Khabinete yi hlanganile eTuynhuys eKapa.   

A. Xiyimo xa Khabinete eka Timhakankulu

1. Xitatimente xa Pholisi ya Mpimanyeto wa le Xikarhi ka Theme (MTBPS) xa 2017

1.1. Khabinete yi amukela MTBPS leyi andlariweke hi Holobye wa Timali, Tat. Malusi Gigaba, ePalamende, eKapa, vhiki leri nga hundza.

1.2. Mpimanyeto wo cincanyana wu ya emahlweni wu hlohlotela ku kula loku katsaka vanhu hinkwavo na nhlengeleto wa xibalo loko ku ri karhi ku sirheleriwa na ku kondletela matirhiselo ya timali ya vaaki eka dyondzo, rihanyu, switirhisiwakulu swa masungulo na nhlayiseko wa vaaki, leswi Maafrika-Dzonga varikwerhu vo tala va tshembelaka eka swona ku tiphina hi vutomi byo antswa.

1.3. Eka xivandla xa xibalo lexi tshikelelekeke, vutiboheleri bya mfumo ku ololoxa mitlhontlho eAfrika-Dzonga byi kombisiwa hi mphalalo wa ku kurisa tiikhonomi ta le malokixini na le tindhawini ta le makaya, byi tiyisa mafumelo lamanene eka tikhamphani leti nga ehansi ka vun'wini bya mfumo, xikan'we na avelo wo tivikana wo engetela wa ku nyika timali eka dyondzo ya le henhla.

1.4. Khabinete yi rhamba MaAfrika-Dzonga hinkwavo ku tikatsa eka matshalatshala lama engeteriweke ku kurisa ikhonomi.

2. Mbalango wa Vatirhi

2.1. Khabinete yi amukela Mbalango wa Vatirhi wa Kotara na Kotara lowu wa ha ku humesiwaka wa kotara ya vunharhu ya 2017, lowu wu kombeke leswaku vupfumalantirho byi tshame byi nga cincangi kusuka eka kotara leyi nga hundza eka 27.7%. Mivuyelo ya vupfumalantirho leyi rhekodiweke eka sekitara ya ximfumo ya 187 000 ekotareni, sekitara leyi nga riki ya ximfumo na sekitara ya vurimi ti rhekodile milahlekelo ya mitirho ya 71 000 na 25 000 hi ku landzelelana. Mfumo wu tama wa ha tibohile ku endla hinkwaswo leswi kotekaka ku tirhana na mitlhontlho ya vupfumalantirho naswona wu rhamba sekitara leyi nga riki ya mfumo ku tirha xiphemu xa yona.

3. Malembexidzana ya Oliver Reginald Tambo

3.1. Khabinete yi khensa MaAfrika-Dzonga hinkwavo eka ku tlangela malembexidzana ya Nhenha ya Nyimpi OR Tambo, loku heteleleke eka ku tlangeriwa hi Ravuntlhanu, 27 Nhlangula eka Muganga wa ka Nkatolo eKapa-Vuhumadyambu.

3.2. Tanihi xiphemu xa mitlangelo ya malembexidzana, Phuresidente Jacob Zuma u vile rhangerile tiphurojeke ta vuantswisi, ku katsa na:

Ku hundziseriwa ka Damu ra Ludeke eMbizana, leri ri akiweke tanihi xiphemu xa Xikimi xa Mphakelo wa Mati yo Tala xa Xifundza xa Greater Mbizana hi Ndzawulo ya Mati na Mbhasiso;
Vuendzi kuya eka ndyangu wa ka Nyameni eka Muganga wa ka Ludeke laha Phuresidente a lumekeke gezi, tanihi xiphemu xa pfhumba ra ku nghenisiwa ka gezi etindhawini ta le makaya ra mfumo ro angarhela eMbizana na le tindhawini ta le kusuhi;
Swikanyakanya swi phakeriwile eka vadyondzi va Xikolo xa le Henhla xa Vuthekiniki xa OR Tambo, tanihi xiphemu xa pfhumba ra Shova Kalula ra Ndzawulo ya Vutleketli, leri ri seketelaka vadyondzi lava va fambaka ku tlula tikhilomitara tinharhu ku ya exikolweni;
Ku nyikeriwa ka tikhomphyuta eka vadyondzi va Xikolo xo Hlawuleka xa Vukuzenzele eka vana lava hanyaka na vutsoniwa, loku rhangeriweke hi Holobye wa Vuhlanganisi, Mmamoloko Kubayi-Ngubane.
 
