Khabinete yi hlanganile hi Ravunharhu, 27 Ndzati 2017, eUnion Buildings, ePitori.

1. Xiyimo xa Khabinete eka Timhakankulu

1.1. Nhlengeletano ya Mani na mani ya Vun'we bya Matiko (UNGA)

Khabinete yi amukela mbulavulo wa Phuresidente Jacob Zuma eka Ntshamo wa Ntolovelo wa vu 72 wa UNGA eNew York, eAmerika wa ti 12 Ndzati 2017, ehansi ka nhlokomhaka leyi nge "Ku kongomisa eka Vanhu: Ku Hitekela ku Rhula na Vutomi byo antswa bya Hinkwavo eka Pulanete leyi nga Hlayiseka."

Mikanelo a yi kongome eka swin'wana swakona, Swikongomelo swa Nhluvukiso leswi Tiyeke (SDG); ku cinca ka maxelo, ku rhula na timhaka ta nsirhelelo na ku cinciwa ka UN, ngopfu ngopfu ku cinciwa ka Huvo ya Vusirheleri ya UN.

Phuresidente Zuma u tlhele a sayina Ntwanano wa ku Aleriwa ka Matlharhi ya Nyutliliya, leswi kombisaka ku ya emahlweni kA Afrika-Dzonga ku tinyiketa ka rona ku ya eku fikeleleni ka misava leyi pfumala xungeto lowu tisiwaka hi matlharhi ya nyutliliya na ku tiyisisa leswaku thekinoloji ya nyutliliya yi tirhisiwa hi xikongomelo xo tisa ku rhula ntsena.

Phuresidente Zuma u rhurherile malembexidzana eka fihlulo wa ku tlangela hi ku xixima khale ka Phuresidente wa African National Congress, Tatana Oliver Reginald Tambo.

1.2. N'hweti ya Ndzhaka

Khabinete yi nkhensa MaAfrika-Dzonga hinkwavo ku va vatlangerile N'hweti ya Ndzhaka hi Ndzati na ku tlhela va vula hungu ra Phuresidente Zuma ra Siku ra Ndzhaka eka hinkwavo haha tikweni ku va va tikarhatela vun'we hi matimba eka ku humelela ka hina.

Tanihiloko tiko ri gimeta N'hweti ya Ndzhaka ehansi ka nhlokomhaka leyi nge "Lembe ra Oliver Reginald Tambo: Ku Tlangela Ndzhaka ya Ntshuxeko wa Hina", MaAfrika-Dzonga ya hlohloteriwa ku aka hi ku landzelela ku kholwa loku nga kona eka Vumbiwa na ku tiyisisa ku aka rixaka leri pfumalaka vusweti, ndlala, ku pfumaleka ka kaya na ku pfumaleka ka ku ringana.

Hi ku hlohlotela moya we ndzhaka, Khabinete yi amukela ntwanano lowu sayiniweke exikarhi ka Afrika-Dzonga na Tanzania, lowu lavaka ku hlayisa matimu ya ku lwela ntshuxeko.

UN yipasisile ku simekiwa ka Phurojeke ya Ndlela ya ku Tiyimela ka Afrika. Hi ku tlangela moya wa vun'we na ntirhisano exikarhi ka mavandla ya Ntshuxeko eAfrika na ku ta fikeleriwa ka ku akiwa ka muziyamu, layiburari na tiakhayivhi.

