Khabinete yi hlanganile eUnion Buildings ePitori.

1. Xiyimo xa Khabinete eka Timhakankulu

1.1. Tanihileswi hi tlangelaka Nhweti ya Vavasati, Khabinete yi navelela Manana Getrude Shope mikateko eka siku ra yena ro velekiwa ra vu 92. MmaShope, tanihilaha a tivekaka ha kona, i murhangeri wa nyimpi ya ntshuxeko na ntshuxeko wa vamanana hi ku kongoma.

I muamukeri wa Isithwalandwe/Seaparankwe, nxiximo wa le henhla swinene lowu a nyikiweke hi African National Congress eka lava hoxeke xandla swinene no tinyiketela eka nyimpi yo lwela ntshuxeko.

Khabinete yi tlhele yi rhumela ku navelela mikateko eka Manana Zondeni Veronica Sobukwe eka siku ra yena ro velekiwa ra vu 90. Afrika-Dzonga i tiko ro antswa hi mhaka ya ku tinyiketela loku kombisiweke hi vavasati va muxaka wo fana na yena.

Tahileswi tiko ri tlangelaka Nhweti ya vavasati ehansi ka nhlokomhaka “Lembe ra OR Tambo: Vavasati va Hlangana eku Yiseni ka Afrika-Dzonga Emahlweni”, Khabinete yi hlangana na MaAfrika-Dzonga hinkwawo eku xiximeni ka vavasati va xivindi lava macheke va ya eUnion Buildings hi 1956 ku kombisa ku vilela eka nawu wa mapasi.

Eka moya wa xitatimende xa OR Tambo ‘Swiluva swa Mpfukelo (Xitereko)’, hi tsundzuka ntirho wa vavasati tanihi vatumbuluxi va nhlangano wa vavasati etikweni leri, hi ku tekela enhlokweni leswaku loko u nyika matimba eka wansati, u nyika matimba eka rixaka.

Tanihi tiko hi humelerile eka swo tala endzhawini ya ku nyikiwa ka matimba eka vavasati. Ku nga si fika 1994 Palamende a yi ri na vuyimeri bya 2,7% bya vavasati, naswona ku landzela mihlawulo yo sungula ya xidemokirasi, vuyimeri bya vavasati eka Huvo ya Rixaka byi vi le eka 27,7%. Hi 1999 nomboro yaleyo yi engetelekile ku ya eka 30% naswona yi vi le 32,7% hi 2004.

Endzhaku ka mihlawulo ya rixaka ya 2009 vuyimeri bya vavasati byi fikile eka 42%. Nhlayo ya va Vamanana ya Vaholobye sweswi hi le ka 43% eka Khabinete.

Hi na vavasati vo hlaya eka swiyimo swa vurhangeri na le ka mihlangano ya mfumo yi kona ku antswisa swiyimo swa vavasati. Sweswi hi na Ndzawulo ya Vamanana eHofisini ya Phuresidente.

1.2. MaAfrika-Dzonga etindzhawini hinkwato va tirhile swinene ku nghenelela eka ku tsundzuka loku. Tipholisi ta mfumo leti ndlandlamukaka ti ya emahlweni ti rhangisa ku nyikiwa ka matimba eka vavasati, ngopfungopfu lava tshamaka ematikoxikaya, lava hi mikarhi yo tala va hlanganaka na vusweti swinene.

1.3. Tanihileswi hi tlangelaka ku humelela loku hi ku endleke eka ntshuxeko wa vavasati, Khabinete yi tsundzuxa tiko hi muyimeri wa wansati loyi a lweke na xihlawuhlawu loyi a dlaweke eka siku leri hi ti 17 Mhawuri 1982. Ruth First u dlawile hi ndlela ya tihanyi swinene hi papila leri nga na bomo leyi rhumeriweke eka yena Mozambique. U endlile ku tinyiketela lokukulu eka rendzo ra yena ro tika ro fikelela ntshuxeko eka vanhu va Afrika-Dzonga.

Madzolonga ya Rimbewu

1.4. Khabinete yi nghenisile rito ra yona eka ku sola vhidiyo leyi kombisaka n’wana wa xikolo wa nhwanyana loyi a ri eku hlaseriweni hi n’wana wa xikolo wa mufana exikolweni eKwaZulu-Natal no amukela ku khomiwa ka muehleketeleriwa. Ku dlawa ka sweswinyana ka mudyondzisi emahlweni ka vadyondzi va yena hi murhandziwa wa yena ku hi tsundzuxa hi mitlhontlho leyi ha ha hlanganaka na yona ya nxaniso wa vavasati.

