A.    Xiyimo xa Khabinete eka Timhakakulu

1.    Levhele ya Vulemukisi leyi Fambelanisiweke ya Mune ya mpfalelo wa rixaka

1.1.    Khabinete hi tiyisise ku cinceriwa eka Levhele ya Vulemukisi leyi Fambelanisiweke ya Mune tanihilaha yi tivisiweke hakona hi Muchaviseki Phuresidente Cyril Ramaphosa hi Sonto, 27 Khotavuxika 2021 tanihi goza leri faneleke eka nyimpi ehenhla ka gandlati ra vunharhu ra ntungukulu wa COVID-19 eAfrika-Dzonga.

1.2.    Ku tiyisiwa ka swipimelo swi ta tiyisa vuswikoti bya hina eka ku hunguta ntlakuko eka mitluletavuvabyi hikwalaho ka sweswo ku hungutiwa ndzhwalo ehenhla ka sisiteme ya nhlayiso wa swa rihanyo leyi se yi taleriweke kutlula mpimo.

1.3.    Swipimelo swo engetela swi ta kambisisiwa endzhaku ka 14 wa masiku naswona swi tekerile enhlokweni ku hunguta nkhumbo eka nghingiriko wa ikhonomi tanihi xiphemu xa ku ringanerisa loku yaka emahlweni ka xidingo xa ku ponisa havumbirhi bya vutomi na vutihanyisi.  

1.4.    Khabinete yi tshikelele hi vuntshwa leswaku muxaka wa Delta wu tluleteka hi ku olova kutlula mixaka ya nkarhi lowu nga hundza, naswona hikokwalaho wu lava ku tshama hi vambile ngoma eka min'wangulano ya hina ya siku na siku hikuva vanhu vo tala lava va tluleriweke hi COVID-19 a va kombi swikombeto swihi kumbe swihi.

1.5.    Swiletelo swa Vuhlayiseki bya Rihanyo ra le Ntirhweni leswi Katsakanyiweke hi Holobye wa Mitirho na Vatirhi swi nyika swiletelo leswi swi ringanerisaka xidingo xa ku endla mabindzu ya tshama ya ri eku tirheni loko hi le tlhelo ku ri karhi ku tiyisisiwa rihanyo na vuhlayiseki munhu un'wana na un'wana entirhweni.

1.6.    Hi nkarhi lowu wa khombo, swa tsundzuxiwa na ku va swa nkoka swonghasi ku ponisa vutomi hi ku papalata tindhawu ta mani na mani swinene hilaha swi kotekaka hakona, hi ku landzelela Swinawana swa Malawulelo ya Timhangu swa COVID-19 na ku landzelela milawu ya rihanyo leyi nga riki ya mirhi ya ku ambala swipfalaxikandza loko hi ri evanhwini, ku hlamba swandla swa hina nkarhi na nkarhi hi xisibi na mati kumbe ku tirhisa sanithayizara ya swandla leyi nga na xihoko xa 70%, ku hlayisa ku siyiwa ka pfhuka exikarhi ka vanhu wa mpimohansi wa 1,5 wa timitara hi mikarhi hinkwayo.   

2.    Hangalaso wa swisawutisi swa COVID-19

2.1.    Afrika-Dzonga yi ya emahlweni yi tiyisa Nongonoko wa Hangalaso wa Nsawutiso wa COVID-19 ku sirhelela vaakatiko eka switandzhaku swo onhetela swa xitsongwatsongwana lexi.  Tanihilaha a swi ri xiswona hi 30 Khotavuxika 2021, kutlula timiliyoni tinharhu (3, 026, 636) ta vanhu ti sawutisiwile naswona leswi swi katsa vatirhi va nhlayiso wa swa rihanyo, vanhu lava nga na 60 wa malembe hi vukhale na kutlula, na vadyondzisi. Eka lava 238 315 i vadyondzisi lava va sawutisiweke.

2.2.     Khabinete yi hoyozele tindzawulo ta Rihanyo na Dyondzo ya Masungulo eka ku angula hi ndlela leyi faneleke eka swidingo swa vadyondzisi na vatirhi van'wana lava nga eka tisekitara ta dyondzo ta mfumo na leti nga riki ta mfumo hi ku endla nongonoko wa nsawutiso wo katsakanya. 

