Khabinete yi hlangane hi Ravunharhu, 21 Mhawuri 2019 eTuynhuys eKapa.

A. Xiyimo xa Khabinete eka timhakankulu

1. Ndzindzakhombo wa swa Rihanyu wa Rixaka (NHI)

1.1. Khabinete yi kombela swirho swa vaaki ku tikarhatela ku twisisa Nawumbisi wa NHI, lowu sweswi wu nga ePalamende. Tiphurosese ta le palamende ti ta nyika vaaki xivandlanene xin'wana xo tikarhatela ku twisisa Nawumbisi lowu.

1.3. Loko se wu pasisiwile ku va nawu, Nawumbisi wu ta endla swi koteka eka mfikelelo wa mani na mani eka nhlayiso wa rihanyu eka vaakatiko hinkwavo etikweni ra hina, handle ko languta matshamelo ya soxiyoikhonomi ya vona. Mfanelo leyi yi hlamuseriwile eka Vumbiwa ra Rhiphabliki ra Afrika-Dzonga ra 1996.

1.4. Khabinete yi tama yi ri na ntshembo wa leswaku NHI yi ta simekiwa hi swiphemuphemu na hi ndlela ya vutihlamuleri. Kungu ro simeka ri ta hluvukisiwa na ku kandziyisiwa loko se Nawumbisi wu pasisiwile ku va nawu. 

2. Riendzo ra Ximfumo ro ya eTanzania na Samiti ya SADC

2.1. Khabinete yi kumile xiviko xa Riendzo ra Ximfumo ra Phuresidente Cyril Ramaphosa ra ku ya eUnited Republic of Tanzania, lexi tlheleke xi katsa na vurhumiwa bya bindzu ku tlakusa bindzu na vuvekisi exikarhi ka Afrika. Tanihi xiphemu xa phurogireme ya mfikelelo eka vanhu, Phuresidente u tlhele a endzela Morogoro, leri rhurheleke valwelantshuxeko va Afrika-Dzonga. U vekerile swiluva eka Xihondzo xa Mazimbu hi ku xixima na ku tsundzuka Maafrika-Dzonga hinkwawo lawa ya feleke evuchavelahwahwa.

2.2. Phuresidente Ramaphosa u tlhele a rhangela vurhumiwa bya Afrika-Dzonga ku ya eka Samiti yo Ntolovelo ya Muganga wa Nhluvukiso wa le Dzongeni wa Afrika (SADC) wa vu39  ya Varhangeri va Matiko, laha ntangha ya yena hi ntirho ya Tanzania, Phuresidente John Pombe Magufuli a sunguleke Vutshamaxitulu bya SADC.

2.3. Eka xiyimo xa yena tanihi Muolovisi wa SADC eka Vukosi bya Lesotho, Phuresidente Ramaphosa u nyikile xiviko eka mihluvukiso eka phurosese ya maoloviselo hi nkarhi wa Samiti ya Troika ya SADC ya Xirho xa Ntwanano wa swa Tipolitiki, Vuhlayiseki na Vusirheleri leyi veke kona hi Ravuntlhanu, 16 Mhawuri 2019.

3. Nhlengeletano ya BASIC ya vu28

3.1. Khabinete yi tekele enhlokweni nhlengeletano ya Brazil, Afrika-Dzonga, Indiya na Chayina (BASIC) ya vu28 ya ku Cinca ka Tlayimeti leyi veke kona eBrazil kusuka hi  14 ku fikela  16 Mhawuri 2019.

3.2. Khabinete yi tlhele yi amukela nghingiriko wa ku tiyimisela eka ku cinca ka tlayimeti lowu sunguriweke hi matiko ya BASIC hi ku seketela mitwanano ya matiko hinkwawo eka nkarhi wo rhanga na wa le ndzhaku ka 2020, handle ka mitlhontlhonyingi ya soxiyoikhonomi  leyi matiko lawa ya langutaneke na yona. 