1.5. Ku vavisa na makhombo ya vukhomi bya matimba hi vavanuna leswi fikelerisaka eka madzolonga ehenhla ka vavasati na vana ku fanele ku lwiwa na swona hi ri hinkwenu tanihi vaaki. Tiejensi ta vuhlayisi bya nawu na sisiteme ya vululami eka swa vugevenga swi fanele swi tirhana na vaendli va milandzu.

Samiti ya SADC

1.6. Afrika-Dzonga, tanihi mutshamaxitulu loyi a nghenaka wa Nhluvukiso wa Miganga eDzongeni wa Afrika (SADC), ri ta rhurhela Samiti ya Ntolovelo ya SADC ya Varhangeri va Matiko na Mfumo ya vu 37 ku sukela hi ti 9 ku fikela ti 20 Mhawuri 2017 ehansi ka nhlokomhaka: “Ku endla xinakulobye na Mabindzu lawa ya nga ri ki ya Mfumo eka Vumaki lebyi bya ha Hluvukaka na Migingiriko yo Kuma Swikumiwa ya Xifundza”.

Afrika-Dzonga ri ta tirhisa xiyimo xa rona ku yisa emahlweni swikongomelo swa rixaka swa tiko tanihileswi swi andlariweke eka Kungu ra Nhluvukiso wa Rixaka (NDP), ku fambisa vumaki bya xifundza na bya tikonkulu na nhlanganiso ku ndlandlamuxa ntirhiso wa Afrika Agenda 2063 ya Nhlangano wa Afrika (AU). Agenda 2063 i kungu ra rimba ra hundzuluxo wa ikhonomi ya vanhu ya tikonkulu eka malembe ya 50 lawa ya ta ka. Yi aka no lava ku hatlisisa ntirhiso wa matshalatshala ya tikonkulu ya khale na ya sweswi eka nkulo na nhluvukiso wa nkarhi wo leha.

Tindela tinharhu ta nkulo leti tshembhisaka, ku nga ku tumbuluxiwa ka timbewu, ku tsavuriwa ka swicelwa na migingiriko ya mbhasiso wa swikumiwa, swi boxiwile
Samiti yi ta tlangela Phuresidente loyi a humaka José Eduardo dos Santos wa Angola, loyi a chikaka exitulwini endzhaku ka 37 wa malembe a ri Phuresidente no rhangela eku humeseni ka tiko ra yena eka nyimpi ya xin’wana manana yo leha.

1.7. Xandla xa Phuresidente Ramaphosa, eka xiyimo xa yena xa Muleteri wa SADC eka Mfumo wa Lesotho, u ta tlhela a andlala xiviko eka Samiti ya SADC Double Troika leyi nga ta khomeriwa ePitori hi ti 18 Mhawuri, laha Mfumo wa Lesotho wu languteriweke ku andlala kungu ra mipfuxeto. Leswi swi landzela mimbhurisano exikarhi ka Xandla xa Phuresidente na mfumo lowuntshwa, varhangeri va mavandla yo kokela etlhelo, kholeji ya tihosi na swirho swa vaakatiko eka Mfumo, ku tshetsha ndlela ya ntirhiso wo helela wa swiboho swa SADC eka mipfuxeto ya sekithara ya milawu na vuhlayiseki.

1.8. Khabinete yi amukela mimbuyelo yo suka eka Phuresidente Jacob Zuma loko a rhurherile Phuresidente Ellen Johnson Sirleaf wa Rhiphabuliki ra Liberia, enkarhini wa Rendzo ra Mfumo. Matiko hamambirhi ya pfumerile ku languta eka ku antswisa mbango lowu pfumelelaka ku olovisa maendlelo yo endla bindzu ematikweni ya hina. Khabinete yi hlohlotela tikhamphani ta mabindzu lawa ya nga ri ki ya mfumo ku vekisa eLiberia.