2.3.    Nsawutiso wa varindzi wu ta sungula hi Musumbhunuku, 5 Mawuwani 2021 hi swirho swa SAPS, kasi hi Ravumune, 8 Mawuwani 2021 hi swirho swa Vuthu ra Vusirheleri ra Rixaka ra Afrika-Dzonga. 

2.4.    Ntsariso wa nsawutiso eka EVDS wu pfuriwile ku tsarisela vanhu lava nga na 50 wa malembe na kutlula hi vukhale, naswona nsawutiso wa vona wu xeduriwile ku sungula hi Ravumune, 15 Mawuwani 2021. Vanhu lava nga eka ntlawa lowu wa malembe hi vukhale va khutaziwa ku tsarisa hi ku tirhisa https://vaccine.enroll.health.gov.za kumbe WhatsApp: 0600 123456.  

2.5.    Masiku ya nsawutiso wa vatirhi lava tirhanaka na vanhu hi ku kongoma eka tisekitara ta ikhonomi ta vuhumesi to tanihi migodi, mavhengele na tin'wana ma ta tivisiwa hi IMC eka Swisawutisi leyi mutshamaxitulu wa yona ku nga Xandla xa Phuresidente.

3.    Siku ra Vantshwa   

3.1.    Khabinete yi khense vanhu va Afrika-Dzonga hinkwavo eka ku tikatsa eka mitlangelo ya Siku ra Vantshwa ya tiko hi Ravunharhu, 16 Khotavuxika 2021 ehansi ka nkongomelo: “Lembe ra Charlotte Mannya Maxeke: Ku kurisa mitirho ya vantshwa ya rixaka leri katsaka hinkwavo na ku va leri cinceke.”  

3.2.    Phuresidente Ramaphosa u pfule tipulatifomo ta ku dyondza ta le ka inthanete na ta swivandla swa mitirho swa le ka inthanete, SA Youth na mPowa, leti ti lavaka ku tumbuluxa swivandlanene swa ku nyika timali na mitirho eka vantshwa hi ku va hlanganisa na vathori na vanyikatimali lava nga tshukaka va va kona. Vantshwa va nga tumbuluxa phurofayili, va vona swivandlanene swa ku dyondza na swa ku nghenisa mali, na ku kuma nseketelo hi ku tirhisa tichanelenyingi leti nga eka tipulatifomo leti. 

3.3.    Endzela http://SAYouth.mobi(link is external) kumbe u dayila nomboro ya riqingho ra mahala: 0800 72 72 72 ku fikelela swivandlanene swo hambanahambana na ku seketela hi ku tirhisa Mphalalo wa Mitirho ya Vantshwa wa Phuresidente.

B.    Swiboho swa Khabinete

1.    Xiviko hi mayelana na Mfumo wa Miganga

1.1.    Khabinete yi kanele xiyimo xa mfumo wa miganga hi ku leteriwa hi swiviko kusuka eka Ndzawulo ya Mfumontirhisano na Timhaka ta Ndhavuko (CoGTA), Vutamelankwama bya Rixaka na Oditara-Jenerala wa Afrika-Dzonga.   

1.2.    Khabinete yi lemuke leswaku xiyimo xo tsana xa timasipala tin'wana na leswaku eka swiyimo swin'wana, mfumo wa rixaka wu ta boheka ku phalala hi ndlela ya ku teka swiboho hi ku hatlisa ku antswisa mphakelo wa vukorhokeri na vuswikoti bya timasipala to karhi hi ku fambisana na milulamiselo ya Xiyenge xa 139(7) xa Vumbiwa ra Rhiphabuliki ya Afrika-Dzonga ra 1996. 

1.3.    Hi ku engetela, mfumo wa rixaka lowu rhangeriweke hi CoGTA, Vutamelankwama bya Rixaka na tindzawulo ta mphakelo wa vukorhokeri wu ta tiyisa nseketelo wa wona eka timasipala hi ku fambisana na Modlolo wa Nhluvukiso lowu Simekiweke eka Swifundzatsongo (DDM) na vutihlamuleri bya tona tanihilaha byi lulamiseriweke hakona eka Xiyenge xa 154 xa Vumbiwa.

2.    Mphalalo wa Muganga wa Nhluvukiso wa le Dzongeni wa Afrika (SADC) eMozambique

2.1.    Khabinete yi amukele swiboho swa Samiti yo ka yi nga Tolovelekangi ya Varhangeri va Tiko na Mfumo va SADC leyi khomiweke eMaputo, Mozambique hi Ravunharhu, 23 Khotavuxika 2021.