3.3. Khabinete yi seketele xikombelo xa matiko ya BASIC xa ku va matiko lama hluvukeke ya nyika timali, hundziselo wa thekinoloji na ku hluvukisa vuswikoti loku ringaneke ku olovisa matirhiselo lama tirhisekaka ya Ntwanano wa Rimba ra UN eka ku Cinca ka Tlayimeti, Milawu ya maendlelo ya Kyoto ya wona na Ntwanano wa Paris hi ndlela leyi nga tlakuseki ku kolota ka matiko lawa ya ha hluvukaka.

B. Swiboho swa Khabinete

1. Modlolo wa Mphakelo wa Vukorhokeri lebyi kongomisiweke eka Xifundzantsongo

1.1. Khabinete yi pasisile Modlolo wa Mphakelo wa Vukorhokeri lebyi Kongomisiweke eka Xifundzantsongo lowuntshwa, tanihi vutumbuluxi bya nkoka eka matirhiselo ya tiphurogireme ta mphakelo wa vukorhokeri. Modlolo lowu sweswi wu kongomisaka eka swifundzantsongo swa makumemunemune (44) na timadorobanakulu ya nhungu wu ta tiyisisa ntwanano na mpfanganiso eka makunguhatelo, mapimanyetelo na matirhiselo ya tiphurojeke ta mphakelo wa vukorhokeri eka swifundza hinkwaswo hi swiyenge swa mfumo hinkwaswo swinharhu – swa tiko hinkwaro, swa swifundzankulu na swa mifumo ya miganga.

1.2. Modlolo wu khomanisiwile na Nawu wa Rimba ra Vuxaka Exikarhi ka mifumo, 2005 (Nawu wa 13 wa 2005) lowu lulamiselaka rimba ra xiyimo lexi pfanganisiweke na ku hlanganisiwa ka swirhangana swa nhluvukiso na swikongomelo exikarhi ka swiyenge swa mfumo swinharhu. Xi tlhela xi languteriwa ku tlakusa matshalatshala yan'wana ya xiyimo yo fana na makungu ya nhluvukiso lowu hlanganisiweke ku ri na xikongomiso xa le rivaleni xa ku simekiwa ka kungu rin'we eka xifundzantsongo xin'wana na xin'wana eka swiyenge swa mfumo hinkwaswo.

1.3. Phuresidente Ramaphosa u ta va murhangeri wa modlolo, a seketeriwa hi Xandla xa Phuresidente David Mabuza na Khabinete hinkwayo. Vaholobyenkulu va Swifundzankulu na Khabinete ya vona na Timeyara ta timasipala na va swifundzankulu, xikan'we na ti-EXCO ta vona,va ta xiphemu xa matirhiselo ya modlolo lowu  wa mphakelo wa vukorhokeri lebyi kongomisiweke eka xifundza. 

2. Huvo yo Hlanganisa ya Phuresidente (PCC)

2.1. Phuresidente Ramaphosa u vitanile nhlengeletano ya PCC leyi a yi ri yo sungula eka Mafambiselo ya vutsevu ya mfumo lowu  hi Ravumbirhi, 20 Mhawuri. Modlolo wa Mphakelo wa Vukorhokeri lowu Kongomisiweke eka Xifundzantsongo wu hlamuseriwile eka PCC na ku amukeriwa hi Vaholobyenkulu va Swifundzankulu hinkwavo. 

2.2. Nhlengeletano yi tlhele yi pfumelelana hi tiphurojeke ta masungulo eka xifundzantsongo leti nga ta endzeriwa hi Phuresidente leti nga ta katsa Xifundzantsongo xa OR Tambo eKapaVuxa; Xifundzantsongo xa Waterberg eLimpopo na Masipala wa Dorobankulu ra Ethekwini eKwaZulu-Natal.