Mavandla ya pfumerile ku hetisisa ku sayiniwa ka Ntwanano wa Nsuso wa Visa eka Vakhomi va Tiphasipoto ta Xidipulomati na ta Ximfumo. Va tlhele va pfumela ku hatlisisa mimbhurisano na ku hetisisa switirho swin’wana swa matlhelo hamambirhi eka vurimi, vupfhumba, rihanyo, eneji, mati na nkululo exikarhi ka swin’wana.

1.9. Khabinete yi hoyozela vanhu va Rwanda ku va vi le na nhlawulo lowu nga na ku rhula lowu voneke ku hlawuriwa nakambe ka Phuresidente Paul Kagame. Ku hetisisiwa ka ku hlawula kun’wana loku humeleleke eAfrika i xikombiso xa ku hluvukisiwa ka xidemokirasi loku ya ka emahlweni etikweninkulu.

1.10. Khabinete yi tlhele yi hlangana na AU eku hoyozeleni ka Kenya eku fambiseni ka mihlawulo leyi humeleleke. Sweswi swa boha leswaku vaakatiko hinkwavo va Kenya va amukela mimbuyelo ya mihlawulo no tirhela ntwanano wa rixaka etikweni.

BRICS

1.11. Phuresidente Zuma namuntlha, 17 Mhawuri 2017, u ta fambisa ku simekiwa ximfumo ka Senthara ya Xifundza ya Afrika ya le Brazil, Russia, India, China na Afrika-Dzonga (BRICS) Bangi Yintshwa ya Nhluvukiso (NDB) eHotela Michelangelo, eSandton. Ku simekiwa ka Senthara ya Xifundzha ya Afrika yi ta kombisa ku nyikiwa ka vukorhokeri bya NDB, ku kombisa vuswikoti bya ntirho wa bangi eka xivandla xa switirhisiwa na nhluvukiso wa nkarhi wo leha eka matiko lawa ya humelelaka no hluvuka.

1.12. Afrika-Dzonga ri le xikarhi va swirho swa matiko swa BRICS leswi tekeke Kungu ra Swiendlo ra Timhaka ta Nkombo leri kongomaneke no ndlandlamuxa ntirhisano eka vumaki, eka nhlengeletano ya Vaholobye va Vumaki va BRICS leyi khomeriweke eHangzhou, China.

Matiko lawa ya ya ta ya emahlweni ya tirhisana eka tindzhawu to fana na nhluvukiso wa switirhisiwa swintshwa swa vumaki, nhluvukiso wa thekinoloji na ntumbuluxo wa swilo swintshwa, na mabindzu lamatsongo na ya le xikarhi.

1.13. Vaholobye va Vuhlanganisi ku suka eka ntlawa wa BRICS va tlhele va nghenelela eka mbhurisano, na ntlawa lowu humelerisaka Ntiviso wa Vaholobye eka Thekinoloji ya swa Mahungu, laha tixaka ta BRICS ti nga ta tumbuluxa ntrhisano eka vuhlayiseki bya swa mahungu, tanihileswi thekinoloji ya vuhlanganisi bya xidijiti yi tirhaka ntirho wa nkoka swinene eku fambiseni ka nkulo wa ikhonomi.

1.14. Khabinete yi khensa khale ka Gavhenara wa Bangi ya le Xikarhi ya Afrika -Dzonga, Tatana Tito Mboweni, eka xiphurofexinali na ku tinyiketela ka yena enkarhini wa malembe mambirhi laha a tirheke tanihi mulawuri wa le tlhelo wa BRICS NDB. Mulawuri-Angarhelo wa Vutameri bya Timali ta Tiko, Tatana Dondo Mogajane, u ta khoma matomu ku ya mahlweni.

Nhlanganiso wa Vanhu

1.15. Khabinete yi sola swiendlo swa sweswinyana swa xihlawulambala hi vanhu van’wana eka miganga ya hina. Matikhomelo yalawo a ya fambisani na moya wa timfanelo ta vumbiwa ra hina, vutihlamuleri na vumuhu, naswona a swi na ndzhawu eka vaakatiko va hina lava nga na xidemokirasi.

Khabinete yi khensa vufambisi bya tikhamphani leti nga ri ki ta mfumo leti tirhaka swinene na xihlawulambala, ku kombisa leswaku xihlawulambala i xirha eka vaakatiko va hina, naswona ku fanele ku lwiwa na xona hi xikongomelo xo tumbuluxa nhlanganiso wa vanhu no horisa swivavi swa nkarhi lowu nga hundza. 

