Khabinete yi hlangane eNdlwini ya Vuendzi ya Phuresidente ya Sefako M Makgatho ePitori hi Ravumbirhi 1 Mhawuri 2017.

1. Swibohonkulu swa Khabinete

1.1. Afrika-Dzonga yi lemuka N'hweti ya Vamanana hi Mhawuri, tanihi ku tlangela ku tlula 20 000 wa vamanana lava nga macha ku ya eUnion Buildings hi ti 9 Mhawuri 1956 va ri karhi va machela ku engeteleriwa ka milawu ya mapasa eka vamanana.

Siku ra Rixaka ra Vamanana ri ta tlangeriwa eXitediyamu xa Galeshewe, eKimberley eKapa-N'walungu. Khabinete yi pasisile nhlokomhaka ya ku tlangela ya lembe leri ku va yi ri "Lembe ra OR Tambo: Vun'we bya Vamanana eka ku yisa Afrika-Dzonga emahlweni." Khabinete ri rhamba MaAfrika-Dzonga ku tirhisa n'hweti ya Mhawuri ku tkangela mitirho ya vamanana eka vaaki.

1.2. Khabinete yi runguleriwile hi phurogireme ya malembe ya nharhu leyi nga ta hangalasiwa ya Nhlanganowa Vuyelerisa Mahanyela ya Khale (MRM). MRM yi nyikiwile xikongomelo xa ku fambisa, hlohlotela na ku hlanganisa tiphurogireme leti lavaka ku vuyelerisa mahanyelo lamanene eka vaaki. Nhlangano wu lava ku vuyelerisa moya wa Vumunhu hi ku tirhisa switirhisiwa swa mfumo na swa vaaki.

Khabinete yi pasisile phurogireme ya malembe manharhu ya vufambisi ya MRM leyi ya ka hi swiga eka ku kongomisa phurogireme ya ku vuyelerisa mahanyelo eka xiyenge xa mfumo.

1.3. Khabinete yi pasisile ku rhumeriwa ka swikombelo swa ku rhurhela Khapu ya Misava ya Rugby ya 2023. Leswi nakambe ku ta va xivandlanene xo kombisa tiko ra Afrika-Dzonga eka vaaki va matiko ya misava. Eka nkarhi lowu nga hundza Afrika-Dzonga yi rhurhee mitlangu ya xiyimo xa le henhla xa Mitlangu Hikwayo eAfrika, Khapu ya Misava ya Khirikhete, 2010 FIFA World CupTM na tikhoniferense ta matiko ya misava. Tanihi tiko hi dyondzile swo tala hi ntokoto wa swa khale ngopfu ngopfu hi ku engeteleleka ka mali na ku vukungundwani lebyi nga va kona hi 2010. Hi mhaka ya leswi, mfumo wu arile ku sayina cheke leyi pfumalaka ntsengo wo karhi leswi nga endla leswaku Afrika-Dzonga ri ti humesa eka ku rhurela Mitlangu ya Matiko ya Nhlanganelo.

Khabinete yi hlamuseriwile hi mbuyelo wa timali ku suka eka ntlangu lowu. Afrika-Dzonga ri na swimakiwa leswi lavekaka ku rhurela mitlangu leyi ku nga vekiwanga mpimanyeto wo tani eka nhluvukiso wa miako. Mitlangu yi vuriwa ku va ndlela ya kahle ya ku fambisa ku aka rixaka naswona phurogireme ya mitlangu ya rugby yi ta yisa emahlweni ku vumba vun'we. Phurogireme yi ta hangalasiwa na tiko hinkwaro ku fika eka 2023 swi ta siya ndzhaka ya nkarhi wo leha eka ku hluvukisiwa ka rugby eka vaaki lava pfumalaka.

Khabineye yi pasisile ntsengi hinkwawo lowu nga ringanyetiwa eka mitlangu leswi ku nga ku kurisa ikhonomi leswi nga ta hunguta swikombelo eka mali ya tiko na ku tisamigingiriko ya ikhonomi  eka mitirho na ku nyika matimba.

Mitlangu yi ta tisa hlohlotelo wa ku kurisa ikhonomi hi ku seketela swikongomelo swa mfumo, ngopfu ngopfu loko swi ta eka ku xava tinhundzu eka vanhu vo karhi na ku landzelela Ntwanano wa ku Cinca eka Mitlangu na ku avelana mintswalo leyi va ka kona.  Ntlangu wu ta tlhela wu engetela eka sekithara ya vupfhumbana na malwandla.