2.3. Tiphurojeke ta masungulo tinharhu leti nga ta endzeriwa ti katsa xifundzantsongo xa le matikoxikaya, xifundzantsongo xa migodi na dorobankulu leri nga emadorobeni. Loko leti ku ta va ku ri ta le masungulweni eka modlolo wa mphakelo lowu kongomisiweke eka xifundzantsongo, swifundzantsongo swa 42 leswi saleke na madorobankulu ya nkombo na wona ma ta endzeriwa hi Phuresidente Ramaphosa na mfumo wa yena swin'we na vurhangeri bya mfumo wa swifundzakulu eka nkarhi wa Mafambiselo ya mfumo lowu wa vutsevu.

2.4. Nhlengeletano yi tlhele yi kuma mbiko na ku kanela hi nhlanganiso wa maqhinga ya Nhluvukiso wa ku Kula ka Swifundzankulu swa kaye na Rimba ra Maqhinga ya Themexikarhi ra mfumo ra 2019 – 2024.

3. Ntwanano wa Nkwama wa Indiya, Brazil na Afrika-Dzonga (IBSA)

3.1. Khabinete yi pasisile xikombelo xa Nkwama wa IBSA eka ku Hungutiwa ka Vusweti na Ndlala (Ntwanano wa Nkwama wa IBSA) ePalamende ku va wu pasisiwa ximfumo. Ntwanano wu le xikarhi ka Mfumo na Rhiphabliki ra Indiya, Mfumo wa Federetivhi wa Rhiphabliki ra Brazil na Mfumo wa Rhiphabliki ra Afrika-Dzonga.

3.2. Nkwama wa IBSA wu tumbuluxiwile hi 2004 ku rhangela matshalatshala lama nga na ntshikelelona ku rhangisa vanhu eka ku tlakusiwa ka Ntirhisano wa Dzonga-Dzonga.

3.3. Nkwama wu endle Afrika-Dzonga yi hoxa xandla hi ndlela leyinene na hi ndlela ya nkoka ku yisa eka matshalatshala ya matiko ya misava ku hunguta vusweti na ndlala leyi nyanyeke eka matiko lawa ya ha hluvukaka. Wu tlhele wu hoxa xandla hi ku humelela eku tlakuseni ti-SDG ta 17  hinkwato eka kwalomu ka matiko ya vutirhisani ya makumembirhin'we (21).

4. Nhlengeletano ya Vaholobye ya vu4 ya Vuswikoti bya Afrika byo Angula hi Xihatla eka Swiphiqo (ACIRC)

4.1. Khabinete yi pasisile ku rhurheriwa ka nhlengeletano yo lulamisa ya vativinkulu ya Nhlengeletano ya Vaholobye ya vu4 ya Tinxaka leti Tinyiketeleke ta ACIRC kusukela hi 30 Mhawuri ku fikela 3 Ndzati 2019.

4.2. Leswi swi seketela na ku hoxa xandla eka swirhangana swa mfumo eku tlakuseni ku rhula na ntshamiseko wa tikonkulu na rhijini, na ku vona leswaku swiboho swa Nhlangano wa Matiko ya Afrika (AU) leswi yelanaka ku twananisiwa ka migingiriko ya Vuthu ra ACIRC na Vuthu ro Rindzela ra Afrika (ASF) ka fikeleriwa. Leswi swi ta ya emahlweni swi endla leswaku Ku rhula ka Afrika na Makunguhatelo ya Vusirheleri swa twananisiwa na ku tirhisiwa.

4.3. Afrika-Dzonga na Tinxaka leti Tinyiketeleke ta 12 tin'wana i xiphemu xa ACIRC lexi tumbuluxiweke hi 2013 tanihi malulamiselo ya xinkadyana ku fikela ku sungula ku tirha ka ASF.

C. Milawumbisi

1. Nawumbisi wa Nsirhelelo wa Vaxavi va Tindlu wa 2019

1.1. Khabinete yi pasisile ku kandziyisiwa ka Nawumbisi wa Nsirhelelo wa Vaxaviva Tindlu wa 2019 eka Gazete ya Mfumo ku kuma swibumabumelo swa vaaki.