4. Tinhlayohlayo ta vugevenga

4.1. Khabinete yi kombela MaAfrika-Dzonga hinkwawo na miganga hinkwayo ku tirhisana na tiejensi ta nsindziso wa nawu ku lwisana na vugevenga. Tinhlayohlayo ta vugevenga leta ha ku humesiwaka hi Holobye wa Maphorisa, Tat. Fikile Mbalula, ti kombile tindhawu tin'wana laha hi khatseke ndzima eka ku lwisana na vugevenga na tindhawu tin'wana laha tilevhele ta vugevenga ti tamaka ta ha ri ehenhla.

4.2. Khabinete yi kholwa leswaku ko va ntsena hi ku tirhisana hi kona hi nga ta kota ku vuyeriwa hinkwerhu eka ku vumba miganga yo hlayiseka swinene leyi kotaka ku hluvuka.

4.3. Tinhlayohlayo ta vugevenga ti pfuna mfumo na Vukorhokeri bya Maphorisa ya Afrika-Dzonga ku endla vulanguteri eka swikongomisiwakulu na ku tirha tanihi endlelo ro tsundzuxa nkarhi wa ha ri kona ku tiyisa mitirho na maqhinga yo sivela vugevenga. I xiphemu xa qhinga ro sivela vugevenga ku tiyisisa leswaku vanhu hinkwavo etikweni va titwa va hlayisekile.

5. Madzolonga yo ya hi rimbewu (GBV)

5.1. Khabinete yi vula nakambe ku sola ka yona ka nxaniso hi swa masangu wa vavasati na vana, handle ko languta swiyimo swa le rixakeni swa vaendlaswivi lava ehlekeleteriwaka.

5.2. Khabinete yi khutaza vaxanisiwa ku mangala vugevenga lebya tihanyi eka vulawuri bya nsindziso wa nawu, lebyi byi faneleke ku lavisisa swihehlo swa GBV na ku teka goza hi ndlela yo tiya leri nga endzeni ka nawu ku tiyisisa leswaku vaendlaswivi va tengisiwa na ku xupuriwa.

5.3. Pfhumba ra 16 wa Masiku ya ku Lwisana na Madzolonga Ehenhla ka Vavasati na Vana ri le ku tshineleni naswona Khabinete yi pasisile nkongomelo wa nan'waka: "Ndzi katse na mina: Hi ri Kun'we hi Fambisa Afrika-Dzonga leyi nga riki na Madzolonga kuya Emahlweni”.

5.4. Nakambe Khabinete yi tlhela yi rhamba vaakatiko ku dyondzisana hi timfanelo ta vavasati na vana, na hi tindlela to pfuna to hambanahambana leti nga kona ku pfuna vaxanisiwa va swa madzolonga.

5.5. Pfhumba ra 16 wa Masiku ya ku Lwisana i pfhumba ra Nhlangano wa Matiko (UN), leri vaka kona lembe na lembe kusuka hi ti 25 Hukuri (Siku ra Matiko ya Misava ra ku Herisiwa ka Madzolonga ehenhla ka Vavasati) kufika hi ti 10 N'wendzamhala (Siku ra Timfanelo ta Ximunhu ra Matiko ya Misava).

5.6. MaAfrika-Dzonga ya khutaziwa ku tikatsa hi ndlela yo gingiriteka eka mapfhumba ya nseketelo na ku tlakusa vulemukisi eka miganga ya ka vona na tisekitara ta vona.

6. Samiti ya Cinco wa Vupfhumba

6.1. Khabinete yi rhamba mukhumbheki hinkwavo ku seketela mapfhumba ya cinco wa sekitara ya vupfhumba tanihi leswi ya vuyerisaka hi ndlela leyi koteka eka ikhonomi hi ku nyika matimba eka vaakindhawu lava a va tsandzisiwa na ku hlohlotela ku kula ka mitirho.

6.2. Ndzawulo ya Vupfhumba yi rhurherile Samiti ya Cinco wa Vupfhumba ya Rixaka hi ti 30 na ti 31 Nhlangula 2017 ehansi ka nkongomelo: “Vupfhumba bya hinkwavo: Cinca, Kula na ku Yisa Emahlweni”, leyi endleke leswaku ku humesiwa Xiviko xa Xiyimo xa Cinco wa Sekitara na nsimeko wa Photali yo Nyika Matimba eka Ikhonomi ya Vantima ya Endleloangarhelo ya Vupfhumba (B-BBEE) na Nkwama wa Cinco wa Vupfhumba.

7. Vuendzi bya Tiko hi Phuresidente Macky Sall wa le Senegal

7.1. Khabinete yi amukela Vuendzi bya Tiko hi Phuresidente wa Rhiphabuliki ra Senegal, Muchaviseki Macky Sall hi ti 20 Nhlangula 2017. Afrika-Dzonga na Senegal ya cincanile mavonelo ehenhla ka timhaka ta xifundza na timhaka ta misava ta nkoka swonghasi naswona ya sayinile mitwanano eka swiyenge swo talanyana.