Khabinete yi pasisile ku tumbuluxiwa ka Komiti ya Nhlanganelo ya Vaholobye (IMC) eka WRC 2023. IMC yi ta yisa swikombelo swa ku rhurhela swa RWC swa 2023 na ku tiyisisa leswaku tiko ra vuyeriwa hi swa ikhonomi ku suka eka ntlangu lowu. Holobye wa Mitlangu na Vuhungasi, Tat Thulas Nxesi, u ta khoma nhlengeletano yo hambana na vahangasamahungunyingi ku vachumbutela hi purosese ya xikombelo xo rhurhela.

1.4. Khabinete yi pasisile Mpfapfarhuto wa Vun'winyi bya Tinhundzu (IP) wa Afrika-Dzonga - Xiyenge xa I (2017) ku va xihangalasiwa eka Gazete ya Mfumo ku va vaaki va nyika mavonelo.

Leswi i ku angula eka xikombelo xa Kungu ra Nhluvukiso wa Tiko ku tshikeleriwa swinene vundlandlamuxi, antswisa mivuyelo, ku engeteleriwa ka ntshikelelo wa ikhonomi ya vutivi, na ku tirha swinene ku vuyeriwa eka ku ringanisa na ku phikizana.

Pholisi ya IP i xitirho eka pholisi ya nkoka eka ku hlohlotela vundlandlamuxi, ku hundziseriwa ka thekinoloji, vulavisisi na nhluvukiso, nhlamuselo ya vutshila, nsirhelelo wa vatirhisi, nhluvukiso wa tifeme na hi ku anama, ku kula ka ikhonomi.

1.5. Khabinete yi pasisisle mpfapfarhuto wa Qhinga ra Vitleketli ra Swiringanyeo ku va ri hangalasiwa ku kuma swibumabumelo. Qhinga ku ta rin'wana ra yinhla ya nhluvukiso wa pholisi eka sekithara ya vutleketli loko swi ta eka mmisi ya GHG. Xikongomelo xa kungu leri i ku hunguta ku khumbheka ko ka ku nga ri kahle eka mabngu hi vutleketli loko hi ri karhi hu lulamisa swilaveko swa sweswi na swa nkarhi lowu taka swa vutleketli hi ku landzelela nhluvukiso lowu tiyeke.

Sisiteme ya vutleketli hi yna hi nga khoma migingiriko ya ikhonomi na vaaku va Afrika-Dzonga hi ku kotisa ku fambafambisa vanhu na tinhundzu. Hambiswiritano, mmisi leyi humaka eka sekithara ya vutleketli yi vanga 10.8% ya mmisi ya tiko ya mimoya leyi yaka exibakabakeni (GHG), loko vutleketli bya magondzo byi endlaka 91.2% wa mimoya leyi ya GHG.  Afrika-Dzonga ri tibohile ku hunguta mmisi ya ya vutleketlihi 34% hi 2020 na 42% hi 2025.

1.6. Khabinete yi pasisile ku pfuriwa nakambe ka purosese ya swikombelo eka Ndzawulo ya Timhaka ta Xikaya eka vaaki va Zimbabwe lava nga na Mpfumelelo wo Hlawuleka, ehansi ka swipimelo swokarhi. Ku Amukeriwa ko Hlawuleka ka vaaki va Zimbabwe ku pasisiwile ro sungula hi 2009 ku tsala ehansi ka vaaki va le Zimbabwe lava a va ri eAfrika-Dzonga swi nga ri enawini. Mpfumelelo wa vona wu helela hi nkarhi hi 31 N'wendzamhala 2017. Holobye wa Timhaka ta Xikaya, Phurof Hlengiwe Mkhize, u ta khoma nhlengeletano yo hambana ku hlamusela hi swipimelo na purosese leyi nga ta landzelriwa eka ku pfuriwa ka swikombelo swo vuyelela.

1.7. Khabinete yi pasisile ku endliwa ka mali hi Khamphani yo Endla Mali ya Afrika-Dzonga hi 2017 ku tsundzuka nongonoko wa mali ya nsimbhiya mihlovo: Swiluva na Tinyenyani ta le Tindhawini ta le Tlhelo ka Lwandle eVupeladyambu bya Kapa. Leswi swo engetela eka ku tsundzuka nku hangalasiwa ka timali ta nsimbi leti humesiweke hi 2017.