2.2.    Samiti leyi yi pasise vutekaxiave bya matiko lama nga swirho eka mphalalo wa ku tshamisekisa xiyimo eMozambique. Tanihi xiphemu xa SADC, Afrika-Dzonga yi ta tlhela yi teka xiave eka mapfhumba lama endleriweke ku vuyisa ntshamiseko eka xifundza lexi.

3.    Ku rhurheriwa ka  Khomferense ya matiko ya misava ya vu21 hi mayelana na Mitluletavuvabyi ya AIDS na Mavabyi ya Tingana (tiSTI) eAfrika (ICASA)

3.1.    Khabinete yi pasise leswaku Afrika-Dzonga yi rhurhela ICASA ya vu21, leyi yi nga ta khomeriwa eDurban kusuka hi siku ra 6 kufika 11 N'wendzamhala 2021. 

3.2.    Ku rhurheriwa ka ICASA swi ta nyika Afrika-Dzonga xivandlanene xa ku kombisa vutiboheleri bya yona ku angula eka mipakaniso ya vutshunguri ya 90-90-90 ya Vun'we bya Tinxaka ku pfuna ku herisa ntungu wa AIDS. Afrika-Dzonga yi khatsile ndzima yo tivikana eka nyimpi ehenhla eka HIV an AIDS, kambe swo tala swa ha dinga ku endliwa ku hunguta nhlayo ya mitluletavuvabyi yintshwa. 

3.3.    Khomferense leyi yi ta tlhela yi nyika pulatifomo ya mikanelo na swivandlanene swa ku dyondza hi mayelana na maqhinga ya nsivelo wa HIV na tiSTI eka mbangu wa ntungukulu wa COVID-19. 

4.    Michavelelo eka vanhu va Zambia 

4.1.    Khabinete yi hundzise michavelelo ya yona eka ndyangu na vanhu va Zambia eka ku hundza emisaveni ka Phuresidente ya masungulo wa Rhiphabuliki ya Zambia, Dkd Kenneth “KK” Kaunda (97), hi Ravumune, 17 Khotavuxika 2021. Dkd Kaunda a ri un'wana wa vaseketeri vo rhangela wa Vuendli bya swa Afrika byo Angarhela, tlhelo nghwazi yo sungulasungula ya Afrika leyi susiweke xikoloni, leyi nga na vun'we na ku humelela. 

4.2.    Hi ku xixima yena, Phuresidente Ramaphosa u tivise 10 ra masiku ra ku zila kusuka hi Ravuntlhanu, 18 Khotavuxika 2021 kufikela nimadyambu hi Sonto, 27 Khotavuxika 2021, leswi swi khumbeke ku ehlisiwanyana ka mijeko eka switichi swa mijeko hinkwaswo .

4.3.    Evuton'wini hinkwabyo, Dkd Kaunda u tirhe a nga karhali ku kuma nhluvuko wa ikhonomi, wa vanhu na wa tipolitiki eAfrika, naswona a ri xihontlovila xa Nyimpi ya Afrika leyi tshunxekeke eka mfumo wa xikoloni na wa xihlawuhlawu. U rhangele endlelo ra swa vumunhu ra Afrika, naswona u ta tsundzukiwa hi ku rhandzeka eka vurhangeri bya yena bya kahle swinene eku vumbiweni ka Nhlangano lowu Tiyimelaka na khale ka Nhlangano wa Vun'we bya Afrika (sweswi wu vitaniwaka Yuniyoni ya Afrika).

4.4.    Khabinete yi amukele nongonoko lowu rhangeriweke hi Ndzawulo ya Mitlangu, Vutshila na Mfumo ku xixima vutomi na vuhoxaxandla bya Dkd Kaunda eka ntshunxeko wa tiko ra ka vona n'wini na tikokulu, ngopfungopfu xifundza xa le Dzongeni wa Afrika. Phuresidente Ramaphosa u ta ya enkosini lowu nga ta khomeriwa eLusaka hi Ravunharhu, 2 Mawuwani 2021.

C.    Milawumbisi 

1.    Nawumbisi wa Hundzuluxo wa Ntsariso wa Mapapila ya Vun'wini 

1.1.    Khabinete yi pasise nkandziyiso wa Nawumbisi wa Hundzuluxo wa Ntsariso wa Mapapila ya Vun'wini leswaku vaaki va nyika mavonelo. Nawumbisi lowu wu hundzuluxa Nawu wa Mitsariso ya Mapapila ya Vun'wini, 1937 (Nawu wa 47 wa 1937), lowu wu hundzeriweke eka tiphurosese ta wona. 

