lowu kongomisiweke eka ku hluvukisiwa loku faneleke swintshuxo na ku averiwa ka switirhisiwa ku lulamisa mitlhontlho ya nhluvukiso lowu tikonkulu ri langutaneke na wona. Wu veka Tithekinoloji ta Mahungu na Vuhlanganisi exikarhi ka ajenda ya nhluvukiso ya 2063 ya matiko ya Afrika.

Afrika-Dzonga ri ta vuyeriwa hakambirhi hi ikhonomi na hi tipolitiki hi ku tirhisa ku nghenelela ka rona eka Smart Africa.

Hi ku veka vumaki bya Afrika-Dzonga na vutivi exivindzini xa nhluvukiso wa ajenda ya Smart Africa, Afrika-Dzonga ri ta hoxa xandla eka ku kula ka bindzu ra laha kaya eka rhijini.

6.9 Khabinete yi pasisile ku tivisiwa ka Pholisi ya Rixaka ya Ndzawulo ya Dyondzo ya le Hansi eka Xitsongwatsongwanankasawuto (HIV), Mitluleto ya vuvabyi bya swa masangu (tiSTI) na Vuvabyi bya rifuva (TB).

Pholisi ya 1999 yi kongomisiwile eka ku sivela na swiphemu swa vutomi na vutshunguri bya nsivelo, na ku va ehansi eka swivumbeko, mapfhumba ya vanhu na ya rihanyo ya HIV.

Pholisi leyi yi ringanyeta xikombiso xa ku cinca ku ya eka HIV leya ha taka tanihi mhaka ya mafambiselo ya nkoka hi ku tirhisa endlelo ra rihanyo ra mani na mani, xikan'we na ku katsiwa ka vuvabyi bya rifuva tanihi xirhangana eswikolweni, eka tin'wana tindhawu.

Mpimo wa matirhiselo wu ndlandlamuxeriwile vadyondzi, vadyondzisi na vatirhi, eka mani na mani xikan'we na swikolo swo tiyimela hi swoxe.

7. Milawumbisi

7.1 Khabinete yi pasisile ku tivisiwa ka Nawumbisi wa Antswiso wa Khamphani ya Switichi swa swihahampfhuka, 2017 na Nawumbisi wa Antswiso wa Vukorhokeri byo Tluta na Swifambo swa le Moyeni ePalamende.

Ku antswisa eka milawumbisi leyi mbirhi ku nyika Xivumbeko xa Malawulelo ya nkarhi hinkwawo. Ku antswisiwa eka Milawumbisi leyi yimbirhi ku lava ku nyika xivumbeko xa vulawuri bya nkarhi hinkwawo.

8. Mitlangu leyi ta ka

8.1 Phuresidente Jacob Zuma u ta nyika mbulavulo wo pfula eka Tourism Indaba ya 2017 leyi nga ta rhurheriwa eAlbert Luthuli International Convention Centre eDurban exikarhi ka ti 16 na ti 18 Mudyaxihi 2017.

Leyi i indaba ya matiko hinkwawo leyi nga ta tlhela yi kombisa swikumiwa na vukorhokeri bya Afrika-Dzonga eka sekithara ya vupfhumba na malwandla.

Tourism Indaba ya 2017 yi ta tlhela yi tlakusa na ku seketela ku cinca na nhluvukiso lowu nga ku yeni mahlweni wa feme ya vupfhumba ya Afrika-Dzonga ngopfungopfu ntirho lowu van'wamabindzu na vinyi va mabindzu lamatsongo va wu endlaka.

EAfrika-Dzonga ku tlula 10 wa timiliyoni ta vapfhumba va matiko hinkwawo va nghenile hi 2016, 13% ku tlula hi 2015. Leswi swi hundza nhlayoxikarhi ya mpimo wa ku kula wa matiko hinkwawo wa 3% eka nkarhi wolowo. Hi nkarhi lowu wa Tourism indaba, Afrika-Dzonga ri ta vuyeriwa ku suka eka varhumiwa vo tala lava nga ta ta etikweni ra hina.

8.2 Eka n’hweti leyi Holobye wa Eneji Mmamoloko Kubayi u ta rhangela pfhumba ra N'hweti ya Eneji ehansi ka nkongomelo wa “Ku tlakusa swihlovo swa eneji ya masungulo yo koteka na ku yisa emahlweni hi ku seketela cinco wa ikhonomi ya vanhu wo hetiseka’, pfhumba ri ta dyondzisa, ri tumbuluxa lemukiso na ku tihlanganisa na vaaki eka vuswikoti bya eneji, vusirheleri bya eneji, timhaka ta eneji ya ndlela yin'wana na hilaha hinkwato ti nga exikarhi ka tirhisiwa hi ndyangu, nxaviselano na vumakelo.