1.2. Nawumbisi wu herisa Nawu wa tindlela ta Nsirhelelo wa Vaxaviva Tindlu wa 1998 (Nawu wa 95 wa 1998) wa sweswi. Rimba ra swa nawu leririntshwa ri ta lawula vaaki va tindlu na vahluvukisi; ri ndlandlamuxa nsirhelelo eka vaxavi va tindlu; ri sungula switirho swo vona ku landzeleriwa ka nawu leswi pfunaka na ku nyika mixupulo/swigwevo ku yimisa ku nga landzeleli nawu hi vaaki va tindlu.

1.3. Nawumbisi wu tlhela wu tumbuluxa mbangu lowu kotisaka lava ha ku nghenaka eka bindzu ro aka tindluhi ku sungula swilaveko swa tikontiraka leswi tiyisisaka ku kota ku va kona ka vona nkarhi wo leha eka makete.

1.4. Mpfuno hi swa timali na tiphurojeke ta tindlu ta vaaki sweswi swi wela eka vulawuri bya Nawumbisi ku tiyisisa nsirhelelo wa vaxavieka xiphemu xolexo xa makete ya tindlu.

D. Swiendleko leswi swa ha taka

1. Samiti ya TICAD VII

1.1. Phuresidente Ramaphosa u ta nghenela Samiti ya vu7 ya Khomferense ya Matiko ya misava ya le Tokyo ya Nhluvukiso wa Afrika (TICAD VII) eJapan hi  29 na  30 Mhawuri 2019. Nkongomelo wa samiti,  “Ku yisa emahlweni Nhluvukiso wa Afrika hi ku tirhisa Thekinoloji, Vutumbuluxi na Vanhu”, yi fambisana na Ajenda ya AU ya 2063 na swirhangana swa tikonkulu eka mpfanganiso.

1.2. Exikarhi ka swin’wana, Samiti ya vu VII ya TICAD VII ya lembe leri yi ta kanela swirhangana swinharhu swo katsa hinkwaswo: (i) ku hatlisisaku  cinca ka swa ikhonomi na ku antswisa mbangu wa swa bindzu hi ku tirhisa vutumbuluxi na ku tihlanganisa na xiyenge xo ka xi nga ri xa mfumo; (ii) ku tlakusa rixaka leri kotaka ku va kona nkarhi wo leha na ku tiyisela; na (iii) ku tiyisisa ku rhula na ntshamiseko.

1.3. Ntirhisano wa Japani eka timhaka ta rhijini na ta matiko ya misava i swa nkoka ku yisa emahlweni Ajenda ya Afrika na ku fikelela milawu ya Ntirhisano wa Dzonga-Dzonga.

2. Samiti ya matiko ya Ntlawa wa Nkombo (G7)

2.1. Phuresidente Ramaphosa u ta rhangela vurhumiwa bya Afrika-Dzonga eka Samiti ya G7 eFrance kusukela hi  24 kufikela  26 Mhawuri 2019, endzhaku ka xirhambo xa Afrika-Dzonga ku nghenela tanihi muringani wa nkoka.

2.2. G7  i foramu ya matiko ya nkombo lawa ma nga na tiikhonomi ta tifeme no va leti hluvukeke swinene emisaveni – Furhwa, Jarimani, Ithali, Japani, Amerika, United Kingdom na Khanada –lawa varhangeri va wona va mfumo va hlanganaka lembe na lembe ku kanela timhaka ta nkoka ta matiko ya misava ta swa ikhonomi, swa tipolitiki, vaakatiko na vusirheleri. Samiti ya G7 leyi taka yi ta kongomisa eka ku lwa na nkandzingano, yi tlakusa ndzingano wa rimbewu, mfikelelo eka dyondzo na vukorhokeri bya rihanyu bya nkoka wa le henhla.

