A. Xiyimo xa Khabinete eka Timhakakulu

1. Matshalatshala ya nhlakarhelo na ku aka hi vuntshwa endzhaku ka mikhukhulo 

1.1. Khabinete yi hundzise vundhundhuzeri bya yona na ku khensiwa ka vanhu hinkwavo na mihlangano leyi khumbekaka eka matshalatshala ya nhlakarhelo na ku aka hi vuntshwa endzhaku ka mikhukhulo leyo onhetela leya ha ku vaka kona eka swiphemu swin'wana swa tiko, ngopfungopfu eKwaZulu-Natal. Yi khense mihlangano leyi nga riki ya mfumo hinkwayo, mihlangano ya ripfumelo, miganga, van'wamabindzu na mihlangano ya mphalalo leyi yi nyikeke swakudya, swiambalo, tipheke ta xindzhuti na tiyunifomo ta xikolo eka mindyangu leyi nga sirhelelekangiki ku fikelela swidingo swa yona swa masungulo. 

1.2. Senthara ya Malawulelo ya Timhangu ya Rixaka yi ya emahlweni yi hlanganisa swiyenge hinkwaswo swa mfumo eka matshalatshala ya yona ku nyika mphalalo wa nhlayiseko wa vanhu eka miti leyi hlaseriweke hinkwayo. Vukorhokeri bya vutumbelo byi le ku nyikiweni eka kutlula 7 000 ya vanhu eka mune wa swifundzatsongo leswi hlaseriweke kutlula mpimo eKwaZulu-Natal. 

1.3. Ntirho wu sungurile hi mayelana na ku aka vutshamo bya nkarhinyana bya mindyangu leyi hlaseriweke eka maphasele ya misava lama nga ehansi ka vun'wini bya mfumo lama ma kumekeke eKwaZulu-Natal leswaku ku va na matshamiselo hi vuntshwa lama nga kotekaka. Khabinete yi tiyisise vutiboheleri bya mfumo ku lawula timali ta mphalalo wa mfumo hi ndlela ya  vurhonwana na ya nkavuciva. Oditara-Jenerala wa Afrika-Dzonga u le ku nyikeni ka vukorhokeri bya vuvekatihlo byo ngetela naswona ku endliwa ka swirhangana hi vuntshwa swa timali swi fambisana na sisiteme ya mapimanyetelo ya mfumo. 

2. Vuxokoxoko byintshwa hi mayelana na Vuvabyi bya Khoronavhayirasi (COVID-19) 

2.1.  Khabinete yi hlohlotele vanhu hinkwavo eAfrika-Dzonga ku teka magoza yo sirhelela ku sivela ku hangalaka ka COVID-19 endzhaku ka tinhlayonhlayo ta sweswinyana leti kombeke ntlakuko wo tivikana eka mpimo wa mitluletavuvabyi na mavabyi lama fambelanisiwaka na nguva ya vuxika etikweni. 

2.2. Khabinete yi tsundzuxe munhu un'wana na un'wana ku ya emahlweni hi tisirhelela hina vini na vanhu van'wana hi ku hlamba swandla kumbe ku sanithayiza swandla swa hina nkarhi na nkarhi, ku ambala masiki loko hi ri endzeni ka miako, ku siya mpfhuka exikarhi ka vanhu lowu hlayisekeke, ku pfula mafasitere leswaku ku va na nkhuluko wa moya na ku sawutisiwa.

2.3. Nsawutiso wu tshama wa ha ri vusirheleri bya kahle swinene ehenhla ka COVID-19 tanihileswi swi sivelaka vuvabyi byo tikisa, ku amukeriwa exibedhlele na hambi rifu. A wu dingi adirese ya le kaya ku sawutisiwa. Munhu wihi kumbe wihi, loyi a nga na pasi kumbe loyi a nga hava, a nga sawutisiwa mahala eka tindhawu ta nsawutiso ta mani na mani hinkwato etikweni hinkwaro.