8.3 Tivhoti ta Mpimanyeto ta Tindzawulo ta 2017 hi Mudyaxihi 2017 ti nyika xivandlanene xo va tindzawulo ti nyika palamende na vaaki hi ku angarhela hi hilaha ti nga ta tirhisa hakona mipimanyeto ya 2017 leyi tiaveriweke yona.

Ti tirhisa swiringanyeto leswi ku va ti tlhela ti avelana na vaaki leswi tiphurogireme ta tona ti nga ta va swona eka lembeximali leri. Khabinete yi rhamba vaaki ku hlaya matsalwa lama hilaha ma nyikiweke hakona hi ku tirhisa phurosese ya Palamende. 

8.4 Ndzawulo ya Mati na Mbhasiso yi ta rhurhela Vhiki ra Mbhasiso exikarhi ka ti 16 na 22 Mudyaxihi 2017 ehansi ka nkongomelo wa: “Mbhasiso wa Rihanyo na Nhlonipho”. Mfumo wu tibohile ku tisa nhlonipho eka MaAfrika-Dzonga hi ku tirhisa ku nyikiwa ka vukorhokeri bya mbhasiso.

Xikongomelonkulu hi nkarhi wa Vhiki ku ta va xirhangana xa Phurogireme ya ku Herisiwa ka swihambukelo swa Mabakiti.

Leswi swi ta vona ku nyikiwa ka mbhasiso wa nsivelamavabyi eka miganga ya Masipalaxikaya wa le Nketoana, eFree State na le Masipalaxikaya wa le Dawid Kruiper, Kapa N'walungu tanihi xiphemu xa ku tlangela vukorhokeri byo siva swihambukelo swa mabakiti.

8.5 Afrika-Dzonga ri tlangela N'hweti ya Afrika ehansi ka nkongomelo wa: Ku Aka Afrika ro Antswa na Misava yo Antswa. Migingiriko yo tala yi le ku humeleleni yi rhangeriwile hi Ndzawulo ya Vutshila na Mfuwo leyi kongomisiweke eka ku tlakusa vun'we bya MaAfrika.

Migingiriko yi ta hela hi ti 25 Mudyaxihi 2017 laha Phuresidente Zuma a nga ta fambisa dina ya ximfumo eSefako Makgatho endlwini ya vaendzi va Phuresidente. Lava nga ta rhambiwa eka ku fihlula ka ximfumo ku ta va varhangeri va mihlangano ya vatshami va matikomambe eAfrika-Dzonga lava Phuresidente a hlanganeke na vona hi 2015.

9. Ku rhumeriwa ka SANDF

9.1 Khabinete yi amukela xiboho xa Phuresidente Jacob Zuma ku engetela ku rhumeriwa ka swirho swa Vuthu ra Vusirheleri ra Rixaka (SANDF) ra Afrika-Dzonga eDemocratic Republic of Congo (DRC).

Lawa i matshalatshala ku hoxaka xandla eka ku rhula na ntshamiseko eka tikonkulu ra Afrika naswona ngopfungopfu rhijini hi ku fambisana na swiboho swa matiko hinkwawo na pholisi ya matiko mambe ya hina ya le ku hoxeni xandla eka Afrika ro antswa na misava.

9.2 Ntsengo wa 1 371 wa swirho swa SANDF swi rhumeriwile eDRC hi ku seketela Xikongomelo xa Ntshamiseko wa Nhlangano wa Matiko. Ku rhumeriwa ka vona ku engeteleriwile ku suka hi ti1 Dzivamisoko ku fika hi ti 31 Nyenyankulu 2018.

9.3 Ku rhumeriwa ka hina eka tikonkulu i ka nseketelo wo ya emahlweni wa tiphurosese ta rhijini na ta tikonkulu ku hlamula eka swirilo na ku swi ololoxa, ku tlakusa ku rhula na vusirheleri, ku tiyisa ku hlanganisiwa ka rhijini, ku tlakusa swinene nxaviselano exikarhi ka Afrika na ku rhangela nhluvukiso wa nkarhi wo leha eAfrika.

10. Tiharhi ta rixaka

10.1 Khabinete yi hoyozela hinkwavo lava kumeke Tiharhi ta Rixaka ta 2017. Eka lembe ra OR Tambo va hi kombile matimba ya ku tirha ku yisa eka Afrika-Dzonga ro antswa na rixaka ro antswa. Hi kuma nhlohlotelo ku suka eka ku humelela ka vona, ku tinyiketela ka vona, hiseko na ku navela ku yisa emahleni vumunhu.

Harhi ya Ikhamanga ya Nsuku (1), Harhi ya Ikhamanga ya Silivhere (7), Harhi ya Ikhamanga ya Koporo (1), Harhi ya Baobab ya Nsuku(1), Harhi ya Baobab ya Silivhere (2), Harhi ya Baobab ya Koporo (2), Harhi ya Luthuli ya Silivhere (29), Harhi ya Luthuli ya Koporo (1), Harhi ya Mapungubwe ya Silivhere (2), Harhi ya Vuxaka ya OR Tambo ya Nsuku (1).