1.3. Siku ra Misava ra Vupfhumba

Afrika-Dzonga, ehansi ka vurhangeri bya Holobye wa Vupfhumba, Manana Tokozile Xasa, ri nghenelerile eka Siku ra Misava ra Vupfhumba (27 Ndzati 2017) na N'hweti ya Vupfhumba, ehansi ka Nhlokomhaka leyi nge "Vupfhumba lebyi Tiyeke - Xitirhi xa Nhluvukiso." Leswi swi tisa xivandla xa kahle ku seketela ku cinca eka pholisi, maendlelo ya bindzu na mahanyelo ya vatirhisi va vupfhumba, ku ya fikelela sekithara ya vupfhumba leyi tiyeke, leswi nga ta hoxa xandla ku yisa emahlweni hi matimba ku fikelela tiSDG. Hi nkarhi wa Siku ra Vupfhumba ra Misava, matiko yo hambana na mfuwo va tlangela ntalo wa migingiriko ya miganga ku fana na ku yisiwa emahlweni ka tihakelo to hlawuleka na/kumbe ku anamisa mfikelelo ka miako, mfikelelo hi xitalo ka mahala ka mitanga na swirhapa, na ku burisana na lava khumbhekaka.

Afrika-Dzonga ri humelerile eka ku seketela vupfhumba hi ku tirhisa migingiriko yo hambana eka miako yo koka mahlo yo fana na mitanga, malwandle ya mujeko wa wasi, na tindhawu leti nga pasisiwa hi misava ta ndzhaka. Ku thoriwa ka vanhu eka vupfhumba ku tshama ku ri ntlharhi leri kulu ra ku lwisana na pfumaleko wa mitirho. Tanihi ndhawu ya vupfhumba, Afrika-Dzonga ri langutana na ku kula ka sekithara ya ku ngeteleleka ka vupfhumba ku kotisa ku koteka ka ku kula ka ikhonomi hi ku tirhisiwa ka leswi tiviwaka tanihi sekithara ya ikhonomi ya vupfhumba leyi taleriweke hi ndzhavuko. Leswi swi katsa vupfhumba bya matikoxikaya, vutshunguri, swi vurimi na mfuwo.

1.4. Ntwanano wa tihakelo ta antirhethirovhayirali

Khabinete yi amukela ntwanano wo hlamarisa wa tihakelo lowu fikeleriweke hi Holobye Rihanyo, Dok Aaron Motsoaledi, hi ku tirhisana na mihlangano yo hlaya ya matiko ya misava, ku hatlisisa ku va kona ka philisi yin'we leyi fikelelekaka ya ku dyiwa hi lava nga na HIV.

Ku ringanyetiwa leswaku ku hungutiwa ka nxavo ku ta hlayisa kwalomu ka R11,7 wa tibiliyoni eka malembe ya ntsevu lawa ya taka. Leswi swi ta pfuna leswaku Arika-Dzonga ri nghenelerisa vavabyi vo tala eku dyeni ka mirhi.

Ntwanano wa tihakelo swi endla leswaku murhi wa Dolutegravir, lowu nga bumabumeriwa hi Nhlangano wa Matiko ya Misava wa Rihanyo, wu kota ku fikeleleka eka mimfumo leyi nga le hansi na le xikarhi ematikweni.

Hi ku ya hi ntwanano wa tihakelo, Ndzawulo ya Rihanyo yi lava ku sungula ku nyika tiphilisi hi vunharhu bya tona bya swidzidziharisi, Tenofovir, Lamivudine na Dolutegravir hi Dzivamisoko 2018.

Khabinete yi kombela MaAfrika-Dzonga lava ti nghenisaka eka swa masangu, ngopfu ngopfu vantshwa, ku ya emahlweni na rihanyo lerinene leri ku nga ndlela yo ya emahlweni no sivela na ku endla swa masangu hi ndlela leyi hlayisekeke hi ku nga ngheneleri, hi ku tshembheka na ku tirhisa khondhomo, na ku kamberiwa hi mikarhi na mikarhi eka HIV.

1.5. Rihanyo

Khabinete yi amukela ku pfuriwa ka tlhelo rintshwa ra Xibedlhele xa Cecilia Makiwane eMdantsane, eMonti. U riendzo lerinene ra ku fikelela ku simekiwa ka Ndzindzakhombo wa Rihanyo ra Rixaka leswi nga ta vuyerisa rihanyo lerinene, ngopfu ngopfu eka vaaki lava sweleke.