Hinkwerhu hi na vutihlamuleri byo endla xo karhi hi xihatla loko xihlawulambala na ku tsan’wa swi humelela emigangeni ya hina. Hinkwerhu hi na vutihlamuleri byo aka rixaka rintshwa tanihileswi swi voniweke ha kona endzhaku ka mihlawulo yo sungula ya xidemokirasi.

1.16. Khabinete yi humesile xivilelo xa yona eka xiyimo xo lahleka ka mitirho laha tikweni, ngopfungopfu eka tisekithara ta vuxavisi na migodi. Hambiswiritano, yi amukerile matshalatshala lawa ya endliweke hi sekithara ya migodi ku endla n’wangulano lowu lavaka ku ponisa mitirho.

Ku pasisiwa ka sweswinyana ka xikombelo xa Lonmin xo xava xiphemu xa 42.5% xa Anglo Platinum eka Pandora – bindzu ra nhlanganelo exikarhi ka Lonmin na Anglo Platinum – ka pfumeleriwa. Bindzu leri ra nhlanganelo ri ponisile kwalomuya ka ku tlula 3 000 ya mitirho naswona i xintshuxo, ngopfungopfu eka xiyimo xa sweswinyana xa ikhonomi ya misava hinkwayo. Mfumo wu tshama wu tinyiketerile ku tumbuluxa mbango lowu hlohlotelaka nkulo wa ikhonomi na ntumbuluxo wa mitirho.

1.17. Khabinete yi amukerile xiboho xa khoto lexi tiyisiseke mfanelo ya mfumo ku endla swiboho swa pholisi na swileriso hi ku tsan’wa na tihakelo xikombelo lexi endliweke hi Nhlangano wa Mpfuxeto wa Tisimbhi wa Afrika-Dzonga. Khoto ya Vumbiwa yi tsan’wile xikombelo hi varhumeri ematikwenimabe va laha kaya va malakatsa ya tisimbhi xo aphila xiboho xa Khoto ya le Henhla ya Afrika-Dzonga na Khoto ya le Henhla ya Aphili.

Khoto yi seketerile swipimelo swa Mfumo swa rhumelo ematikwenimambe wa malakatsa ya tinsimbhi leswi tivekaka tanihi ntsakelo wa nxavo eka tifeme to vumba tisimbhi, swigayi leswitsongo na van’okisi va vumbirhi va malakatsa ya tinsimbhi.

Swi nyika nxavo lowu hungutiweke hi 20% eka mixavo ya misava hinkwayo ku nga se ringaneriwa mpfumelelo wo rhumela ematikwenimambe. Pholisi leyi yi ta pfuna ku endla nakambe vumaki eka ikhonomi ya tiko no tumbuluxa mitirho.

1.18. Khabinete yi amukerile ku tinyiketela ka Mfumo wa le Canada ku tirhisana na Afrika-Dzonga eka mafambiselo ya ndzelekano. Leswi swi ta endzhaku ka loko Holobye wa Timhaka ta Xikaya, Phurofesa Hlengiwe Mkhize, a hlanganile na ntangha ya yena hi ntirho ya le Canada Holobye wa Mindzhurho na Vahlapfa na Vaakatiko Tatana Ahmed Hussen vhiki leri. Cinano lowu wu ta ya emahlweni wu tiyisa vuxaka lebyi nga kona exikarhi ka matiko lamambirhi.

2. Swiboho swa Khabinete

2.1. Khabinete yi pasisile Papila ra Xileriso ra Mpimanyeto wa 2018. Leswi swi ta ya emahlweni swi fambisa ku tirhisiwa ka NDP. Papila ri tiyisisa ku longoloxiwa ka mpimanyeto eka Rimba ra Kungu ra Nkarhi wa le Xikarhi. Ri tumbuluxa ntshaku ra sisiteme ro endla mihlawulo exikarhi ka swirhangana leswi phikizanaka eka switirhisiwa leswitsongo. Holobye eHofisini ya Phuresidente, Tatana Jeff Radebe, u ta va na mbhurisano na van’wamahungu enkarhini lowu ta ka.

2.2. Khabinete yi pasisile Kungu ra Ntirhiso ra Vupfhumba bya le Ribuweni ra Lwandle na le Lwandle, leri tumbuluxiweke ehansi ka nseketelo wa Ikhonomi ya Lwandle ya Operation Phakisa. 