7.2. Matiko lamambirhi ya tiphina hi vuxaka bya xipolitiki, bya xiikhonomi na bya vaaki lebyi seketeriwaka hi vuxaka bya swa matimu byo tiya lebyi tumbulukeke kusuka emalembeni ya nyimpi ya ntshunxeko.

7.3. Ku sayiniwa ka Memorandamu ya Ntwanano eka ku hlanganisiwa ka Xihlala xa Robben (lexi tirhisiweke hi mfumo wa xihlawuhlawu xo ya hi nghohe ku pfalela valwelantshunxeko) na Swihlala swa Gorée (ndlela leyi vanhu va Afrika va tlutiweke hi yona ku ya eka vutomi bya vuhlonga) swi tiyisa ku ya emahlweni ka vuxaka bya swa mfuwo na bya swa matimu bya matiko ya hina tanihileswi Mivulavulo ya Dakar ya 1987 yi tsundzukisiwaka xiswona.

8. Vuendzi kuya eAfrika-Dzonga hi vurhumiwa bya Indonesia

8.1. Khabinete yi amukela vuendzi kuta eAfrika-Dzonga hi Hosinkulu ya Mamuzilimi Husain Abubakar Syah ya Tidore eIndonesia. Vurhumiwa bya Tidore byi katse na Muhammad Amin Farouk, wa yindlu ya Tuan Guru, mulwelantshunxeko loyi a khomiweke hi Madachi kutani a rhumeriwa eka Xihlala xa Robben hi lembe ra 1780. Tuan Guru (Imam Abdullah ibn Qadi Abdussalam) na vanharhu va vanghana va yena va khotsiwile ku ringana kwalomu ka 12 wa malembe kutani endzhaku ka swoleswo va pfaleriwa evuchavelohwahwa eKapa, laha a hoxeke xandla swinene eka nhluvukiso wa vaakindhawu va muganga na ku akiwa ka kereke ya ximuzilimi yo sungula. MaAfrika-Dzonga vo tala va landzelerisa matimu ya mindyangu ya vona eka yena.

8.2. Vurhumiwa byi endzerile Huvo ya Rixaka na Huvo ya Rixaka ya Swifundzakulu laha byi amukeriweke hi vaofisiri vo fambisa, Xandla xa Phuresidente Cyril Ramaphosa na Holobye wa Nhluvukiso wa Ikhonomi Ebrahim Patel.

8.3. Vuendzi lebyi byi kombisile matimu yo fana ya mfumo wa xikoloni na nyimpi ya malembexidzana hi vukhale ya ntshunxeko wa rixaka hi vanhu va Indonesia na Afrika-Dzonga. Namuntlha hi tlangela mabindzu, vupfhumba na mihlanganiso yin'wana ya swa ikhonomoi exikarhi ka matiko lamambirhi.

9. Swikambelo swa ku hela ka lembe

9.1. Khabinete ya eneriseka leswaku swikambelo swa ku hela ka lembe eka nkarhi wa sweswi swi le ku endlekeni eswikolweni naswona mihlangano ya dyondzo yi le ku yeni emahlweni ku ri hava ku kavanyetiwa.

9.2. Dyondzo i xin'wana xa swihlohloterikulu swa vumundzuku byo antswa bya hinkwavo etikweni. Vatswari na vahlayisi va khutaziwa ku nyika nseketelo lowu faneleke eka vadyondzi hi nkarhi lowu.

9.3. Mapfhumba yo hlongorisa ya Ndzawulo ya Dyondzo ya le Hansi na mapfhumba man’wana ya pfunile vadyondzi lava khumbekeke hi mikombiso ya ku vilela elembeni naswona mbuyelo lowunene wu languteriwile.

10. Nkhomano wa vaaki

10.1. Khabinete yi hoyozela tiejensi ta nsindziso wa nawu na ntirhisano kusuka eka vaakindhawu lava va pfuneke eka ku voniwa nandzu ka Willem Oosthuizen na Theo Jackson. Lavambirhi va sindzisile Victor Mlotshwa ku nghena ebokisini na ku n'wi chavisa hi ku vula leswaku va ta n'wi chela hi petirolo.

10.2. Vuavanyisi lebyi byi kombisa leswaku milawu ya Afrika-Dzonga yi tiyile eka ku sirhelela timfanelo ta vaakatiko hinkwavo.

10.3. Khabinete yi ya emahlweni yi tiyisisa mfanelo ya Maafrika-Dzonga hinkwavo ku endla nkombiso wa ku vilela wo rhula tanihi xiphemu xa xidemokirasi xa hina xa vumbiwa. Hambiswiritano, timfanelo leti tsariweke eka Vumbiwa ra Rhiphabuliki ra Afrika-Dzonga ra 1996 a hi le ti hetisekeke naswona a ti fanelangi ku onha timfanelo ta xidemokirasi ta van'wana.