Xibedlhele lexi xa xiyimo xa le henhla i vuvekisi bya ku fikelela xivono xa Kungu ra Nhluvukiso wa Tiko (NDP) na SDG ya rihanyo ra misava hikuya hi UN.

Xibedlhele xa mibedwa ya 526 xi seketeriwa hi sisiteme leyi nga ta yisa ehenhla eku phakeleni ka rihanyo ra kahle. Xi tirhisa ndlandlamuxo wa thekinoloji ku hunguta nkarhi wa ku yima eka vavabyi, ku antswisa vukamberi na ku hatlisisa ku nghenelela ka rihanyo eka vavabyi.

Vuvekisi lebyi eka muako wa R1 biliyoni wu ta seketela nhluvukiso wa ikhonomi ya laha kusuhi eka lokixi. Loko ha ha vuyelerisa miako ya rihanyo ya vaaki, hi tlhela hi engetela swivandlanene eka vaaki ku antswisa vutomi bya vona hi ku tumbuluxa mitirho na nhluvukiso wa mabindzu ya le mugangeni lamatsongo.

1.6. N'hweti ya Nhluvukiso wa Vaaki

Khabinete yi kombela MaAfrika-Dzonga ku ya emahlweni na ku tlakusa lava pfumalaka loko ha ha ya eka N'hweti ya Nhluvukiso wa Vaaki hi Nhlangula.

N'hweti ya Nhluvukiso wa Vaaki yi khomiwa lembe na lembe ku tsundzuka ku humelela loku nga endliwa hi tiko, eka ku fikelerisa mpfuno eka vaaki lava sweleke na lava va nga le khombyeni eAfrika-Dzonga.

Phuresidente Zuma u simekile ximfumo ku tsundzuka N'hweti ya Nhluvukiso wa Vaaki hi Ravuntlhanu, 29 Ndzati 2017.

Khabinete yi navelela vadyuhari na vanhu lavakulu Siku ra Vanhu Lavakulu ra ntsako, leri nga ta tsundzukiwa hi Sonto, 1 Nhlangula 2017.

MaAfrika-Dzonga va hlohloteriwa ku tirhisa n'hweti ya Nhlangula ku lemuka leswi nga endliwa na ku tinyikela loku endliweke ka vadyuhari eku fikeleleni ka ntshuxeko laha tikweni ra hina. I ntirho wa muaki wihi kumbe wihi, ku nga ri mfumo ntsena, ku nyika vuhlayiseki eka vadyuhari na mitlawa leyi nga le khombyeni.

Phurogireme ya mpfuno wa vaaki wa Mfumo wa Afrika-Dzonga wu akiwile ehenhla ka ku kholwa loku tiyeke leswaku mpfuno wa nsirhelelo wa vaaki i mfanelo ya nkoka naswona i ya nkoka eka ku vuyelerisa ndzhuti eka vaakatiko. Midende yi susa ku tikeriwa eka mamiliyoni ya mindyangu na ku tirha swin'we na mfumo ku tlakusa lava nga le khombyeni leswaku swiyimo swa vutomi hi ku tisa ndzhuti.

1.7. Ku lulamisela swikambelo

Khabinete yi navelela vadyondzi leswinene, ngopfu ngopfu lava nga ka matiriki, loko va ha lulamisela swikambelo swa mahelo ya lembe.

Ndzawulo ya Dyondzo ya Masungulo (DBE) yi famba hi nkarhi eka ku sungula ka swikambelo swa ka matiriki hi ti 16 ta Nhlangula 2017 leswi nga ta tsariwa hi ku tlula 798 000 wa machudeni lawa ya nga tsarisa.

DBE yi ta fikelerisa nseketelo wo engetela eka lava nga le ka matiriki hi sayiti ya ka inthanete endzhaku ka nkarhi wa ku dyondza, na hi maheleni ya vhiki na mikarhi ya ku wisa.

Khabinete yi kombela vantswari na vahlayisi ku ti vonakarisa eku seketeleni ka vadyondzi loko va ha lulamisela swikambelo.