Kungu ri ta tlakusa vupfhumba eka ikhonomi ya le lwandle. Ri ta kurisa ndzhawu ya vupfhumba bya le ribuweni ra lwandle na le lwandle bya xiyimo xa le henhla no va bya nkarhi wo leha lebyi kucetelaka mimbuyelo leyi nga durheki ya Afrika-Dzonga eka ntumbuluko, ndzhavuko na mfuwo. Holobye wa Vupfhumba, Manana Tokozile Xasa, u ta va na mbhurisano na van’wamahungu wa le tlhelo ku hlamusela kungu leri.

2.3. Khabinete yi pasisile ku nghenelela ka Afrika-Dzonga eka Rendzo ra Vumbirhi ra Misava Hinkwayo ra Lwandle ra India ra 2017 – 2020. Ku nghenelela swi ta seketela Vutshamaxitulu bya Afrika-Dzonga bya Nhlangano wa Rim wa Lwandle ra India hi 2017/18.

Afrika-Dzonga ri ta tirhisa xibye xa rona xa ndzavisiso SA Agulhas II ku endla ndzavisiso wa le lwandle loko ri ri karhi ri letela no aka tshaku ra swa sayense eka Afrika-Dzonga na Afrika Vuhumadyambu.

Ku hlengeletiwa ka switiviwa swa le mbangwini swa masungulo swa nkarhi wo leha swi ta veka matiko lawa ya ha hluvukaka ya Rim ya Lwandle ra le India eka xiyimo xo antswa ku hlayisa xindzhuti xa lwandle ra rona ku kuma tindlela to khiyinula vuswikoti bya wona bya tiikhonomi ta le lwandle ku antswisa vutomi bya vaakatiko va wona.

2.4. Khabinete yi hlamuseriwile hi tshalatshala ra Ikhonomi ya Tikhemikhali na Malakatsa ya Tilebe ta Phakisa, leri vekiweke leswaku ri sungula hi Mhawuri 2017. Leswi swi vumba xiphemu xa nghenelelo wa tiko ku fambisa mixungeto eka mbango no rihanyo ra vanhu leswi vangiwaka hi tikhemikhali na malakatsa. 

Swi ta nyika nkarhi wo engetelela eka vumaki bya tikhemikhali bya le Afrika-Dzonga ku boxa mitirho ya vutumbuluxi lexi fambisanaka na Khemisitiri ya Rihlaza (ku tumbuluxiwa ka swikumiwa swa tikhemikhali na tiphurosese leti hungutaka kumbe ku susa ku tumbuluxiwa ka swilo swa khombo).

2.5. Khabinete yi hlamuseriwile hi swikombelo swo hlaya ku kumisisa mindzelekano ya swindzankulu emigangeni eka swifundzankulu swo hambanahambana. Exikarhi ka tindzhawu leti khumbhekeke ku na Masipala wa Muganga wa Elias Motsoaledi, Masipala wa Muganga wa Marblehall na Masipala wa Muganga wa Matatiele.

Miganga leyi yi vurile swivangelo swo hlaya swa swikombelo leswi, swo fana na ndzhawu laha yi kumekaka kona na mfikelelo wa vukorhokeri. Swikombelo swi amukeriwile hi Bodo ya Mindzelekano ya Masipala na Ndzawulo ya Mfumontirhisano na Timhaka ta Xintu.

Mindzelekano ya swifundzankulu yi vuriwile eka Vumbiwa. Ku anakanyiwa kun’wana na kun’wana ka swikombelo leswi sweswo ku fanele ku endliwa endzeni ka rimba ra vumbiwa.

Khabinete yi pfumerile leswaku phurosese yo kumisisa nakambe mindzelekano, yi ta katsa leswaku Matatiele, ku sunguriwa hi yona. Phurosese leyi ya palamende yi ta tlhela yi katsa nghenelelo wa vanhu tanihileswi swi lavekisaka xiswona hi Vumbiwa na nawu.

3. Mitlangu leyi ta ka

3.1. Khabinete yi tiyisisa xikombelo xa Phuresidente Zuma, xo tsundzuxa swirho swa vanhu ku hlawula vanhu ku suka eka swiyimo hinkwaswo lava faneleke ku kuma mixiximo ya le henhla ya tiko, Swileriso swa Rixaka, hi Dzivamisoko lembe leri ta ka.