3. Yima xihlawuhlawu xo ya hi nghohe!

3.1. Khabinete yi sole hi matimba swiendlo hinkwaswo swa xihlawuhlawu xo ya hi nghohe etikweni, ku katsa na timhangu leti mangariweke eka Xikolo xa le Henhla xa Seminari xa Good Hope na le Yunivhesiti ya Stellenbosch eKapa-Vupeladyambu. Swiendlo hinkwaswo leswo khomisa tingana swi hambana na mikhuvanene leyi nga eka vumbiwa leyi ehenhla ka yona tiko ra ka hina ra xidemokirasi ri simekiweke, leyi yi katsaka xindzhuti xa munhu, nkaxihlawuhlawu wo ya hi nghohe, nkaxihlawuhlawu wo ya hi rimbewu, vululami bya vanhu, ndzingano na nxiximo. 

3.2. Vumbiwa ra Rhiphabuliki ya Afrika-Dzonga, 1996 hi rona xiletelo xa hina eka ku herisa swiavanyiso leswo nyumisa na nkavululami wa nkarhi lowu nga hundza. Vatswari va hlohloteriwa ku dyondzisa vana ku bakanya xihlawuhlawu xo ya hi nghohe na ku vukarha ku hambana, tanihi xiphemu xa pfhumba ra hina leri hlanganeriweke ku kondletela ku akiwa ka rixaka na nkhomano wa vanhu.

3.3.  A hi tirhisaneni ku paluxa xihlawuhlawu xo ya hi nghohe kwihi kumbe kwihi laha xi khomiwaka tanihi ntolovelo na ku rhumela xihungwana lexi nga erivaleni leswaku ku hava ndhawu ya xona etikweni ra ka hina ra xidemokirasi. 

4. Vuxaka bya Afrika-Dzonga–Jarimani

4.1. Khabinete yi amukele Rendzo ra Ximfumo leri humeleleke hi Chanselara wa Rhiphabuliki ya Xifederali ya Jarimani, Yena Muchaviseki Olaf Scholz, eAfrika-Dzonga hi Ravumbirhi, 24 Mudyaxihi 2022. 

4.2. Rendzo ra Ximfumo ra Chanselara Scholza ri hikwalaho ka xirhambo xa Phuresidente Cyril Ramaphosa, loyi a rhangelaka mpfuxelelo wa mfumo ku kondletela vuxaka bya swifundza na matiko ya misava lebyinene, xikan'we na ku koka rinoko ra vuvekisi lebyi dingiwaka swonghasi.

4.3. Varhangeri lavambirhi, exikarhi ka swin'wana, va kanele tindlela ta ku tiyisa ntirhisano eka swiyenge swo tanihi eneji na ku cinca ka tlilayimete, mabindzu na vuvekisi, na miangulo eka COVID-19 na xilaveko xa swisawutisi. Va tlhele va ehleketisisa hi mayelana na leswi humelelaka eka tikokulu ra Afrika na le matikweni ya misava, ku katsa na ntlimbo eUkraine na nkhumbo wa wona ehenhla ka ikhonomi ya matiko ya misava na nsirhelelo wa swakudya na eneji. 

4.4. Jarimani a yo va ntsena mutirhisani wo bindzurisa lonkulu wa xiyimo xa vumbirhi wa Afrika-Dzonga, kambe yi tlhela yi va xihlovo lexikulu xa xiyimo xa vunharhu xa vapfhumba va le ndzhandzheni, muvekisinkulu tlhelo mutirhisani wa nhluvukiso. 

5. Khomferense ya Misava Hinkwayo ya vu5 hi mayelana na ku Herisiwa ka Vatirhi lava ha riki Vana

5.1.  Khabinete yi amukele mahetelelo lama humeleleke ya Khomferense ya Misava Hinkwayo ya vu5 hi mayelana na ku Herisiwa ka Vatirhi lava ha riki Vana leyi khomeriweke eDurban kusuka 15 kufika 20 Mudyaxihi 2022. Vakhomaxiave kusuka emisaveni hinkwayo va tile eka khomferense leyi, leyi a yi khomiwile hi ku tirhisana na Nhlangano wa Vatirhi wa Matiko ya Misava. 

5.2. Endzhaku ka ku kanela maendlelo lamanene lama tirhisiwaka hi matiko yo hambanahambana na ku kuma mavangwa ya magoza ya xihatla lama dingiwaka ku hatlisisa ku herisiwa ka vatirhi lava ha riki vana na lava sindzisiwaka, va amukele 'Xikombelo xa ku Teka Goza xa Durban' ku tirhana na mpingu wa vatirhi lava ha riki vana.