1.8. Vhiki ra Senthara ya Vukorhokeri ya Thusong ya Lembe na Lembe

Mfumo wu gimetile ku humelela ka Vhiki ra Senthara ya Vukorhokeri ya Thusong ya Lembe na Lembe eka lembe leri, leyi humeleleke ku suka hi ti 18 ku fika hi ti 22 ta Ndzati 2017 ehansi ka nhlokomhaka leyi nge: "Lembe ra OR Tambo - Ku Yisa Emahlweni mabindzu lamantsongo na lawa ya nga le xikarhi ni la ma kulu eka Tisentharata ta Vukorhokeri ta Thusong. 

Lexi i xiphemu xa N'hweti ya Vukorhokeri bya Vaaki na ku seketeriwa hi Phurogireme ya Thusong hi ku kombisa phurogireme ya ku fikelela yo famba famba ya nhlanganelo na ku tirha kahle ka yona eka swilaveko swa vaakitiko.  Tisenthara ta Vukorhokeri ta Thusong ti tisa vukorhokeri byo tala bya mfumo na vuxokoxoko ekusuhi na vanhu. 

Phurogireme yi fikelela kwalomu ka ntsevu wa mamiliyoni wa va vuyeriwa lembe rin'wana na rin'wana hi ku tirhisa phurogireme ya Ku fikelela yo famba famba leyi Nhlanganeleke, Vhiki ra Senthara ya Vukorhokerhi ya Thusong ya Lembe na lembe na Vufambisi bya Vuxokoxoko bya Mfumo na Vuhlanganisi (GCIS) eka xivandla. 

Hi ku tirhisa phurogireme, mfumo wu ya emahlweni na ku lulamisa ku pfumaleka ka ku ringana ka khale hi ku tisa vukorhokeri bya risima ekusuhi na vaaki lava khale a va pfaleriwe ehandle eka nhluvukiso wa ikhonomi ya vaaki ka nkoka.

Tisenthara ta Vukorhokeri bya Thusong yi tlhela yi nyika vaaki matimba hi swikili leswi nga swa nkoka na vuleteri ku antswisa vutomi bya vona, hi ku tirhisa vuxaka lebyi nga kona na mfumo, swiyenge swin'wana swa mfumo na sekithara ya mabindzu.

Khabinete yi tlhela kombela vaaki ku ya emahlweni na ku tirhisa Tisenthara ta Vukorhokeri ta Thusong ku fikelela vukorhokeri bya nkoka byo fana na bya Timhaka ta Xikaya, Vatirhi, Ejensi ya Nsirhelelo wa Vaaki ya Afrika-Dzonga na Nkwama wa Tinghozi ta le Magondzweni.

1.9. Myanmar

Khabinete ya vilerisiwa hi makhombo ya vaakatiko  Rohingya lava nga baleka amakaya ya vona eMyanmar.

Afrika-Dzonga ri seketela xitatimende xa Matsalanankulu wa UN, António Guterres, loyi a nga tshikilela mhaka ya vutihlamuleri bya Mfumo wa Myanmar ku fikelerisa nsirhelelo eka hinkwavo lava khumbhekaka, na ku tlhela va kombela tiejensi ta Vumunhu ku nyika mfikelelo eka vaaki lava lavaka mpfuno na nsirhelelo.

Khabinete yi hlohlotela mihlangano hinkwayo ku herisa madzolonga na ku papalata ku ya emahlweni na ku xanisiwa ka vanhu na ku kombela leswaku xiyimo xa Tiko ra Rakhine ku va xilulamisiwa hi ku landzelela nawu.

1.10. Angola

Khabinete yi yima na Phuresidente Zuma hi ku hoyozela Rhiphabuliki ra Angola eka ku humelerisa Nhlawulo wa Xinawu wa Tiko. Phuresidente Zuma u nghenelerile eka Ntlangu wa ku Veka Phuresidente João Manuel Gonçalves Lourenço eLuanda hi Ravumbirhi, 26 Ndzati 2017.