2. Milawumbisi

2.1. Khabinete yi pasisisle ku hangalasiwa ka Nawumbisi wa ku Cinca Ntsariso wa Vun'winyi wa 2017 ku kuma swibumabumelo. Wu cinca Nawu wa Ntsariso wa Vun'winyi, 1937 (Nawu wa 47 wa 1937), ku kota ku pasisa na ku yisa enahlweni ku simekiwa ka Nawu. Nawumbisi wu ta tlhela wu vuyisa na ku hlohlotela vufambisi bya ku tsarisa vun'winyi bya miako.

3. Mahungu yo Chavelela

Khabinete yi kombisile ku tshoveka ka mbilu eka mindyangu yimbirhi ya vaseketeri va bolo ya milenge leyi lahlekeriweke hi nkarhi wa ku manyanamanyana. Phuresidente u vumbile Komiti ya Vaholobye ya Vulavisisi ku endla vulavisisi eka swiyimo leswi vangeke khombo leri.   Komiti yi rhangeriwile hi Holobye wa Mitlangu na Vuhungasi Thulas Nxesi.

4. Ku thoriwa

Ku thoriwa ku va kona endzhaku ka nkambelo wa tidyondzo na mbhasiso lowu faneleke.

4.1. Tat Lefentse Cuitzen Radikeledi u thoriwile nakambe eka Nkwama wa Tiko ku yimela Huvo ya Nsirhelelo wa ku Rhumeriwa ka Swikweleti wa Mabindzu ya Afrika-Dzonga eka Nhlangano wa SOC.
4.2. Ku engeteleriwa ka nkarhi wa ku va ehofisini eka Manana Thabang Charlotte Christine Mampane tanihi Mukhomixinara wa Khomixini wa Lotho ya Tiko.
4.3. Prof Ntshengedzeni Alfred Nevhutanda u thoriwile nakambe tanihi Mutshamaxitulu wa NLC.
4.4. Manana Fadila Ethne Lagadien tanihi xirho xa Ejensi ya Vuhangalasi bya swa Vutshila, Ndzhaka na swa Matimu ya Tiko, Ntumbuluko, Ndhavuko na Miako ya ndzhaka eka Huvo ya NLC.
4.5. Manana Sunrise Vusumuzi Mkhize tanihi Mulawurinkulu (DG) eka Ndzawulo ya Vutshila na Ndhavuko.   
4.6. Manana Thathakahle Jordan-Dyani tanihi Xandla xa DG: ICT ITimhaka ta Matikomambe na Mabindzu eka Ndzawulo ya Vuhlanganisinyingi na Vukorhokeri bya poso.
4.7. Ku thoriwa nakambe na ku thoriwa hi vuntshwa eka swirho leswi nga ri ki ka vulawuri eka Huvo ya Bangi ya Nhluvukiso ya Afrika-Dzonga eka malembe manharhu (ku fikela hi 31 Mawuwani 2020):

4.7.1. Manana Anuradha Sing (thoriwa nakambe);
4.7.2. Manana Gugu Mtetwa (thoriwa nakambe);
4.7.3. Phurof Maek Swilling (thoriwa nakambe);
4.7.4. Manana Zanele Monnakgotla (thoriwa);
4.7.5. Manana Lufuno Motsherane (thoriwa);
4.7.6. Manana Bulelwa Ndamase (thoriwa);
4.7.7. Manana Pinkie Nqeto (thoriwa);
4.7.8. Manana Letlhogonolo Meko (thoriwa); na
4.7.9. Tatana Blessing Motsherane (thoriwa).

4.8. Ku thoriwa nakambe eka vulawuri lebyi nga ri ki Huvo ya Vuvekisi ya Mabindzu ya Nhlangano wa SOC ku ringana malembe manharhu (ku fikela hi 31 Mawuwani 2020):

4.8.1. Dok Xolani H Mkhwanazi (Xandla xa Mutshamaxitulu) (thoriwa);
4.8.2. Manana Mathukana Mokoka (thoriwa);
4.8.3. Manana Dudu Hlatsshwayo (thoriwa nakambe);
4.8.4. Manana Sibususuwe N Ngubane (thoriwa nakambe); na
4.8.5. Dok Trueman Goba (thoriwa nakambe).

Vuxokoxoko: Manana Phumla Williams - Mulawurinkulu wo Khomela
Sele: 083 501 0139