5.3. Vatirhi lava ha riki vana va yimela rixaka leri tikeriwaka kutlula mpimo na ku veka vana eka swiyimo swa khombo. Swi vumba nxaniso naswona swi sivela vana ku kuma dyondzo na swivandlanene swa nhluvukiso swin'wana. N'wana un'wana na un'wana eAfrika-Dzonga u na mfanelo leyi nga hambanisiwiki ya ku sirheleriwa eka maendlelo yo tirha yo xanisa.  

5.4. Mfanelo ya ku kuma dyondzo ya masungulo yi hlayisiwile eka Vumbiwa ra hina naswona hi ku landza Nawu wa Swikolo swa Afrika-Dzonga, 1996 (Nawu wa 84 wa 1996), “mutswari un'wana na un'wana u boheka ku endla leswaku mudyondzi un'wana na un'wana loyi a nga na vutihlamuleri bya yena a ya exikolweni kusuka eka siku ra xikolo ro sungula ra lembe leri mudyondzi yaloye a khomaka harona nkombo wa malembe hi vukhale kufikela siku ra xikolo ro hetelela ra lembe leri mudyondzi yaloye a khomaka harona 15 wa malembe hi vukhale kumbe giredi ya vukaye, xihi kumbe xihi lexi rhangaka xi humelela”. 

5.5.  Hi ku landza Nawu wa Vana, 2005 (Nawu wa 38 wa 2995), “a ku na munhu loyi a nga ha tirhisaka, a xava, a nyika kumbe a thola n'wana eka vatirhi va vana”.

B. Swiboho swa Khabinete

1. Ku Fikeleriwa ka Ntwanano wa Matiko ya Misava eka Nsirhelelo wa Vanhu Hinkwavo kusuka eka ku Nyamalala loku Sindzisiweke (ICPPED)  

1.1. Khabinete yi pasise ku rhumeriwa ka ICPPED ePalamente leswaku ku langutisisiwa ku fikeleriwa ka Ntwanano lowu hi Afrika-Dzonga. Ntwanano lowu i ntwanano lowu bohaka matiko hinkwawo wa Vun'we bya Tinxaka (UN) lowu wu tirhanaka na ku onhiwa ka timfanelo ta ximunhu hikwalaho ka ku nyamalala loku sindzisiweke ka vanhu. 

1.2. Ntwanano lowu wu hlamusela ku nyamalala loku sindzisiweke ku katsa ku tlhakisiwa, ku khomiwa, ku pfaleriwa handle ko tengisiwa kumbe mixaka yin'wana yihi kumbe yihi leyi yi nga vangaka ku ala ka muonhi ku amukela hambi ku tumbeta ndhawu leyi muxanisiwa a nga eka yona. 

1.3.  Xikan'wekan'we loko swi pfumeleriwa etikweni ku nghena eka milawu, Afrika-Dzonga yi ta languteriwa ku vika malembe mambirhi man'wana na man'wana eka UN hi mayelana na hilaha yi humelerisaka hakona ntwanano lowu. Ntwanano lowu wu nyika magoza yo sivela eka matiko lama nga swirho lama ma dingaka ku ma veka ku sivela ku nyamalala loku sindzisiweke ka vanhu ematikweni ya ka vona. 

2. Xiviko xa Tiko xa vumune xa Afrika-Dzonga hi mayelana na Nsirhelelo na Nkondletelo wa Timfanelo ta Ximunhu 

2.1. Khabinete yi pasise ku rhumeriwa ka Xiviko xa Tiko xa vumune hi mayelana na Nsirhelelo na Nkondletelo wa Timfanelo ta Ximunhu eka Khansele ya Timfanelo ta Ximunhu ya Vun'we bya Tinxaka. Nkambisiso wa Mikarhi wa Matiko Hinkwawo wa UN wu ta kambisisa xiviko lexi endzhakunyana ka nkarhi nan'waka. Kusukela loko yi ri musayini eka Ntwanano wa Timfanelo ta Ximunhu wa UN, Afrika-Dzonga yi kambisisiwile kanharhu, laha nkambisiso wo hetelela wu endliweke hi Ndzati 2017.

2.2. Xiviko lexi xi nyika mpfuxeto eka 187 wa swibumabumelo leswi amukeriweke kusuka eka 2017 wa phurosese ya nkambisiso ya 2017. Mavonelo ya tekiwile kusuka eka data leyi tiyisisiweke, vuxokoxoko kusuka eka tindzawulo leti faneleke, mihlangano ya Kavanyisa ka 9 na mihlangano leyi nga na ku tsakela kun'we ya vaaki. 