2.3. Ku nghenelela ka Afrika-Dzonga eka Samiti ya G7 ya 2019 ku leteriwa hi tiphuphu ta maqhingaya pholisi ya matikomambe ta mune, (i) ku yisa emahlweni ku tsakela ka rixaka ku kuma swikongomelo swa laha ndzeni ka tiko; (ii) ku tlakusa Ajenda ya Afrika na ku tlakusa nseketelo wa nhluvukiso wa Afrika lowu va ka kona nkarhi wo leha; (iii) ku kucetela vumaki bya swiphemunyingi bya matiko ya misava lebyi antswisiweke; na ku (iv) yisa emahlweni ajenda ya Dzonga hi ku tiyisa Ntirhisano wa Dzonga-Dzonga na N'wangulano wa N'walungu-Dzonga.

3. Foramu ya swa Ikhonomi ya Misava (WEF) hi mayelana na Afrika

3.1. Foramu ya swa Ikhonomi ya Misava hi mayelana na Afrika ya vu28 yi ta va kona eKapa kusukela hi  4  kufikela hi 6 Ndzati 2019 ehansi ka nkongomelo: “Ku vumba ku Kula ko Katsa hinkwaswo na Vumundzuku lebyi nga na ku Avelana eka ku Cinca ka swa Thekinoji ka Vumune”. Foramu yi kongomisa ku vumba tiajenda ya rhijini na ya tifeme eka lembe leri ra ha taka.

3.2. Phurogireme yi ta kongomisa hilaha ku nga ta tlakusiwa ku cinca ka vumaki bya rhijini hakona lebyi yelanaka na mihlangano leyi tirhaka hi vutlhari, vuvekisi, mpfanganiso, tifeme na vutumbuluxi bya ku yisa emahlweni ya ku Cinca ka swa Thekinoloji ka Vumune.

3.3. Vukona bya Varhangeri va swa Ikhonomi ya Misava na Varhangeri va Matiko etikweni ra hina swi tisa xivandlanene lexi kalaka swinene eAfrika-Dzonga ku va ri titlakusa na ku yisa emahlweni xirhangana xa hina xa nkoka xa ku kurisa ikhonomi ya hina.

4. Huvo yo Angarhela ya ISO ya vu42

4.1. Byuro ya Ndzinganiso ya Afrika-Dzonga  yi ta rhurhela Huvo yo Angarhela ya vu42 ya Nhlangano wa Matiko ya Misava wa Ndzinganiso (ISO) kusukela hi  16 kufikela  20 Ndzati 2019 eKapa.

4.2. ISO yi hlanganisa vativinkulu ku avelana vutivi bya vona na ku hluvukisa ku tinyiketela eka swipimelo leswi simekiweke eka ku twanana  na makete lowu faneleke wa  matiko ya misava leswi nga boheki leswi seketelaka vutumbuluxi na ku nyika swintshuxo eka mitlhontlho ya matiko ya misava.

Phurogireme ya ISO ya 2019 yi ta tumbuluxa maqhinga yo tirhana na mitlhontlho ya ku cinca ka tlayimeti, ikhonomi ya swa dijitali, ku kula ka ikhonomi na bindzu ra swiphemunyingi.

5. N'hweti ya Vutirhelamfumo leyi Hlanganisiweke (PSM) hi Ndzati

5.1. Phurogireme leyi taka ya PSM hi Ndzati i phurogireme yo antswisiwa mphakelo wa vukorhokeri leyi vumbaka xiphemu xa Phurogireme yo ku Pfuxa hi Vuntshwa ya Batho Pele (Vanhu Emahlweni) leyi tlakusaka ntolovelo wa vutirhelamfumo bya xiphurofexinali xa ku ya emahlweni na ku tlakusa ku antswisiwa ka tindhawu hinkwato ta mphakelo wa vukorhokeri eka vaaki.

5.2. Phurogireme ya PSM ya 2019 yi ta va kona ehansi ka nkongomelo:  “Khawuleza”: Ku yisiwa Vukorhokeri eka Vanhu: Batho Pele “Hi Swin'we, Ha Hlayisa, Ha Korhokela”. Leswi swi nyika matimba eka xirhambo xa Phuresidente Ramaphosa lexi a xi endleke eka Mbulavulo wa Phuresidente hi Xiyimo xa Rixaka wa yena wa 2019 leswaku vatirhelamfumo va fikelela ku tirha hi ku ya hi mikhuvanene na milawu ya Batho Pele hi ku rhangisa vanhu emahlweni.