1.2.    Ematshan'weni ya ku tlhantlha maendlelo yo tirha ya Hofisi ya Mitsariso ya Mapapila ya Vun'wini, Nawumbisi lowu wu tlhela wu sungula ku tirhisiwa ka sisiteme ya xielekitironiki ya ku phurosesa swikombelo, leyi yi nga ta endla phurosese leyi yi va ya ximanguvalawa ya ku korhokela tikhonivheyensara na vaaki hi ku angarhela. Wu tlhela wu ringanyeta ku thoriwa ka Mutsarisi ya Mapapila ya Vun'wini, Xandla xa Mutsarisi wa Mapapila ya Vun'wini na Mupfuni wa Mutsarisi wa Mapapila ya Vun'wini.  
  
2.    Nawumbisimpfapfarhutwa wa Nhlangano wa Vuhaxi wa Afrika-Dzonga (SABC) wa 2020 

2.1.    Khabinete yi pasise nkandziyiso wa Nawumbisi wa SABC wa 2020 leswaku vaaki va nyika mavonelo na ku kanerisana. Xikan'wekan'we loko wu pasisiwile ku va nawu, Nawumbisi lowu wu ta endla leswaku ku herisiwa Nawu wa Vuhaxi wa nkarhi wa sweswi, 1999 (Nawu wa 4 wa 1999). Wu lava ku tiyisa matirhelo ya kahle ya mitirho ya muhaxi wa vaaki. 

2.2.    Nawumbisi lowu, exikarhi ka micinco yin'wana, wu ringanyeta ku vumbiwa hi vuntshwa ka Bodo ya SABC, leswi swi nga ta tiyisa mitirho na vutihlamuleri bya yona.  Wu tlhela wu ringanyeta mipfuxeto eka modlolo wo nyika timali wa SABC na sisiteme ya ku nyika tilayisense ta TV.  

D.    Swiendleko leswi Taka

1.    N'hweti ya Nelson Mandela

1.1.    Lembe rin'wana na rin'wana hi siku ra 18 Mawuwani, vanhu va Afrika-Dzonga swin'we na muganga wa misava hinkwayo va xixima khale ka Phuresidente wa hina tlhelo nhenha ya matiko ya misava – Dkd Nelson Rolihlahla Mandela – hi ku tlangeriwa ka Siku ra Misava ra Nelson Mandela. 

1.2.    Eka mikarhi leyo tika, hi tshembela eka moya wa hina wa nseketelano wa rixaka na ku nga tilaveli swa hina vini tanihilaha swi yimeriweke hakona hi Madiba ku pfunana. Hi moya wa Madiba, Khabinete yi khutaze vanhu va Afrika-Dzonga ku tirha hi ku tinyiketela na ku seketela lava va nga emigangeni ya ka hina lava hetiweke matimba hi switandzhaku swa COVID-19. Hi nga angarhela mikhuvanene ya Madiba na ku xixima ndzhaka ya yena hi ku tirhisa swiendlo swa vuhanani na mapfhumba yo seketela lava tshikeleriweke hi swinene nkhumbo wa xitsongwatsongwana lexi. 

2.    Nguva ya Xibalo 

2.1.    Nguva ya ku fayila xibalo ya 2021 yi ta pfula hi Ravumune, 1 Mawuwani 2021 kufikela Ravumbirhi, 23 Hukuri 2021. Vabari va khutaziwa ku fayila mitlheriso ya vona ya xibalo eka eFiling (www.sars.gov.za) kumbe South African Revenue Service Mobi-App. 

2.2.    Nan'waka nhlayo yo tivikana ya vabari hi un'weun'we yi ta tlhela yi tihlahluva ku olovisa phurosese leyi. Ku rhumeriwa hi nkarhi na ku va ka nkhaqato ka mitlheriso ya xibalo ku endla leswaku vabari va tshama va ri karhi va landzelela milawu na ku pfuna mfumo ku phakela vukorhokeri bya vanhu va Afrika-Dzonga lava va byi dingaka swinene.