2.3. Khabinete yi tsakisiwile hi ndzima leyi khatsiweke eka ku tirhisa swibumabumelo nakambe na hi swiyenge leswi a swa ha ri eku yisiweni emahlweni. Xiviko lexi xi ta endliwa xi kumeka eka mani na mani xikan'wekan'we loko xi ta va xi andlariwile eka UN hi Mhawuri 2022.

3. Pholisi ya Malawulelo ya Mati ya Migodi ya 2022

3.1.  Khabinete yi pasise Pholisi ya Malawulelo ya Mati ya Migodi ya 2022 leswaku yi tirhisiwa. Pholisi leyi yi nyika maendlelo ya ku sirhelela na ku hlayisa matirhiselo ya mati. Yi ringanisa migingiriko ya ikhonomi ya migodi na xilerisoximfumo xa ku nyika matirhiselo ya mati lama yisekaka emahlweni ya tiko.

3.2. Exikarhi ka miphalalo yin'wana, pholisi leyi yi veka erivaleni swiave na vutihlamuleri endzeni ka swiyenge leswinharhu swa mfumo hi mayelana na timhaka ta mati ya migodi. Ku cinca loku ringanyetiwaka ku ololoxa mitlhontlho ya ku tirhisa mixupulo ehenhla ka vathyakisi na ku endla swi olova ku tirhisa nawu lowu nge muthyakisi wa hakela. Pholisi leyi yi hluvukisiwile hi ku fambisana na Nawu wa Mati wa Rixaka, 1988 (Nawu wa 36 wa 1998).

4. Xiviko hi mayelana na Rimba hi mayelana na Nkunguhato wo Angula swa Rimbewu, Mapimanyetelo, Nkambelo wa Vuvekatihlo na Oditi

4.1. Khabinete yi kume xiviko ku ya emahlweni hi mayelana na ku tirhisiwa ka Rimba hi mayelana na Nkunguhato wo Angula swa Rimbewu, Mapimanyetelo, Nkambelo wa Vuvekatihlo na Oditi.   

4.2. Khabinete yi khense ndzima leyikulukumba kutlula hinkwato leyi khatsiweke hi tindzawulo ta mfumo to hlayanyana eka ku tirhisa rimba leri ri amukeriweke hi 2019 leswaku ri tirhisiwa.  

4.3. Tindzawulo to tala kutafika sweswi ti vekile swirhangana swa pholisi ku letela minongoloko ya ntolovelo ku ri karhi ku pakanisiwa vavasati, vantshwa na vanhu lava nga na vutsoniwa. Khabinete yi komberile vuvekatihlo byo tiya na ku nyika swiviko, ngopfungopfu hi mayelana na tin'wana ta tindzawulo leti ti nga si vikaka.

5. N'wangulano wa Vantshwa wa Nelson Mandela (NMYD)

5.1. Khabinete yi pfumelele NMYD leswaku yi endleka lembe na lembe ku sungula hi 2022. NMYD ya masungulo yi ta endleka kusuka 7 kufika 20 Mawuwana 2022. Leri i pfhumba ra Phuresidente ku nyika vantshwa va Tikokulu pulatifomo ya ku vulavurisana eka miangulano leyi akaka hi mayelana na timhaka leti ti va khumbaka.  

5.2. Miangulano leyi – leyi yi nga simekiwa ehenhla ka khale ka Phuresidente Nelson Rolihlahla Mandela loyi a xiximiwaka swonghasi – yi ta sungula mivulavurisano ku byala ntolovelo wa vurhangeri bya matikhomelonene eAfrika.

5.3. Yi ta nyika vantshwa xivandlanene ku avelana ndzhaka ya vona ya mfuwo leyo fuwa. Pfhumba leri ri ta tlhela ri tiyisa vuxaka bya vanhu-eka-vanhu exikarhi ka vantshwa va tikokulu leri. Ndzawulo ya Vavasati, Vantshwa na Vanhu lava nga na Vutsoniwa yi ta nyika vuxokoxoko bya nongoloko wa swiendleko eka xiteji xa le ndzhakunyana.