Afrika-Dzonga na Rhiphabuliki ra Angola va avelana matimu lawa ya fanaka eka ku lwa na xikholoni na xihlawuhlawu. Ku sukela hi 1994, matiko lawa ya mbirhi ya yile emahlweni na ku kula na ku ndlandlamuxa vuxaka bya matiko ha vumbirhi.

Angola hi rin'wana ra leri Afrika-Dzonga ri nga na vuxaka lebyikulu bya bindzu eka tikonkulu ra Afrika na ku ya emahlweni ku kurisa vuxaka bya matiko ha vumbirhi.

1.11. Ku hlaseriwa ka Vapfhumba va Netherland.

Khabinete yi alelana na ku khomiwa nkuzi eka vapfhumba lava humaka eNetherlands lava nga landzeleriwa ku suka Erivaleni ra Swihahampfhuka ra Matikoyamisava ra OR Tambo. MaAfrika-Dzonga hinkwavo vafanele va alelana na vukhamba lebyi, lebyi xungetaka ku kula ka sekithara ya vupfhumba leyi ya ka yi kula. Khabinete yi tlhela yi kombela Vukorhokeri bya Maphorisa ya Afrika-Dzonga ku endla hinkwaswo leswi nga fanela ku khoma lava nga endla manyala lawa eka vukhamba bya vona.

Khabinete yi kombela vaaki ku humesela ehandle na vuxokoxoko lebyi pfunaka vasindzisi va vulawuri bya nawu na ku kombela matimba hinkwawo ya nawu ku tirhisiwa eka lava kumiwaka va ri na nandzu.

1.12. Ku simekiwa ka buku ya nawu wa ndhavuko wa Bakoena Ba Mopeli

Khabinete yi bela mandla eka ku simekiwa ka buku, Bakoena Ba Mopeli Customary Law of Succession and Genealogy, tanihi goza rikulu leri nga fikeleriwa eka vurhangeri bya xintu eAfrika-Dzonga.

Holobye wa Mfumontirhisano na Timhaka ta Xintu, Tatana Des van Rooyen, na Vukosi bya Vuhosi Litsie III, Nhloko ya Vurhangeri bya Vuhosi bya Lesotho, vanghenelerile eka ntlangu lowu hi Musumbhunuku, 25 Ndzati 2017.

Ndzawulo ya Mfumontirhisano na Timhaka ta Xintu yi sungule ku tsala matimu ya Vuhosi/Vukosikazi hi 2011. Buku leyi yi ta pfuna ku twisisa matimu ya Bakoena Ba Mopeli na ku cincana ka rixaka exitulwini xa vuhosi ku kota ku hlayisa matimu.

2. Swibohonkulu swa Khabinete

2.1. Maendlelo ya Vaaki va Nhluvukiso wa le Dzongeni wa Afrika (SADC)

Khabinete yi pasisile ku cinciwa ka Maendlelo eka Vufambisi bya Mbangu na Nhluvukiso lowu Tiyeke wa SADC, hi Palamende. Xikongomelo xa maendlelo i ku seketela ku tirhisiwa hi ndlela leyi tiyeke na vufambisi bya ku cincana ka mindzilikano ya mbangu, leswi ku nga ku tsakela ka swirho swa matiko ya SADC.

Afrika-Dzonga, tanihi mutshamaxitulu wa SADC ku sukela hi Mhawuri 2019 ku fikela hi Mhawuri 2018 ri tinyikerile ku tiyisisa matimba ya muganga ku hlayisa mindzilikano ya switirhisiwa swa ntumbuluko na ku hlohlotela nhluvukiso lowu tiyeke exikarhi ka muganga wa SADC.

Leswi swifambelana na NDP, leyi rhangisaka vun'we bya muganga wa SADC na ku tiyisisa ku tiya ka mbangu na ku ringanana ka ku cincana ka ku hunguteka ka moya wa thyaka eka ikhonomi.