10.2 Ku humesiwa ka Xiviko xa Khomixini ya Ndzingano wa Matholele xa vu 17 hi Holobye wa Vatirhi, Man. Mildred Oliphant xi kombisa goza ro nonoka ro nonohwa ra cinco eka tindhawu ta mitirho to hambanahambana emitirhweni eAfrika-Dzonga.

Xiviko xi kombisa leswaku ha ha ri kule na ku fikelela vatirhi lava yimelaka rixaka ra hina hi ntiyiso. Vanhu va Afrika, Vamanana na Vanhu lava hanyaka na vutsoniwa va tshama va ri na vuyimeri bya le hansi swinene eka swiphemu hinkwaswo swa Ndzingano wa Matholele.

10.3 Xiviko xi kombisile leswaku vanhu va nhlonge yo basa va khome 68% ya mitirho ya vurhangeri bya le henhla eka swiyenge swa mfumo na swo ka swi nga swa mfumo, ka tsevu eka ntlawa wa ikhonomi ya vanhu va tiko lava tirhaka. Vantima va endla ntsena 14.4% ya vurhangeri bya le henhla.

10.4 Loko ku langutisiwa xilaveko xa xihatla xa ku cinca ikhonomi na ku tiyisisa ku kula ko katsa hinkwavo, leswi a swi kahle ku ringanela. Khabinete yi amukela xitiviso hi Holobye wa Vatirhi leswaku ndzawulo ya yena yi ehleketa ku teka magoza yo tika eka lava nga landzeleriki.

11. Mahungu

11.1 Khabinete yi hlangana na Phuresidente Jacob Zuma eku hoyozeleni Tat. Emmanuel Macron, Phuresidente loyi a hlawuriweke wa le Furwa, endzhaku ka ku hlula hi ti 7 Mudyaxihi 2017 eka mihlawulo ya phuresidente ya Furwa.

Afrika-Dzonga yi langutela hi ntsako ku tirha na mfumo wa Furwa ehansi ka vurhangeri bya Tat. Macron ku hlanganisa tipolotiki, ikhonomi na nxaviselano leswi se swi tiyeke exikarhi ka Afrika-Dzonga na Furwa.

11.2 Khabinete yi hoyozela khale ka meyara wa Joni, na mutshamaxitulu wa Nhlangano wa Mfumo wa Muganga wa Afrika-Dzonga, Parks Tau eka ku thoriwa ka yena tanihi mutshamaxitulu wa Nhlanganelo wa Phanele yo Tiyimela hi yoxe ya Xiyimo xa le Henhla ya Nhlangano wa Matiko ku langutela ku pfuna ka Habitat III.

Phurogireme yi amukeriwile hi UN ku antswisa ku tiboha ka matiko hinkwawo eka nhluvukiso wa nkarhi wo leha.

11.3 Ndzawulo ya Mabindzu na Vumaki (dti) yi vuyile na sagwadi ra mukombisi wa matikomambe wo antswa eka Nkombiso wa Bindzu wa matiko hinkwawo eZimbabwe wa vu 58.

Leswi swi kombisa matshalatshala ya xiyimo xa le henhla hi Xipanu xa Afrika-Dzonga ku tiyisisa leswaku ku tiboha ka tiko eku akeni vutirhisano na Zimbabwe ku tswarile mihandzu eka ikhonomi loku a ku languteriwile.

11.4 Khabinete yi hundzisele ku chavelela eka mfumo na vanhu va Riphabuliki ra Tanzania eka nghozi ya nhlomulo ya bazi leyi vangeke mafu ya 36 wa vanhu, 33 wa vona ku ri vana.

12. Ku thoriwa

Ku thoriwa hinkwako ku ya hi ku tiyisisiwa ka mithwaso na ku basisiwa loku faneleke.

12.1 Xirho xa Bodo eka Bodo ya malawulelo yi tiyimela hi woxe ya Vakambatinkota:

a) Man. Amanda L Mazibuko (ku thoriwa nakambe)
b) Tat. Abel Dlamini (ku thoriwa nakambe)
c) Tat. Thiru Pillay (ku thoriwa nakambe)
d) Man. Nkabaneng T Mashile
e) Man Zuziwe Ntsalaze
f) Tat. Mohamad I Motala
g) Tat. Madoda A Petros; na
h) Man. Martie J Janse van Rensburg

12.2 Ku thoriwa nakambe na Tat. Cedric Monwabisi Masondo tanihi Mulawurinkulu na Mufambisinkulu wa Nhlangano wa Ndzindzakhombo wa Nxungeto wo Hlawuleka (SASRIA) SOC LTD.

Swivutiso:
Phumla Williams
Nomboro yo tihlanganisa
Cell: 083 501 0139