E.    Mahungu

1.    Vuhoyozeri

Khabinete yi hundzise vuhoyozeri bya yona na ku navelela leswinene eka: 

- Ttn Nicholas Dlamini, muAfrika-Dzonga wa muntima wo sungula ku siyana hi xikanyakanya eTour de France.

- Kaizer Chiefs FC eka ku va yi kumile xivandla eka Makumu ya Ligi ya Tinghwazi ya CAF yo xiximiwa na ku naveriwa swonghasi lama nga ta khomeriwa eMorocco hi Mugqivela, 17 Mawuwani 2021, na Mudzaberi Pitso eka ku rhangela Ahl Aly FC ya Egipta kuya eka Makumu ya Tinghwazi ta CAF man'we. 

- Ttn Lesetja Kganyago, Gavhenara wa Bangikulu ya Afrika-Dzonga (SARB), loyi a tlhomiweke risiva ra Gavhenara ra Bangi ya le Xikarhi wa Lembe eka xivuyeleriwa xa 2021 xa Masagwati Mubangisi wa Afrika. Ehansi ka vurhangeri bya yena, SARB yi tekile magoza hi ndlela yo teka swiboho hi ku hatlisa ehenhla nkhumbo wa COVID-19 eka ikhonomi.

- Dkd Ngwako Stephen Sebopetsa, Nhloko ya Xikolo xa Phurayimari xa le ka Sekete ya Rakwadu ya 1, Xifundzatsongo-Vuxa xa Mopani, Limpopo, eka ku kuma Sagwati ra Tinhloko ta Swikolo ta Misava Hinkwayo eka vuswikoti bya vurhangeri bya kahle swinene, ntirho wo tivikana na vuhoxaxandla eka ndzima ya dyondzo.

- SARB, eka ntlangelo wa yona wa malembexidzana lowu wu funghiweke hi Ravunharhu, 30 Khotavuxika 2021. Bangi yi pfule timbati ta yona hi siku ra 30 Khotavuxika 1921 naswona i bangi ya le xikarhi ya khale kutlula hinkwato eAfrika. SARB yi na xilerisoximfumo xa vumbiwa xa nkoka ku hlayisa ntshamiseko wa nxavo ku vuyerisa ku kula ka ikhonomi loku ringanerisiweke na ku va loku yisekaka emahlweni. Bangi yi humesile xingwece ra R5 xo tsundzuka xintshwa hi ku xixima 100 ra malembe ya yona ya vukona.

2.    Michavelelo
 
Khabinete yi hundzise michavelelo ya yona eka ndyangu na vanghana va: 

- Dkd Jabu Mabuza (63), a ri n'wamabindzu wa le Afrika-Dzonga wa vuswikoti swinene tlhelo murhangeri wa mabindzu loyi a tirheke tanihi Muofisirinkulu wa Vurhangerinkulu (CEO) wa Tsogo Sun Holdings, Mutshamaxitulu wa Bodo ya Eskom naswona a tlhela a va Phuresidente ya Vun'we bya Mabindzu bya Afrika-Dzonga. 

- Phurof Mzilikazi Khumalo (89) na nghamu yakwe Mhani Rose Khumalo (88). Phurof Khumalo a ri ximunhuhatwa lexikulukumba eka xivandla xa swa tidyondzo, swa mfuwo na swa vaaki. A tlhela a tiveka eka ku va mululamsi wa tinsimu ta xintu, qambi ya vuyimbeleri bya tinoto tlhelo mulawuri wa khwayere. U pfune ku hlengeleta opera ya Xizulu yo sungula, Princess Magogo kaDinuzulu. Xo vonaka kutlula hinkwaswo, Phurof Khumalo a ri xiphemu xa komiti leyi katsaniseke xikhongelo xa Hosi Katekisa Afrika na risimu ra rixaka ra nkarhi wa mfumo wa xihlawuhlawu, Die Stem, ku vumba Risimu ra Rixaka ra Afrika-Dzonga endzhaku ka mfumo wa xihlawuhlawu.

F.    Ku thoriwa 

Ku thoriwa hinkwako ku fanele ku landzelela vutiyisisi bya mithwaso na mbhasiso lowu faneleke.

1.    Mnn Tirhane Alinah Fosi tanihi CEO wa Mitirho ya Vukandziyisi ya Mfumo, ku ringana ntlhanu wa malembe.

Swivutiso:
Phumla Williams – Muvulavuleri wa Khabinete 
Selifoni: 083 501 0139