2.2. Vun'we bya xinakulobye eka Khoniferense ya Vaholobye ya Ikhonomi ya Rihlaza

Khabinete yi pasisile ku rhurhela Vun'we bya Migingiriko ya Khoniferense ya Ikhonomi ya Rihlaza ya Vaholobye hi Ndzati 2018. Xivandla lexi xi seketela matiko na miganga ku endla leswaku ku tiya ka tipholisi ta ikhonomi ya maendlelo swi va swa nkoka eka Ajenda ya 2030 ya Nhluvukiso wa ku Tiya.

I phurogireme ya UN leyi lavaka ku tisa vun'we bya vutivi ku suka eka tiejensi ta UN ta ntlhanu leti ku nga, hi ku ya hi mavin ya tona; Phurogireme ya Mbangu wa UN, Mihlangano ya Vatirhi ya Matiko ya misava; Phurogireme ya Nhluvukiso ya UN, Nhlanganowa Nhluvukiso wa Tifeme ta UN na Vuleteri na Vulavisisi wa Nhlangano wa UN.

Eku rhurheleni ka Khoniferense ya Vaholobye swi ya yisa emahlweni ajenda, laha kaya na le ka tikonkulu ra Afrika, eka kula loku hlanganeleke eka ku amukela moya wa thyaka lowu nga wu ntsongo na ndlela leyi nga tiya ya ikhonomi ya maxelo.

2.3. Huvo ya Mati ya Umngeni

Khabinete yi lemukisiwile hi xiyimo xa Huvo ya Mati ya Umngeni leyi ku nga huvo ya mati ya xiyimo xa vumbirhi etikweni leyi nghenisaka mali yo ringana R2,4 wa tibiliyoni ta tirhandi na mpimanyeto wa Matirhiselo ya Mali ya malembe ya ntlhanu ya ku tlula nkombo wa tibiliyoni ta tirhandi.  Khabinete yi lemukisiwile hi mbhurisano wa Ndzawulo ya Mati na Nkululo lowu nga eku humeleleni na vavekisi.

Ku kota ku tshamisekisa timhaka ta mafumelo eka Huvo ya Khabinete yi pasisile ku thoriwa ka Huvo ya Nkarhinyana loko Holobye a ha hatlisisa phurosese ya ku thoriwa ka Huvo leyi heleleke ya Mati ya Umngeni. Khabinete yi enetekile hi ntirho wa Holobye lowu a ri ku wu endleni ku tshamisekisa Huvo ya Mati ya Umngeni.

3. Milawumbisi

3.1. Nawumbisi wa ku Cinciwa ka ku Kamberiwa ka Misava

Khabinete yi pasisile ku hangalasiwa ka Nawumbisi wa ku Cinciwa ka ku Kamberiwa ka Misava leswaku ku nyikiwa mavonelo. Nawumbisi wa ku Cinciwa ka Nawu wa ku Kamberiwa ka Misava wa 1997 (Nawu wa 8 wa 1997).

Ku cinciwa ku yisa emahlweni vutihlamuleri na mafumelo na ku fikelerisa ku thoriwa ka swirho swin'wana eka Huvo ya Vulawuri ya Vukamberi, ku kota ku yisa emahlweni vulawuri eka nkambelo wa misava eAfrika-Dzonga.

Nawumbisi wu tlhela wu lava ku lawula vukamberi bya misava ya Afrika-Dzonga hi ku tiyisisa Mulawurinkulu wa ku Kambela ku tirhisa vuangameri bya tiko na vufambisi eka xivumbeko xa misava, nkambelo wa xivumbeko xa misava, swa tindhawu na vukorhokeri bya vuxokoxoko bya misava.