Ntirho wu xixima MaAfrika-Dzonga na vaaki va le matikwenimambe vo hlawuleka lava tirheke hi matimba eka swivandla swo hambanahambana.

Tifomo to hlawula ta kumeka eka webusayiti ya Hofisi ya Phuresidente (www.thepresidency.gov.za), Thusong Service Centres, tihofisi ta ka masipala na tihofisis ta vaaki. Nhlohlotelo wo koma wa munhu loyi a hlawuriwaka wu fanele ku khomanisiwa. Mihlawulo ya Swileriso swa Rixaka ya 2018 yi ta pfala hi ti 31 Mhawuri 2017.

3.2. Ndzawulo ya Sayense na Thekinoloji yi ta rhurhela Masagwadi ya Vavasati va Afrika-Dzonga eka Sayense (WISA) ya 2017. Masagwadi ya tekela enhlokweni ku humelela ka van’watisayense lava tivekaka no tumbuluxa pulatifomo eka nhlohlotelo wa van’watisayense va vavasati lava nghenelelaka eka ndzvisiso.

WISA yi ta rhurheriwa ehansi ka nhlokomhaka: “Ku nyikiwa ka matimba eka vavasati eka swa ikhonomi eku cinceni ka misava ya ntirho”, leswi fambisanaka na Khomixini ya Nhlangano wa Tinxaka eka Xiyimo xa nhlokomhaka ya rhangiso wa vavasati eka 2017.

3.3. Khabinete yi khensa swirho swa Yindlo ya Vuntlhanu ya Rixaka ya Varhangeri va Xintu (NHTL) leswi nkarhi wa swona wu fikaka emakumu. NHTL i nhlangano lowu nga na varhangeri va xintu lava va nga varhumiwa ku suka eka tindlu ta swifundzankulu ta Varhangeri va Xintu eAfrika-Dzonga, lava yimelaka tindlu ta le swifundzeninkulu eka levhele ya rixaka.

Ntlawa wu nga swirho swa NHLT leswi fambaka na leswi nga tlhela swi hlawuriwa nakambe haswimbirhi ku tirha eka theme yin’wana. Va yimela vurhangeri bya xintu na miganga ya vona no ndlandlamuxa ntirho wa vurhangeri bya xintu eka nkarhi wa vumbiwa.

Khabinete yi hlanganile na Phuresidente Zuma eku khenseni ka Kgosi PP Maubane (Mutshamaxitulu), Ikosi SE Mahlangu (Xandla xa Mutshamaxitulu) na vurhangeri hinkwabyo bya Yindlo. Khabinete yi yisa ku amukela eka swirho leswi nghenaka swa NHTL ya Vuntsevu na swa tindlo ta swifundza swa nkombo.

4. Mahungu

4.1. Khabinete yi hoyozela Manana Senamile Masango loyi a nga va wansati wo sungula wa muAfrika ku endla xiperimente xo sungula lexi rhangeriweke hi Afrika eka Nhlangano wa le Europe wa laborathari ya Ndzavisiso wa Nyutliliya (CERN) eSwitzerland. A ri xiphemu xa ntlawa wa valavisisi wa swichudeni ku suka eYunivhesiti ya Western Cape lava dyondzaka isotope selenium-70 ku twisisa ku antswa xivumbeko xa yona xa nuclei leswaku xi xakelana njhani na tilevhele ta xona xa eneji.

4.2. Khabinete yi hoyozela Vanhu lava Kanetaka ku Xanisiwa ka Vavasati (POWA), lava tumbuluxeke App leyi pfunaka vakhumbheko eka madzolonga ya swa rimbewu, lava nga enhlomulweni kumbe khombo leri nga humelelaka, ku va na mfikelelo eka vukorhokeri lebyi hlanganisiweke. Leyi nga na nhlanganiso (linki) eka Senthara ya Ndzeriso ya Ndzawulo ya Nhluvukiso wa Vanhi, App yi nga hlanganisa vukorhokeri byin’wana byo fana na maphorisa na vatirhi va vapfuni va vanhu, lava nga kotaka ku vona ndzhawu laha hungu ri nga tumbuluka kona.