10.4. Khabinete yi sola ku pfariwa ka magondzo ya vaaki, hi ku kombisa mifungho ya ntshikelelo wa nkarhi lowu nga hundza na ku onhiwa ka mifungho ya rixaka leyi nga xikombiso xa xidemokirasi xa hina lexi kumekeke ku tika.

10.5. Khabinete ya tiboha eka xiave xa yona xa ku aka rixaka leri khomaneke ra hinkwavo naswona yi rhamba vaakatiko hinkwavo ku tirha xiphemu xa vona hi ndlela ya vutihlamuleri na hi moya wa ku tirhisana ku aka Afrika-Dzonga leri nga na vun'we, leri nga yiki hi nghohe, leri nga yiki hi rimbewu, ra xidemokirasi na ku va leri humelelaka.

B. Swiboho swa Khabinete

11.1. Khabinete yi pasisile Xiviko eka Xiyimo xa Mfumo wa Miganga xa 2015/16 eAfrika-Dzonga. Xiviko xi katsakanya ndzima leyi khatsiweke eka ku simekiwa ka Pfhumba ra ku Vuyela eka Maendlelo ya Masungulo (B2B), kungu ra matirhelo ku tiyisisa mphakelo wa vukorhokeri bya masungulo, mafumelo lamanene na malawulelo ya swa timali lamanene.

Xiviko xi kombisa swiyenge swa mitlhontlho na ku nyika masungulo ya nsimeko wa xiyenge xa vumbirhi xa Pfhumba ra B2B.

Xiviko lexi xi ta andlariwa ePalamende.

11.2. Khabinete yi seketerile mihundzuluxo leyi ringanyetiweke ya Tikhodi ta Sekitara ta B-BBEE tinharhu. Mihundzuluxo lexi yi tirhana na mitlhontlho na mihambuko ya sekitara eka cinco lowu nkarhi wun'wana a wu nga ta lulamisiwa hi ku hetiseka hi tikhodi to angarhela. Tisekitara letinharhu ti le ka Vurimi, Timali na Vuaki. Mihundzuluxo leyi ringanyetiwaka yi bumabumeriwile hi vakhumbheki lava faneleke. Tikhodi ta sekitara leti hundzuluxiweke hinkwato ti ta gazetiwa.

11.3. Khabinete yi pasisile Qhinga ra Xielekitironiki ra Rixaka na nkandziyiso wa rona eka Gazete ya Mfumo. Ri kandziyisiwile hi Dzivamisoko 2017 ku kuma mavonelo ya vaaki. Qhinga lera xielekitironiki ri hlamusela xivono lexi avelaniwaka na cinco wa endlelo kusuka eka rixaka ra vuxokoxoko kuya eka ikhonomi na rixaka ra vutivi.

Ri lulamisa mitlhontlho, ku katsa na xiavanyisi xa xidijiti exikarhi ka lava nga fuma na lava nga swela, exikarhi ka mitlawa ya ku ya hi nghohe, na tindhawu ta ntivomisava to hambanahambana na timhaka ta rimbewu.

Ri nyika pulatifomo eka MaAfrika-Dzonga ku hlanganisa thekinoloji, leyi faneleke na ku fambelana na ku antswisa nhluvukiso na ku humelela ka ikhonomi ku vuyerisa rixaka hinkwaro ka rona. Ndzawulo ya Vuhlanganisi bya Tiqingho na Vukorhokeri bya Poso yi ta nyika mahungu hi xitalo eka qhinga leri.

11.4. Khabinete yi pasisile Qhinga na Kungu ra Mfumo wa Xielekitironiki ra Rixaka, leri ga ta kandziyisiwa eka Gazete ya Mfumo. Ri ta tisa cinco wa xidijiti eka vukorhokeri bya vaaki na ku kotisa ku nyikiwa ka nkoka lowu antswisiweke wa vukorhokeri loko ku ri karhi ku tirhisiwa tithekinoloji ta xidijiti. Qhinga ri kongomisa, exikarhi ka swin'wana, ku avanyisiwa ka mapfhumba ya mfumo ya xielekitironiki na tiphurosese leti endliwa hi kambirhi, nhlayisa-switiviwa, leswi nga katsanisekiki na leswi tirhaka hindlela leyi tlangisaka swipfuno swa tisisiteme ta xikalo lexikulu. Nakambe swi ta engetela matirhiselo ya thekinoloji ya vuhlanganisi na mahungu (tiICT), ku kondletela maendlelo lamantshwa eka tithekinoloji na switirhisiwa swa Mfumo wa Xielekitironiki.

