1. Leswintshwa hi Khoronavhayirasi (COVID-19)

1.1. Eka nhlengeletano ya yona ya le moyeni leyi nga khomiwa hi Ravunharhu, 10 Khotavuxika 2020, Khabinete yi nyikiwile xiviko lexi nga na vuxokoxoko byintshwa kusuka eka Huvo yo Lerisa ya Khoronavhayirasi ya Rixaka (NCCC). NCCC yi longoloxile swibumabumelo swo hlaya mayelana na Levhele ya Vulemukisi ya 3 leyi fambelanisiweke na nxungeto leyi antswisiweke ya eka ya ku pfaleriwa ka rixaka.

Swibumabumelo leswi swi sukela eka leswi tisiweke hi tisekitara to hambanahambana na miburisano hi Ntlawa wa Ntirho wa Nhlanganelo na Vuhlori wa Rixaka.  

1.2. Hambiswiritano, Khabinete yi bohile ku hundzisela emahlweni ku pfumeleriwa ka swibumabumelo kufikela loko ku kumekile xiviko xa rihanyu xo hetiseka xo huma eka Komiti yo Tsundzuxa ya Holobye wa Rihanyu eka COVID-19. NCCC yi languteriwile ku kuma andlalo wo hetiseka emasungulweni ya vhiki leri taka.

1.3. Khabinete yi tlhela yi kombela na ku khutaza maAfrika-Dzonga hinkwavo ku landzelela hi ku titwela magoza lama nga vekiwa ku lwisana na ku hangalaka ka COVID-19. Magoza lama ma katsa ku hlamba swandla nkarhi na nkarhi, ku siya mpfhuka wo ringanela exikarhi ka vanhu na ku ambala swipfalaxikandza loko kuri endhawini ya mani na mani.

2. Khampani ya Oyilimbisi ya Rixaka

2.1. Khabinete yi hlamuseriwile hi ntirho lowu yaka emahlweni wo ringeta ku hunguta mpimo wa marhavi ya oyilimbisi (oyili na gasi) hinkwawo ya khamphani ya eneji leyi hambanisiweke leyi nga ehansi ka vun’wini bya mfumo, Nkwama wa Eneji wa le Xikarhi.

2.2. Ku hungutiwa ka mpimo swi ta hetelela swi endlile leswaku marhavi manharhu (PetroSA, Strategic Fuel Fund na iGas) lama katsiweke ku va Khamphani ya Oyilimbisi ya Rixaka yin'we. Leswi swi humelerisa xitiviso lexi nyikiweke hi Phuresidente Cyril Ramaphosa eka Mbulavulo wa yena wa Xiviko xa Rixaka hi 13 Nyenyanyana 2020, ku nyika xikongomelo hi vuntshwa na ku hunguta mpimo wa mabindzu lama nga ehansi ka vun’wini bya mfumo yo hlaya ku seketela ku kula na ku hluvukisa.

2.3. Khabinete yi pfumelerile ku thoriwa loku ringanyetiweke ka khamphani yo vumba hi vuntshwa ya xiphurofexinali leyi tokotaka hi ku hlanganisa ku lavisisa modlolo wo tirha kahle swinene wa Khampani ya Oyilimbisi ya Rixaka.

3. Rimba ra Pholisi ya Madzolonga yo ya hi Rimbewu (GBV) eka Sisiteme ya Dyondzo na Ndzetelo wa le Ndzhaku ka Xikolo

3.1. Khabinete yi pfumelerile Rimba ra Pholisi ya GBV eka Sisiteme ya Dyondzo na Ndzetelo wa le Ndzhaku ka Xikolo. Rimba lera Pholisi ri lava ku angula eka nhlayo leyi tlakukeke ya timhangu to fambelana na GBV eka mihlangano ya dyondzo ya le henhla.     

3.2. Rimba lera Pholisi ri nyika ndzetelo hi mitlawa, tindlela na tiphurosese leti mihlangano ya dyondzo ya le henhla yi bohekaka ku ti simeka ku sivela timhangu ta GBV etikhamphasini ta vona. Ku tatisa eka ku nyika mitlawa yo angamela, ri tlhela ri boha leswaku mihlangano yaleyo ku tumbuluxa vulemukisi eka tipholisi ta yona ta GBV.

4. Xiviko xa Ndzavisiso wa Nkoteko eka Muziyamu wa Nhlangano wa ku Ala Mpfumelo na ku Lwela Ntshunxeko (RLMM)

4.1. Khabinete yi pfumelerile Xiviko xa Ndzavisiso wa Nkoteko eka ku tumbuluxiwa ka RLMM. Muziyamu lowu wu ta hoxa xandla eka ku hlayisa matimu ya ku ala na nyimpi ya ku lwela ntshunxeko eAfrika-Dzonga.