5.3. Hlengeleto wa Phurogireme ya PSM ya 2019 wu katsa:

• N'wheti ya swa Vupfhumba – ehansi ka nkongomelo: “Vupfhumba na Mitirho – vumundzuku byo antswa eka hinkwavo”. Vupfhumba hi yin'wana ya tisekithara leyi a yi tumbuluxa mitirho. Khabinete yi khutaza Maafrika-Dzonga ku teka tendzo ta laha ndzeni ka tiko na ku tlakusa vupfhumbaeka rixaka ra hina hi ku tirhisa xivandlanene  xa Vhiki ra Mintanga ya Swiharhi ya Rixaka ya Afrika-Dzonga (SANParks) ra lembe na lembe kusukela hi 8 ku fikela  15 Ndzati 2019 laha mintanga ya swiharhi ya rixaka ya hina yi nga ta va yi pfuleriwile vaaki mahala. Afrika-Dzonga i  kaya ka Tindhawu ta Ndzhaka ta Misava ta 10 na ndhawu ya vupfhumba bya swo karhi bya matiko ya misava.
• N'hweti ya Ndzhaka – Ndzhaka yi pfula swivandlanene swo yisa emahlweni mitirho na swikili, yi nyika tipulatifomo eka vatlangi, vavatli na tifeme ta khamphani hansi ka yin'wana. Ku tlhela ku va na xilaveko xo yisa emahlweni matshalatshala ya hina ya ku hlayisa, ku pfuxelela na ku tlakusa tindzimi ta xintu tanihi xiphemu xa ku sirhelela ndzhaka ya hina.
• N'hweti ya Vuhlayiseki bya Maphorisa – yi sunguriwile hi Siku ra ku Tsundzuka ra Rixaka hi 1 Ndzati hi ku tsundzuka tinhenha na tinhenhakazi ta hina leti feleke entirhweni.

Phurogireme leyi yi pfanganisiweke yi endla leswaku Kungu ra Nhluvukiso ra Rixaka leri kombisaka xilaveko xa ku fambisiwa kahle na ku pfuna mavandla ya mfumo hi vatirhelamfumo lava letekeriweke lava tiboheke ku endla swa kahle eka vaaki na ku va na vuswikoti bya ku phakela vukorhokeri bya xiyimo xa le henhla hi ku fana ri tirhiseka, loko va ri karhi va rhangisa swikongomelo swa nhluvukiso wa rixaka.

E. Mahungu

1. Nchavelelo

Khabinete yi yisa ku chavelela eka:

• mfumo na vanhu le Tanzania endzhaku ka ku buluka  ka thangi ra mafurha loku dlayeke ku tlula vanhu va 90 na ku tlhela yi navelela lava va vavisekeke ku hatla va hola.
• mindyangu na vanghana va mutshila, mudizayinara na wansati wa mabindzu wa Muafrika-Dzonga, Man. Carrol Boyes (65) loyi a hundzeke emisaveni hi Ravunharhu, 14 Mhawuri 2019.

2. Vuhoyozeri na ku navelela swa kahle

Khabinete:

• yi navelela Muavanyisi Edwin Cameron swa kahle endzhaku ka ku ya empencenini endzhaku ka malembe ya 25 tanihi muavanyisi. Muavanyisi Cameron loyi a thoriwile eka Khoto ya Vumbiwa hi 2008 u tirhile tanihi qgweta ra timfanelo ta ximunhu hi nkarhi wa xihlawuhlawu, a yimelela vanhu lava a va lwa na xihlawuhlawu na ku lwela ndzingano wa vaxinuna vo rhandzana hi rimbewu rin'we na vaxisati vo rhandzana hi rimbewu rin'we. Khabinete yi ndhundhuzela nseketelo wa yena wa vutomi hinkwabyo wa timfanelo ta ximunhu, xikan'we na ku lwela ka yena ka mfikelelo wa mfikelelo wa mani na mani wa mirhi yo huhwata xitsongwatsongwana xa HIV.
• yi navelela muyimbeleri wa ndhuma, Tat. Caiphus Semenya, siku ra ku velekiwa ra vu80 leri nga na mikateko. Tat. Semenya u hoxile xandla eka buku ya tinsimu ta rixaka ra Afrika-Dzonga hi tinsimu ta nkarhi hinkwawo to fana na Matswale, Angelina, Ziphi’nkomo xikan'we na leti a tihlanganeleke na van'wana ta ndhuma to fana na Ndiphendule a ri na nsati wa yena Mama Letta Mbulu. U tlhele a tirhisana na vahumelerisi va vunanga va matiko ya misava na ku kuma ku langhiwa eka Masagwadi ya 37 ya Primetime Emmy na ku hlula eka ya kaye. U tlhele a kuma Sagwadi ra Emmy eka ntirho wa yena eku tumbuluxeni ka risimu ra tifilimi ra Roots. U tlhele a hoxa xandla eka ku lulamisela The Lion King eDisney.
• yi navelela Xandla xa Mufambisi wa Rixaka xa Vuchuchisi bya Vaaki, Gqweta Silas Ramaite (SC) swa kahle, endzhaku ka ku pfumeleriwa hi Phuresidente Ramaphosa ku ya ku ya empencenini malembe ya nge si fika na ku tshika ntirho hi ku ya hi Xiyenge xa 12 (8)(a) xa Nawu wa Vulawuri bya Vuchuchisi bya Rixaka (NPA), 1998 (Nawu wa 32 wa 1998). Khabinete yi tata ku khensa ka yona eka ku hoxa xandla loku Gqweta Ramaite a ku endleke eka NPA na le ka vufambisi bya vululami hi ku angarhela eka malembe yotala ya ku thoriwa ka yena eka sekithara ya vululami.
• yi hoyozela Man. Sasha Maria Schwendenwein wa nongonoko wa vulavisisi bya vutekamahungu bya thelevhixini, Carte Blanche eka ku nghenela ka yena eka Masagwadi ya Vuhangalasi bya mahungu bya SADC loku hluleke hi xiyimo xa vumbirhi eka nkhetekanyo wa TV. Xitori lexi hluleke, “Follow the Guns”, a ku ri xa vuhumelerisi bya ntirhisano lexi a xi langutisa eka ntungu wa ku phasiwa ka timhelembe.
• yi hoyozela Springboks na Banyana Banyana ku va va hahisela mujeko wa Afrika-Dzonga ehenhla na ku hlula eka Vunghwazi bya Rugby na Vunghwazi bya Vaxisati bya COSAFA hi ku landzelelana. I ku tinyungubyisa ka rixaka naswona ku humelela ka vona  i nhlohlotelo wa vantshwa na vatsutsumi lava tshembisaka etikweni hinkwaro.  
• yi hoyozela Man. Zozibini Tunzi loyi a nga nyikiwa xidlodlo xa N'wambhuri wa Afrika-Dzonga xa 2019 na ku n’wi navelela swa kahle hi nkarhi wa xidlodlo xa yena. U ta yimela tiko eka N'wambhuri wa Misava na ku n’wi navelela swa kahle hi nkarhi wa ku hlula ka yena. U ta yimela tiko eka miphikizano ya Miss Universe na Miss World.

F. Ku thoriwa

Ku thoriwa hinkwako ku ya hi ku tiyisisiwa ka mithwaso na ku basisiwa loku faneleke.

1. ku thoriwa nakambe ka Tat. Fundisile Goodman Mketeni tanihi Mulawurinkulu Muofisiri wa SANParks.

Swivutiso:
Man Phumla Williams – Muvulavuleri wa Khabinete wo Khomela
Selifoni: 083 501 0139