6.  Xiviko xa Vuvekatihlo bya Matirhelo xa Lembe na Lembe xa 2021/22 hi mayelana na Havexerisamatimba wa Vavasati na Ndzingano wa Rimbewu, Nhluvukiso wa Vantshwa na Vanhu lava nga na Vutsoniwa

6.1. Khabinete yi kume xiviko xa vuvekatihlo bya matirhelo xa lembe na lembe xa xiviko xa 2021/22 xa havexerisamatimba wa vavasati, vantshwa na vanhu lava nga na vutsoniwa. Xiviko lexi xi landzelerisa swikombokulu eka nkondletelo wa ndzingano, levhele ya ku thoriwa na vun'wini na vutekaxiave bya mitlawa leyi eka migingiriko ya tindzawulo na mavandla lama nga ehansi ka vun'wini bya mfumo.

6.2.  Xiviko lexi xi ta endliwa ku ri karhi ku langutiwa rimba ra nkunguhato wo angula swa rimbewu, mapimanyetelo, vuvekatihlo, nkambelo na oditi leri ri amukeriweke hi Khabinete hi 2019.

C. Milawumbisi

1. Nawumbisi wa Hundzuluxo wa Rihanyo na Vuhlayiseki bya le Migodini

1.1. Khabinete yi pasise nkandziyiso wa Nawumbisi wa Hundzuluxo wa Rihanyo na Vuhlayiseki bya le Migodini leswaku vaaki va nyika mavonelo. Nawumbisi lowu wu lava ku antswisa rihanyo na vuhlayiseki bya vatirhi bya le migodini, ku katsa na mbangu lowu mitirho ya le migodini yi endlekaka eka wona. Nawumbisi lowu wu hundzuluxa Nawu wa Rihanyo na Vuhlayiseki bya le Migodini, 1999 (Nawu wa 29 wa 1996).

1.2. Mihundzuluxo leyi pfuxetiweke, exikarhi ka swin'wana, yi nyika mbhasiso eka yin'wana ya minongoti leyi nga eka Nawu lowu, yi tiyisa rimba ro lawula ra rihanyo na vuhlayiseki na ku ri fambelanisa na maendlelo lamanene ya matiko ya misava hi mayelana na vuhlayiseki bya le migodini. 

2. Nawumbisi wa Hundzuluxo wa Vukhumenhungu wa Vumbiwa wa 2022  

2.1. Khabinete yi pasise ku kandziyisiwa ka Nawumbisi wa Hundzuluxo wa Vukhumenhungu wa Vumbiwa wa 2022 leswaku vaaki va nyika mavonelo na leswaku Holobye wa Vululami na Vukorhokeri bya Makhotso, Ttn Ronald Lamola, a kota ku nyika xitiviso lexi nga na vuxokoxoko bya hundzuluxo lowu ringanyetiwaka eka Vumbiwa. 

2.2. Nawumbisi lowu wu hundzuluxa Xiyenge xa 6(1) xa Vumbiwa ra Rhiphabuliki ya Afrika-Dzonga ra 1996, lexi xi tivisaka leswaku tindzimi ta ximfumo ta 11 ta Afrika-Dzonga i Sepedi, Sesotho, Setswana, siSwati, Tshivenda, Xitsonga, Xibunu, Xinghezi, isiNdebele, isiXhosa na isiZulu. 

2.3. Hundzuluxo lowu wu tekela enhlokweni Ririmi ra Swikoweto ra Afrika-Dzonga (SL) tanihi ririmi ra ximfumo ra vu12 ra tiko naswona ri ta antswisa vuamukeleki bya rona bya mfuwo na ku tiyisisa timfanelo to ringana eka vanhu va Afrika-Dzonga hinkwavo, swi nga ri na mhaka vutsoniwa bya vona. Ndzawulo ya Dyondzo ya Masungulo se yi tekela enhlokweni SASL tanihi ririmi ra le kaya. 

D. Swiendleko leswi Taka

1. Vhiki ra Nsirhelelo wa Vana 

1.1.  Afrika-Dzonga yi ta fungha Vhiki ra Nsirhelelo wa Vana ra Rixaka kusuka 29 Mudyaxihi kufika 4 Khotavuxika 2022 ehansi ka nkongomelo: “A hi Sirheleleni Vana hi nkarhi wa COVID-19 na Kuhundza”. 