3.2. Nawumbisi wa ku Cinciwa ka Milawu ya Sayense na Thekinoloji wa 2017

Khabinete yi pasisile ku hangalasiwa ka Nawumbisi wa ku Cinciwa ka Sayense na Thekinoloji wa 2017 leswaku ku nyikiwa mavonelo. Nawumbisi wu ringanyeta vun'we na ku ringanana ka swipimelo leswi lawulaka vilawuri na mafumelo ya mabindzu ya mfumo eka vuviki eka Holobye wa Sayense na Thekinoloji. Leswi swi ta tiyisisa vun'we eka hinkwaswo swilaveko leswi lavekaka ki ringaneriwa na phurosese leyi faneleke ku landzeleriwa hi mabindzu ya mfumo loko swi ta eka mafumelo.

4. Mitlangu leyi landzelaka

4.1. N'hweti ya Vutleketli

N'hweti ya Mhawuri 2017 yi fungha N'hweti ya Vutleketli ehansi ka Nhlokomhaka leyi nge: "Hikwerhu hi yisa Afrika-Dzonga emahlweni." Khabinete yi kombela hikwavo ku tirhisana ku tiyisisa leswaku miako ya vutleketli bya tiko yi vuyerisa hinkwavo na ku hlohlotela vatirhisi ku teka vutihlamuleri na ku tirhisa milawu ya vuhlayiseki bya le magondzweni tanihi xiphemu xa vutomi bya vona bya masiku hinkwawo. Hi Ku tirhisana swin'we hi nga hunguta mafu ya le magondzweni

Hi nkarhi wa N'hweti ya Vutleketli, mfumo - hi ku rhangeriwa hi Ndzawulo ya Vutleketli - wu ta kombisa ku vuyeriwa ka ikhonomi hi sekithara hi ku kombisa vukorhokeri bya miako ya vutleketli eka vuhahisi, swa le lwandle, vutleketli bya vaaki, magondzo na xitimela. Ku simekiwa ka tiko ku ta khomeriwa Erivaleni ra Mitlangu ra Sinaba ra Daveyton eDorobeni ra Ekurhuleni hi ti 29 Ndzati 2017.
1.3. Vuvekisi eka sekithara ya vutleketli swi hlohlotela nhluvukiso na ku tumbuluxa mitirho tanihi Kungu ra Swiga swa Kaye ra Afrika-Dzonga, leri lavaka ku kurisa ikhonomi na ku tumbuluxa mitirho leyi lavekaka. Vuvekisi lebyi byi ta tiyisisa ku aka eka nhlanganelo wa vutleketli bya nhlanganelo wa vutleketli laha tikweni.

4.2. Afrika-Dzonga ri ta rhurhela ntshamo wa Afrika-Dzonga-Zimbabwe eka Khomixini ya matiko ha vumbirhi (BNC).

Phuresidente Jacob Zuma u ta rhurhela varingani va le Zimbabwe, Muchaviseki Phuresidente Robert Mugabe, loyi a nga ta va eAfrika-Dzonga ku sukela hi ti 03 Mhawuri 2017 eka ntshamo wa Vumbirhi wa BNC exikarhi ka Afrika-Dzonga na Zimbabwe. Nwanano wa ku tumbuluxa NBNC wu sayiniwile hi 2015 Dzivamisoko na ku pfuriwa ximfumo hi Mhawuri 2016 eHarare, eZimbabwe.

Afrika-Dzonga na Zimbabwe va na vuxaka lebyi nga kahle bya xipolitiki, ikhonomi na vuxaka bya vaaki lebyi humaka eka matimu lawa ya fanaka lawa ya sukaka eka malembe ya kahle. Matiko ha vumbirhi ya va avelani vuxaka lebyi nga humeki eka vuxaka bya matimu kambe na ku tirhisana ka vuxaka bya ikhonomi. Zimbabwe hi rin'wana ra matiko ya le henhla na Afrika-Dzonga - matiko ya vuxaka ya ntlhanu ya laha Tikweninkulu, lawa vuxaka bya ku xaviselana byi kombaka ku kula hi lembe na lembe.   Hi 2016, Afrika-Dzonga ri rhumela eZimbabwe tinhundzu to ringana kwalomu ka R29.3 wa tibiliyoni..