4.2. Ndzavisiso lowu, lowu Khabinete yi nga wu pfumelela hi 2015, wu laviwile endzeni ka mbangu wa Phurojeke ya Ndlela ya Ndzhaka ya ku Ala na ku Lwela Ntshunxeko (RLHR). RLHR yi hoxa xandla eka nhluvukiso na ku cinca vuandlalo bya ndzhaka ya Afrika-Dzonga.

4.3. Loko wu herile, muziyamu lowu wu ta hlayisa ntlhandlamano wa swiphemu swa ndzhaka (swo khomeka na swo ka swi nga khomeki) na ku nyika ndzungulo wo fana, nkhumbulo na mitokoto leswi fambelanaka na nyimpi ya ku lwela ntshunxeko eAfrika-Dzonga.

5. Ndlela ya Ndzhaka ya Khoi na San ya Rixaka

5.1. Khabinete yi pfumelerile ku simekiwa ka Ndlela ya Ndzhaka ya Khoi na San ya Rixaka, leyi ku nga phurojeke ya ndzhaka ya rixaka. Ndlela yi ta kuma, yi kombisa, ku hlayisa na ku tlakusa ndzhaka ya Khoi, Nama, Griekwa, Khorana na San. Phurojeke leyi yi hoxa xandla eka ku amukela matimu ya Afrika-Dzonga lama a ma nga tekeriwi enhlokweni nkarhi lowu nga hundza.

5.2. Yi tlhela yi humelerisa Nawu wa Vurhangeri bya Ndhavuko na Khoi-San, 2019 (Nawu wa 3 wa 2019), lowu veka nawu wa ku tekeriwa enhlokweni ka varhangeri va Khoi na San va ndhavuko.

6. Tidizayini ta swingwece swo tlangela hi ku tsundzuka swa 2021 na 2022

6.1. Khabinete yi pfumelerile tidizayini ta swingwece leswi nga eku tirheni swo tlangela hi ku tsundzuka swa 2021 na 2022 leswi swi humesiwaka hi Bangikulu ya Afrika-Dzonga (SARB) na Khamphani ya Swingwece ya Afrika-Dzonga.

6.2. Xingwece lexi nga eku tirheni xo tlangela hi ku tsundzuka xa R5 na xingwece xa vahlengeleti lexi tintiweke hi nsuku, xa silivhere leyi pfanganisiweke xa R5 xi ta humesiwa hi 2021 ku tlangela Lembexidzana ra SARB. Ntlhandlamano wa Swingwece swa Xidesimali wa Vumune wa Afrika-Dzonga, lowu nga ta humesiwa hi 2022 wu ta katsa xingwece xa 10 ra tisente, 20 wa tisente, 50 wa tisente, R1, R2 na R5.   

Milawumbisi

1. Nawumbisi wa ku Cinciwa ka Milawu ya Sekitara ya swa Timali wa 2020

1.1. Khabinete yi pfumelerile ku yisiwa ka Nawumbisi wa ku Cinciwa ka Milawu ya Sekitara ya swa Timali wa 2020 ePalamende. Nawumbisi lowu wu ringanyeta ku veka SARB tanihi Vulawuri bya Xiboho, naswona wu antswisa switirho swo lawula swa SARB swo humelerisa xilerisoximfumo xa yona xo tiyisisa ntshamiseko wa sisiteme ya swa timali.

1.2. Nawumbisi lowu wu ringanyeta rimba rintshwa ku lulamisa mihlangano ya swa timali, ngopfungopfu tibangi, loko ti nghena eka nkarhi wa ntshikelelo wa swa timali. Wu tlhela wu tisa xikimi xa ndzindzakhombo xo dipozita xo angarhela xo sungula xa Afrika-Dzonga lexi xi nga ta tiyisisa leswaku vadipoziti va hakeriwa tihakelo loko bangi yi hluleka.

1.3. Xikimi xo tani xi ta sirhelela vadipoziti lava nga sirhelelekangiki na ku tiyisisa leswaku ku kavanyeta ko ka ku nga tikangi eka sisiteme ya swa timali na ikhonomi yo anama loko mihlangano yaleyo yi nghena eka ntshikelelo ya swa timali.

Ku Thoriwa

Mnn Sekgothadi Kabelo tanihi Mulawuri loyi a nga riki Xiphemu xa Vurhangerinkulu wa Bodo ya Vulawuri bya Tindhawu to Nghena Etikweni ya Afrika-Dzonga:

Swivutiso: Mnn Phumla Williams – Muvulavuleri wa Khabinete
Selifoni: 083 501 0139