11.5. Khabinete yi pasisile Qhinga ra Nhluvukiso wa Mabindzu Lamatsongo, ya le Xikarhi na Lamatsongo swinene (SMME) ra ICT. Lowu i mphalalo lowu kongomaneke na sekitara ku lulamisa mitlhontlho leyi nga langutana na tiSMME leti tirhaka eka sekitara ya ICT.

Qhinga leri ri ringanyeta miphalalo yo hatlisisa nhluvukiso na ku kula ka mabindzu lamatsongo eka sekitara ya ICT, loko ku ri karhi ku humelerisiwa ntlakuko eka tilevhele ta matekelo na matirhiselo ya tiICT hi sekitara ya mabindzu lamatsongo hi ku angarhela.

Qhinga leri ri na xikongomelo xa ku seketela mabindzu ya ICT lama ha sungulaka, ku tiyisa mabindzu lama nga kona na ku ndlandlamukisa nseketelo kuya eka tiSMME leti nga na vuswikoti bya ku tirha kahle.

11.6. Khabinete yi pasisile nkandziyiso wa Xiviko xa Nkambelo wa Pfhumba ra Mphamelo wa Swakudya Eswikolweni ra Rixaka. Leri i pfhumba ra mfumo leri nga na mpimanyeto wa lembe na lembe wa R5.5 wa tibiliyoni eka kaye wa timiliyoni ta vana kusuka eka miganga leyi nga swela leyi kumaka swakudya leswi akaka miri siku na siku exikolweni. Xiviko lexi xi nyika tindhawu leti nga na nsimeko lowu tirhaka hindlela leyi vuyerisaka na tindhawu tin'wana leti ti lavaka vuantswisi.

Xiviko lexi xi ta endliwa xi kumeka eka webusayiti ya Ndzawulo ya Nkunguhato, Nandzeleriso na Nkambelo (www.dpme.gov.za).

11.7. Khabinete yi seketela ku yimela ku hlawuriwa hi vuntshwa ka Afrika-Dzonga eka vuxirho bya malembe mambirhi bya Khansele ya Nhlangano wa swa Malwandle wa Matiko ya Misava (IMO). Mihlawulo leyi yi ta khomiwa hi nkarhi wa Nhlengeletano yo Nyika Vuxokoxoko ya Nkarhi na Nkarhi ya Huvo ya vu 30 kusuka hi ti 27 Hukuri kufika ti 6 N'wendzamhala eLondon, eUnited Kingdom.

Afrika-Dzonga i tiko leri nga na malwandle leri nga na ekusuhi na 80% wa bindzu ra matiko ya misava leri endliwaka elwandle. Vuxirho bya Afrika-Dzonga eka Khansele ya IMO byi hoxa xandla eka ku kula ka mitirho loku endliwa ka suka eka Operation Phakisa: Ikhonomi ya swa Malwandle.

11.8. Khabinete yi pasisile ku andlariwa ePalamende ka ku sayiniwa na ku pfumeleriwa ka Ndzhundzhuluxo wa Phurotokholo ya Montreal eka Mimusi leyi Onhaka Leyara ya Ozoni ku katsa na tihayidirofulorokhaboni (tiHFC). Ndzhundzuluxo lowu wu lava ku herisa tiHFC (Ntwanano wa Khigali), leti ti nga tin'wana ta tigasi ta girinihawuzi leti ti hoxaka xandla eka ku onhiwa ka leyara ya ozoni. Afrika-Dzonga se i musayini eka Phurotokholo ya Montreal.  

11.9. Nakambe Khabinete yi pasisile ku andlariwa ePalamende ka ku pfumeleriwa ka Ntwanano wa Minamata eka Mekhuri. Wu nyika swivandlanene eka nsirhelelo wa mitlawa leyi nga sirhelelekangiki, ngopfungopfu liyani yi tshamaka etindhawini laha ku nga na nghingiriko wa vucelamigodi, ehenhla ka switandzhaku swa khombo swa mekhuri eka mbangu na rihanyu ra vanhu.

11.10. Khabinete yi hlamuseriwile hi Xiviko xa Khomixini ya Ndzavisiso eka Dyondzo ya le Henhla na Vuleteri eRhiphabuliki ra Afrika-Dzonga. Komiti ya Nkwama wa Hofisi ya Phuresidente yi ta tshama ku nga ri khale ku konanisa leswi swi vulaka swona eka swa timali. Ndzawulo ya Dyondzo ya le Henhla na Vuleteri yi ta fanela ku kambisisa tipholisi ta milawu leyi fambelanaka, laha swi faneleke. Phuresidente Zuma u ta humesa xiviko eka vaaki ku nga ri khale naswona muvulavuleri wa Phuresidente, Dok. Bongani Ngqulunga, u ta nyika xitiviso hi mayelana na mhaka leyi.