Hi ku photosa batheni ya nchavo eka selifoni, mukhumbheki u ta hlanganisiwa (linkiwa) eka Senthara ya Ndzeriso. Ntirhisano lowu exikarhi ka mihlangano ya mfumo na leyi nga ri ki ya mfumo wu ta tirha swinene eku lweni na xirha xa nxaniso.

4.3. Khabinete yi hoyozela Xipano xa Afika-Dzonga eka ku humelela ka vona ka xiyimo xa le henhla entileni wo tsutsumela na le rivaleni eka Nhlangano wa Misava Hinkwayo wa Federexini ya Vatsutsumi ya Vunghwazi bya Misava eLondon.

Caster Semenya u winile nsuku eka 800m na buronzi eka 1 500m ya vavasati, laha a nga tshova rhekhodo yo antswa ya yena n’winyi. Semenya u endlile leswaku tiko ri tinyungubyisa naswona exikarhi ka minandzulo, u tshama a tiyile no tiyisela. U landzelelela mikondzo ya Zola Budd, Natalie du Toit, muolimpiki loyi a nga na vutsoniwa, and Penny Heyns, muhlamberi.

Wayde van Niekerk u winile nsuku eka 400m ya vavanuna na silivhere eka 200m. Rito ro hlawuleka ra xikhenso ri rhumeriwile eka mudzaberi, Manana Anna Botha. Luvo Manyonga u winile mendlele ya nsuku eka ntlulo wa yena wa 8.34m eka ntlulo wo leha wa vavanuna wo hetelela, Ruswahl Samaai u winile buronzi eka ntlulo wo leha wa vavanuna, naswona Akani Simbine u vi le eka ndzhawu ya vuntlhanu  eka 100m yo hetelela ya vavanuna.

Matirhelo ya vona ya kombisile vuswikoti bya swa mitlangu bya rixaka ra hina, leswi ku nga nhlohlotelo na nkhutazo eka MaAfrika-Dzonga, ngopfungopfu vatsutsumi lava tshembhisaka.
Vatsutsumi lava va endlile leswaku rixaka ra hina ri tinyungubyisa no khomela mujeko wa hina ehenhla.

Hi kombela MaAfrika-Dzonga ku ya emahlweni no seketela swipano swa hina hinkwaswo swa rixaka, ku katsa na van’wamitlangu va xinuna na va xisati. I xikombiso xa rixaka ra hina ra kahle, naswona a hi na ku kanakana leswaku va ta hlohlotela vantshwa van’wana ku landzelela mikondzo ya vona.

5. Ku Thoriwa

Vuthori hinkwabyo byi fanele byi endliwa endzhaku ka ntiyisiso wa mithwaso na mbhasiso lowu faneleke.
5.1. Tatana AD Matseke tanihi Muofisirinkulu (CEO) wa Broadband Infraco, ku sukela hi ti1 Ndzhati 2017 ku fikela hi ti 30 Mhawuri 2022.
5.2. Ku engeteleriwa ka kondiraka ya theme leyi nga cinciki ya CEO ya sweswi ya Broadband Infraco, Manana PV Kwele, hi tinhweti tinharhu, ku sukela hi ti1 Ndzhati ku fikela hi ti 30 Hukuri 2017.
5.3. Ku thoriwa nakambe ka Tatana Ian van Niekerk tanihi Muofisorinkulu wa swa Timali wa Broadband Infraco.
5.4. Dokodela Moshibudi Priscilla Rampedi tanihi CEO wa Nhlangano wa Rixaka wa Swiharhi na Swimilani wa Afrika-Dzonga.
5.5. Manana IL Mathenjwa tanihi Xandla xa Mulawuri-Angarhelo (DDG): Nandzeleriso na Nhlahluvo eHofisini ya Khomixini ya Vukorhokeri bya Mfumo (OPSC).
5.6. Manana Wilhemina Reshoketswe Tshabalala tanihi DDG: Cinco wa Vanhu na Cinco wa Ikhonomi eka Ndzawulo ya Vavasati.   
5.7. Tatana Matome Emmanuel Malatsi tanihi DDG: Xindzhuti na Lwa na Vukungundzwana eka OPSC.

Vuxokoxoko:
Manana. Phumla Williams – Mulawuri-Angarhelo wo Khomela (GCIS)
Selifoni: 083 501 0139