1.2. Hi nkarhi wa vhiki leri, nkongomiso wa miehleketo wo hlawuleka wu ta va eka xiphiqo xa rixaka xa vuyimana bya vakondlo-a-ndzi-dyi, leri ri voneke ku ntlakuko hi nkarhi wa COVID-19 wa vakondlo-a-ndzi-dyi lava velekeke vana hi 2020.

1.3. Khabinete yi kombele matshalatshala lama katsanisiweke kusuka eka vatswari, vaaki lava nga na ku tsakela kun'we, mitlawa ya vukhongeri na muganga hi ku angarhela ku pfuna ku cinca ku tlakuka eka vuyimana bya vakondlo-a-ndzi-dyi.

2. Foramu ya Ikhonomi ya Misava (WEF)

2.1.  Afrika-Dzonga yi le ku tekeni ka xiave eka WEF eDavos-Klosters, Switzerland kusuka 22 kufika 26 Mudyaxihi 2022, ehansi ka nkongomelo: “Ku Tirhisana, ku Vuyisa Ntshembano”. 

2.2.  Afrika-Dzonga yi veka nkoka eka xivandlanene xa ku va xiphemu xa xitshunxo na ku avelana mitokoto ya hina eka foramu ya misava hinkwayo. Vukona bya rixaka ra ka hina eka WEF byi tlhela byi va bya nkoka swonghasi eka ku kurisa vito ra hina lerinene tanihi ndhawu ya vuvekisi ya matiko ya misava, ku avelana na misava xivono xa hina xa vumundzuku na ku kombisa leswi nga eku humeleleni leswintshwa endzeni ka tiko leri.

3. N'hweti ya Vantshwa 

3.1. Khabinete yi pasise Nongoloko wa N'hweti ya Vantshwa wa 2022 ehansi ka nkongomelo: “Ku kondletela vutihanyisi lebyi yisekaka emahlweni na nkondzelelo wa vantshwa ku kuma vumundzuku byo antswa”. Siku ra Vantshwa ra ximfumo ri ta tsundzukiwa eKapa-Vupeladyambu.  

3.2. Lembe leri ri fungha anivhesari ya 46 ya nkitsinkitsi wa swichudeni wa 16 Khotavuxika 1976 eSoweto loko vantshwa va kombisa ku vilela ehenhla ka ku rhwexiwa ka Xibunu hi mfumo wa xihlawuhlawu tanihi ririmi ra ndzeriso.

3.3.  Hi moya wa Khotavuxika 1976, Khabinete yi kombele vantshwa va rixaka ku tirhana na ntlhontlho wa ku tlakuka ka mpfumaleko wa mitirho ya vantshwa hi ku teka xiave eka minongoloko ya nhluvukiso yo tanihi vudyondzelantokoto na vutirhelantokoto. 

3.4. Mfumo wu hluvukisile minongoloko ku seketela ku thoriwa ka vantshwa na ku tumbuluxiwa ka mitirho ya nkarhinyana. Mabindzu na wona ya khutaziwa ku nghenisa vantshwa vo tala emitirhweni hi ku tumbuluxa swivandlanene swa vantshwa. 

3.5. Nongoloko lowa vantshwa wa Khotavuxika hinkwayo wu katsa migingiriko yo hambanahambana leyi yi navaka kusuka eka ku simekiwa ka pfhumba ra vamabulandlela va vantshwa, ku simekiwa ka Nongoloko wa Vayimeri va Burende wa NYDA na vulemukisi bya Vukorhokeri bya Vantshwa bya Rixaka etikweni hinkwaro. 

3.6. Holobye wa le Hofisini ya Phuresidente wa Vavasati, Vantshwa na Vanhu lava nga na Vutsoniwa ku nga ri khale u ta tlhantlha nongoloko lowu hi vutalo. Migingiriko ya vantshwa hinkwayo yi ta languteriwa ku landzelela milawu ya rihanyo ya COVID-19.

4. Samiti ya Misava ya Nhlanganelo 

4.1. Mfumo, hi ku tirhisana na Yindlu ya Rixaka ya Varhangeri va Ndhavuko, wu ta rhamba Samiti ya Misava ya Nhlanganelo hi Ravuntlhanu, 27 na Mugqivela, 28 Mudyaxihi ku kanela swiphiqo leswi fambelanaka na vun'wini bya misava. 