C. Milawumbisi

12.1. Khabinete yi pasisile Nawumbisi wa Muholo wa Mpimohansi wa Rixaka

lowu khumbaka muholo wa mpimohansi eka vatirhi lava holeriwaka muholo wa le hansihansi eka Vanhu lava ringaneleke ku Tirha eAfrika-Dzonga. Nawumbisi lowu wu koxa ku va mutirhi un'wana na un'wana a holeriwa muholo lowu nga riki ehansi ka muholo wa mpimohansi wa rixaka. Xikan'wekan'we loko Nawumbisi lowu wu sungula ku tirha vathori va ta languteriwa ku holela vatirhi va vona muholo lowu nga riki ehansi ka mpimohansi wa rixaka, lowu faneleke ku cinciwanyana lembe na lembe.

12.2. Nakambe Khabinete yi pasisile xibumabumelo xo ya ePalamende xa

Nawumbisi-Ndzhundzhuluxo waSwipimelo swa Masungulo swa le Ntirhweni wa 2017. Lowu wu hundzuluxa Basic Conditions of Employment Act, 1997 (Act 75 of 1997) (Nawu wa Swipimelo swa Masungulo swa le Ntirhweni, 1997 (Nawu wa 75 wa 1997) ku tiyisisa leswaku wu lulamisela Nawumbisi wa Muholo wa Mpimohansi.

12.3. Khabinete yi pasisile xibumabumelo xo ya ePalamende xa Nawumbisi-Ndzhundzhuluxo wa Vuxaka bya Vatirhi wa 2017. Nawumbisi i mahetelelo ya nkanelo wa vakhumbheki lava faneleke hinkwavo. Exikarhi ka swin'wana, wu klulamisa maendlelo yo kombisa ku vilela, switereko leswi kokaka nkarhi wo leha kufika emakumu na mitlawa yo tsundzuxa ya vulamuri.  

12.4. Khabinete yi pasisile xibumabumelo xo ya ePalamende xa Mfumo wa

Miganga: Nawumbisi-Ndzhundzhuluxowa Swivumbeko swa Timasipala wa 2017. Lowu wu hundzuluxa Local Government: Municipal Structures Act, 1998 (Act 117 of 1998) (Mfumo wa Miganga: Nawu wa Swivumbeko swa Timasipala, 1998 (Nawu wa 117 wa 1998).

Nawumbisi wu lava ku tiyisa milulamiselo ya mafumelo ya le xikarhi ka mifumo na ya xidemokirasi. Nakambe wu lava ku lulamisa timhaka leti fambelanaka na mafambiselo na malawulelo ya mihlawulo ya timasipala, na ku kondletela ku pfuna na vuswikoti bya nsimeko wa Nawu, xikan'we na ku tiyisisa vuangameri na mafumelo eka timasipala.

12.5. Khabinete yi pasisile xibumabumelo xo ya ePalamende xa Nawumbisi wa
Tisisiteme ta Ntsariso wa Mapapila ya Vun'wini bya Miako ya Xielekitironiki wa 2017. Nawumbisi se wu yisiwile eka nkanelo wa vaaki.

Wu pfumelela nhluvukiso wa sisiteme ya ntsariso wa mapapila ya vun'wini bya miako ya xielekitironiki (e-DRS), eka ku phurosesiwa ka mapapila ya vun'wini bya miako, ku humelerisa ntsariso wa tivholomu letikulu ta mapapila ya vun'wini bya miako tanihilaha swi laviwaka hakona hi mapfhumba ya mpfuxeto wa misava ya Mfumo.

12.6. Tanihi xiphemu xa ku kondletela ntirhiso wa tiICT ku aka ikhonomi leyi katsaka hinkwavo, Khabinete yi pasisile Nawumbisi wa Vandla ra Swikili swa Xielekitironiki ra Rixaka ra iKamva wa 2017 (Nawumbisi wa iNeSI) ku va wu gazetiwa ku va na nkanelo na mavonelo ya vaaki.

Nawumbisi wa iNeSI wu lulamisela ku tumbuluxiwa ka iNeSI tanihi vandla ra mfumo leri nga na milawu leyi kotisaka ya rona n'wini, ku lulamisa nkayivelo wa swikili swa xielekitironiki leswi swi kavanyetaka vuvekisi, nhluvukiso wa ikhonomi ya vanhu na nhluvukiso wa vuswikoti etikweni.

Leswi swi ta tumbuluxa tihabu ta ntshovelo wa ICT eka xifundzakulu xin'wana na xin'wana, leswi endzhaku ka swona swi nga ta pfuna iNeSI ku hluvukisa na ku dizayina tiphurogireme leti faneleke na matheriyali wo letela, ku kondletela na ku endla ndzavisiso wa vutumbuluxi, na ku nyika vuswikoti bya ndzavisiso eka swichudeni swa le ndzhaku ka mithwaso ya digiri.