5. Mahungu ya nkoka.

5.1. Siku ra ku velekiwa – Mama Winnie Madikizela-Mandela

Khabinete yi yima na rixaka eka ku navelela Mama Winnie Madikizela-Mandela, loyi a tiviwaka tanihi Manana wa Rixaka, siku ra ntsako ra ku velekiwa loko a khoma malembe ya 81 hi Ravumbirhi, 26 Ndzati 2017.

Mama Madikizela-Mandela hi wun'wana wa MaAfrika-Dzonga loyi a tlangeriwaka tanihi wun'wana wa valwela ntshuxeko. Khabinete ya n'wi khensa eka vukorhokeri eka ku Lwela ntshuxelo na ku n'wi navelela lembe ra mikateko eka lembe leri taka eka varhandziwa va yena na ndyangu.

5.2. Banyana Banyana

Khabinete yi hoyozela Banyana Banyana eka ku hlula ka vona eka Vunghwazi bya COSAFA bya Vamanana bya 2017 endzhaku ka loko va hlurile Zimbabwe hi 2-1 eka ntlangu wo gimeta eBulawayo. Banyana Banyana va tlakusa mujeko wa Afrika-Dzonga hi ku tinyungubyisa na leswaku matirhelo ya vona ya hlohlotela vantshwa na lava na nyiko eAfrika-Dzonga ku tirha hi ku hiteka.

5.3. Ku ninginika ka misava eMexico

Khabinete yi yima na Afrika-Dzonga eka ku engetela marito yi Chavelela eka Phuresidente Enrique Peña Nieto wa Matiko ya Vun'we bya Mexico na vanhu va le Mexico endzhaku ka khombo leri hlomulaka mbilu ra ku ninginika ka misava, tsunami na xidzedze, leswi nga va nga mafu ya 225 na ku onhiwa ka miako.

6. Ku thoriwa
Ku thoriwa ku va kona endzhaku ka nkambelo wa tidyondzo na mbhasiso lowu faneleke.

6.1. Khabinete yi pasisile ku thirwa ka Huvo ya Nkarhinyana ya Huvo ya Mati ya Umngeni:
a. Manana Ziphozethu Mathenjwa (Mutshamaxitulu);
b. Manana Nompumelelo Chamane;
c. Tatana Visvin Reddy;
d. Tatana David Dikoko;
e. Manana Zodwa Manase;
f. Muyimeri Tshidi Hatashe; na
g. Tatana Midiavhathu Tshivhase.

6.2. Swirho leswi nga ta tirha eka Vulawuri bya ku Yisa Emahlweni:
a. Tatana Sandile Bubele Siyaka (theme ya vumbirhi);
b. Tatana Ntshengedzeni Anthony Michael Tshivhase (theme ya vumbirhi);
c. Tatana Christopher Ewing (theme ya vumbirhi);
d. Tatana Ebrahim Aboobaker Moolla (theme ya vumbirhi);
e. Manana Nonzukiso Zukie Siyotula; na
f. Manana Nocamagu Nomfundo Mbulawa.

6.3. Valawuri lava nga ri ki eka Vulawuri eka Huvo ya Ndzindzakhombo ya Swikweleti swa Tinhundzu leti Rhumeriwaka swa SOC ya Afrika-Dzonga:
a. Tatana Dhevendren Dharmalingam (Mutshamaxitulu);
b. Manana Vuyelwa Matsiliza (thoriwa nakambe); na
c. Mannana Siobhain O’Mahony (thoriwa nakambe).

6.4. Tatana Patrick Khulekani Dlamini u thoriwile nakambe tanihi Murhangerinkulu wa Bangi ya Nhluvukiso ya Afrika-Dzonga na ku va Mulawurinkulu wa Huvo.


Vuxokoxoko: Manana Phumla Williams - Mulawurinkulu wo Khomela
Riqingho ra le nyongeni: 083 501 0139