4.2. Leswi swi katsa phurosese ya ku hundziseriwa ka misava ya nhlanganelo kusuka eka Mfumo kuya eka vakhomatimfanelo lava faneleke, leswi swi nga swa nkoka eka havexerisamatimba wa miganga ya le matikoxikaya. Mpfumaleko wa vun'wini bya misava bya ximfumo eka tindhawu ta nhlanganelo a swi onhi ntsena timfanelo ta vanhu ku va na vun'wini bya misava leyi va tshamaka eka yona, kambe swi hunguta vuswikoti bya vona bya ku yi tirhisa ku antswisa vutomi bya vona hi ndlela ya ikhonomi.

E. Mahungu

1. Vuhoyozeri

Khabinete yi hundzise vuhoyozeri bya yona na ku navelela leswinene eka: 

- Mnn Leanne Manas, muhaxi wa Morning Live ya SABC, loyi a nyikiweke Meriti ya Risiva ra Rixaka ra Socha ra Furwa hi Ravumbirhi, 17 Mudyaxihi 2022, eka vuhoxaxandla bya yena eka vutekamahungu, swihangalasamahungu na mapfhumba yo hanana ya nkoka yo hambanahambana.

2. Michavelelo 

Khabinete yi hundzise michavelelo ya yona eka ndyangu na vanghana va: 

- Ttn Mpho Moerane (52), khale ka Meyarankulu wa Dorobakulu ra Joni, tlhelo mugingirikeli wa tipolitiki wa nkarhi wa vutomi tlhelo mutirhelavanhu wa Joni. A nga si thoriwa tanihi meyarankulu, u tirhe tanihi Xirho xa Komiti ya Meyara ya Mbangu na Vukorhokeri bya Switirhisiwakulu. 

- Dkd Deborah Fraser (56), mutshila wa vuyimbeleri bya mahungu lamanene loyi a wineke masagwati yo tala loyi a ha ku xiximiwa hi Vudokodela bya Filosofi eka Vuyimbeleri byo Kwetsima hi Christian Leadership Academy.

- Dkd Namane Magau (70), xidyondzeki lexi xiximiwaka tlhelo xirho xo xiximiwa xa Bodo ya Valawulathirasiti ya Khansele ya AIDS ya Rixaka ya Afrika-Dzonga.

- Ttn Mike Schüssler (60), mutivi wa ikhonomi wa Afrika-Dzonga wo tiveka swinene loyi a tshembekile na ku tirha hi ku tikarhata naswona a nyikeke vundzeni byo pfuna swinene eka xiyimo xa ikhonomi ya Afrika-Dzonga.

- Ttn Jamie Bartlett (56), mutlangi wa le xitejini na le ka TV wa Afrika-Dzonga loyi a wineke masagwati yo tala, na ku xiximiwa swinene, loyi a tiveka swinene hi swiave swa yena tanihi Mike O'Reilly eka Isidingo tlhelo David Genaro eka Rhythm City. 

- Khabinete yi tlhele yi tikatsa na Phuresidente Ramaphosa eka ku hundzisa michavelelo eka mfumo na vanhu va United Arab Emirates (UAE) ka ku lova ka Yena Muchaviseki Sheikh Khalifa bin Zayed Al Nahyan (73), Phuresidente wa UAE.

F. Ku thoriwa

Ku thoriwa hinkwako ku fanele ku landzelela vutiyisisi bya mithwaso na mbhasiso lowu faneleke.

1. Ttn Bongani Sinenhlanhla Dladla tanihi Muofisirinkulu wa Vurhangerinkulu wa Bodo ya Nhluvukiso wa Indasitiri ya Vumaki.
2. Ttn Shabeer Hamid Khan tanihi N'watinkota-Jenerala eka Vutamelankwama bya Rixaka.
3. Ttn Mendoe Ntswahlana tanihi Muofisirinkulu wo Xava eka Vutamelankwama bya Rixaka.
4. Khabinete yi pfumelelane na ku thoriwa ka vayimelakulanghwa lava landzelaka ku pfala swivandla eka Bodo ya Valawuri ya Nkwama wa Eneji wa le Xikarhi:

(i) Ttn Mosimaneotsile Jim Besnaar; 
(ii) Mnn Unati Nombakuse-Figlan. 

Swivutiso: Phumla Williams – Muvulavuleri wa Khabinete 
Selifoni: 083 501 0139