12.7. Khabinete yi pasisile vuhangalasi bya Nawumbisi-Ndzhundzhuluxo wa Vukorhokeri bya Poso eka Gazete ya Mfumo ku kuma mavonelo ya vaaki. Lowu wu hundzuluxa Postal Services Amendment Act No. 124 of 1998 (Nawu wa-Ndzhundzhuluxo wa Vukorhokeri bya Poso wa No. 124 wa 1998).

Nawumbisi wu lulamisela ku vumbiwa hi vuntshwa ka sekitara ya poso hi ku angarhela ku hoxa xandla eka milulamiselo ya mfikelelo wa vanhu hinkwavo eka vukorhokeri bya xielekitironiki bya vutumbuluxi loko ku ri karhi ku yiwa emahlweni na ku nyika vukorhokeri bya poso bya ntolovelo bya nkoka na ku va byo hlayiseka.

Leswi swi hoxa xandla eka ndzingano na xindzhuti xa ximunhu hikwalaho ka mfikelelo wa mahungu na vukorhokeri bya poso lebyi nga durhiki, leswi humelerisaka nhluvukiso wa vaaki na ku antswisa nkoka wa vutomi bya vanhu na miganga.

D. Mitlangu leyi Taka

Nakambe Khabinete yi amukela yin'wana ya mitlangu leyi taka eka khalendara ya mfumo.

13. Pfhumba ra Nandzeleriso ra Siyahlola ra Hofisi ya Phuresidente

13.1. Phuresidente Zuma u kunguhateriwileku endzela Xibedhlele xa Tidyondzo xa Steve Biko eTshwane hi Ravuntlhanu, 3 Hukuri 2017 ku endla nandzeleriso wa mphakelo wa vukorhokeri bya nhlayiso wa swa rihanyu tanihi xiphemu xa Pfhumba ra Nandzeleriso wa Siyahlola ra Hofisi ya Phuresidente.

Xibedhlele lexi i xin'wana xa swibedhlele leswi tirhaka kahle etikweni naswona xi thyiwile endzhaku ka Steve Bantu Biko, sirha nhenha ya nyimpi ya ntshunxeko na khale ka xichudeni xa vudokodela eka khale ka Yunivhesiti ya Natal (sweswi yi vitaniwaka Yunivhesiti ya KwaZulu-Natal).

Vuendzi bya Phuresidente Zuma i xiphemu xa pfhumba ra nandzeleriso ra mfumo leri yaka emahlweni leri nga na xikongomelo xa ku lulamisa mitlhontlho leyi nga langutana na swibedhlele swa mfumo na ku antswisa sisiteme ya nhlayiso wa swa rihanyu etikweni, lexi xi nga xin'wana xa swirhanganakulu swa mfumo.

14. N'hweti ya Vulemukisi bya Timfanelo ta Vutsoniwa bya Rixaka

14.1. Khabinete yi rhamba MaAfrika-Dzonga hinkwawo ku seketela N’hweti ya Vulemukisi ya Timfanelo ta Vutsoniwa bya Rixaka exikarhi ka ti3 Hukuri na ti3 N'wendzamhala 2017, leyi tlhelaka yi kotlana na Siku ra Vanhu lava hanyaka na Vutsoniwa ra Matiko ya Misava.

MaAfrika-Dzonga ya khutaziwa ku tlakusa vulemukisi na ku sirhelela timfanelo ta vanhu lava hanyaka na vutsoniwa, loko ku ri karhi ku tekeriwa enhlokweni mivuyelo leyi yi kumekeke ku lulamisa mitlhontlho leyi langutaneke na vanhu lava hanyaka na vutsoniwa.

15. Khomferense ya Nhluvukiso wa Ikhonomi ya Miganga ya Rixaka

15.1. Ndzawulo ya Mfumontirhisano na Timhaka ta Xintu na Ndzawulo ya Nhluvukiso wa Mabindzu Lamatsongo ti ta rhamba Khomferense ya Nhluvukiso wa Ikhonomi ya Miganga ya Rixaka yo sungula hi ti 9 na 10 Hukuri 2017 eGauteng.

Khomferense i pulatifomo ya xiqhinga ya n'wangulano exikarhi ka sekitara ya mfumo na leyi nga riki ya mfumo eka timhaka leti nga emahungwini na ta nkoka swonghasi hi mayelana na ku hlohlotela tiikhonomi ta le migangeni hi ku tumbuluxa mbangu lowu kotisaka ku fikelela nhluvukiso wa ikhonomi lowu katsaka vanhu hinkwavo.

E. Mahungu

16.1. Khabinete yi amukela xitiviso xa ku tlula biliyoni yin'we ya tidolara ta US leti nga vekisiwa eka tin'hweti to talanyana eka Ikhonomi ya Afrika-Dzonga eka thekinoloji, dyondzo na bindzuvurimi. Leswi swi tivisiwile hi Muyimelatiko Harold Doley, Jr, Gavhenara wa Bangi ya Nhluvukiso ya Afrika.

16.2. Khabinete yi hoyozela Dok. Nono Simelela eka ku thoriwa ka yena tanihi Mulawuri-Jenerala wo Pfuneta wa Nhlangano wa Rihanyu wa Misava (WHO). Dok. Simelela u ta rhangela Xiyenge xa Ndyangu, Vavasati, Vana na Vakondlo-a-ndzi-dyi xa WHO kusuka hi ti 13 Hukuri 2017. I wansati wa MuAfrika wo sungula ku na gayinokholojisiti eAfrika-Dzonga.

16.3. Khabinete yi amukela xitiviso hi Rhagibi ya Misava lexi xi bumabumeleke Afrika-Dzonga tanihi tiko leri tsakeriwaka ku rhurhela mphikizano wa Khapu ya Misava ya Rhagibi ya 2023. Nakambe Khabinete yi hoyozela ntirho wa Holobye wa Mitlangu na Vuhungasi, Tat. Thulas Nxesi, Xandla xa Phuresidente Ramaphosa na xipanu xa bidi xa Nhlangano wa Rhagibi wa Afrika-Dzonga. Rhagibi ya Misava yi ta tivisa xiboho xo hetelela hi ti 15 Hukuri 2017.

16.4. Khabinete yi hoyozela vangheneri hinkwavo na vahluri va Masagwadi ya Maendlelo Lamantshwa ya Sekitara ya Mfumo ya Lembe na Lembe ya vu 15. Masagwadi lama ya tekela enhlokweni mapfhumba ya mphakelo wa vukorhokeri lama humeleleke na lama vuyeriseke lama ya fikeleriweke hi ku tirhisiwa ka maendlelo lamantshwa na switirho leswintshwa.

16.5. Khabinete yi hoyozela Xipanu xa Bolo ya Milenge xa SuperSport United eka ku va xi fikelerile makumu ya Khapu ya Khonfederexini ya CAF endzhaku ka ku hlula xipanu xa le Tunisia xa Club Africa hi swikoro swa 3-1 na 4-2 hi nkatsakanyo. Xipanu lexi hi ntolovelo xi tivekaka tanihi Matsatsantsa xi ta ombana na TP Mazembe eka makumu ya mphikizano wa swipanu swa tikokulu wa xiyenge xa vumbirhi n'hweti leyi taka.

16.6. Khabinete yi humesile nchavelelo wa yona eka ndyangu na vanghana va Ian McLeod, loyi ku hundza ka yena emisaveni swi veke ndzahlekelo eka bolo ya milenge ya Afrika-Dzonga. U vile MuAfrika-Dzonga wo sungula ku va n'watipempe eka mphikizano wa Khapu ya Misava ya FIFA, loko a fambisile mphikizano wa misava wa 1998 eFurwa.

F. Ku thoriwa

17.1. Ku thoriwa hinkwako ku ya hi ku tiyisisiwa ka mithwaso na ku basisiwa loku faneleke. Valawuri va Huvo ya Export Credit Insurance Corporation of South Africa SOC Limited:
a. Man. Lerato Herriette Mothae; na
b. Man. Sisa Mayekiso.

17.2. Swirho swa nkarhi hinkwawo swa Huvo ya Vatirhisi ya Rixaka:
a. Man. Hazel Viloshni Devraj; na
b. Gqwetha John Rinton Simpson.

17.3. Ku thoriwa hi vuntshwa ka swirho swa nkarhinyana swimbirhi eka Huvo ya Mphikizano:
a. Phur. Imraan Valodia; na
b. Tat. Anton Roskan.

17.4. Huvo ya Khansele ya Ndzavisiso wa Sayense ya swa Vanhu:
a. Phur. Mvuyo Tom – (Mutshamaxitulu);
b. Phur. Lindiwe Zungu;
c. Man. Nasima Badsha;
d. Phur. Relebohile Moletsane;
e. Phur. Haroon Bhorat;
f. Phur. Shireen Hassim;
g. Man. Precious Nompumelelo Sibiya;
h. Phur. Mark Bussain;
i. Gqwetha Roshan Dehal; na
j. Dok. Abdalia Hamdok.

Swivutiso:
Man Phumla Williams – Mulawuri-Jenerali wo Khomela (GCIS)
Selifoni: 083 501 0139