Kabinete e kopane ka Laboraro, 9 Mopitlo 2018, gola Tuynhuys, Motsekapa

A.  Merero seemong sa bjale

1. Dikgaruru tša Bong (GBV)

1.1. Kabinete e gatelela bosodi bja yona bja dikgaruru kgahlanong le basadi le bana, ebile e dira boipiletšo go rena ka moka go ya ka dihlopha tša go fapafapana go kgatha tema go emiša dikgaruru kgahlanong le basadi, bana gotee le kgahlanong le Basadi ba go ratana ka bobona, Banna ba go ratana ka bobona, Makgaramatona le Batho ba bong bjo bo fapanego le bja matswalo.

1.2. Ke mošomo wa moAfrika Borwa wo mongwe le wo mongwe go ruta ba bangwe ka ditokelo tša basadi le tša bana, le ka magato a mangwe a go fapafapana ao a lego gona a go thuša batšwasehlabelo ba dikgaruru.

1.3. Kabinete e amogela sephetho sa Kgorotsheko ya Godimo ya Borwa bja Gauteng ka go ahlola mmolai yo a pharilwego ka molato ebago Sandile Mantsoe mengwaga ye 32 kgolegong ka baka la polao ya kgarebe ya gagwe ya kgale Karabo Mokoena. Melato ye mengwe ya go swana le go humanwa ga setopo sa ngwana wa mengwaga ye lesome Katlego Joja gola Mamelodi West, Bohlabela bja Pretoria le polao ya Zolile Khumalo ka mogononelwa woo e lego moithuti wa peleng gola Yunibesithi ya Mahlale ya Mangosuthu kua Durban ke bohlatse bja tšwelopele ya ditlhotlo tšeo re lebaganego le tšona bjalo ka setšhaba. Kabinete e lebiša mahloko a yona ka pelo ye bohloko go ba lelapa la Joja le la Khumalo ka bobedi ga wona.

1.4. Ka ge dikemedi tša toka le tša phethagatšo ya molao di theogetše go netefatša gore bao ba selago molao ga ba tlogelwe ba sa otlwe, bjalo ka setšhaba re nale tema yeo re ka e kgathago go emiša bosenyi bjo. MaAfrika Borwa ba hlohleletšwa go tsenela masolo a thekgo ka mafolofolo le mananeo a go lemoša batho mo ditšhabeng tša bona tša go fapafapana le ka mafapheng a bona.

1.5. Kabinete e hlohleletša gape batšwasehlabelo go bega bosenyi bjo bo bokgopo go makgotlataolo a phethagatšo ya molao, ao a swanetšego go dira dinyakišišo tša ditatofatšo tša dikgaruru tša bong (GBV) le go tšea magato a mošito ka fase ga letsogo la molao go netefatša gore toka e ya phethagatšwa.

1.6. Mo tabeng ye nngwe ya ka thoko eupša ya go amana le ye, Kopanokgothakgothe ya Ditšhabakopano (UNGA) e tsebagaditše tšatši la 13 Mosegamanye bjalo ka Letšatši la Boditšhabatšhaba la Temošo ya Boswafe. Lesolo le le nepile go lemoša setšhaba ka batho ba go phela ka boswafe bao ba šireleditšwego ke Molaotheo wa Rephabliki ya Afrika Borwa wa 1996. Ke mošomo wa maAfrika Borwa ka moka go ithuta le go ruta ba bangwe mo setšhabeng ka ga boswafe nepokgolo e le šwalalanya ditumelo le dikgopolo tšeo di fošagetšego. Se se tla fediša tlalelo yeo batho ba go phela ka boswafe le ba malapa a bona ba kopanago le yona.

2. Sephetho sa Mokgatlo wa Boditšhabatšhaba wa Difedereišene tša Boramabelo (IAAF)

2.1. Kabinete e tšweleditše go se kgotsofale ga yona ka dikgatelopele tša go amana le melao ye mefsa ya Mokgatlo wa Boditšhabatšhaba wa Difedereišene tša Boramabelo (IAAF).

2.2. Kabinete e amogela mošomo wo o dirwago ke Kgoro ya Dipapadi le Boitapološo ya Afrika Borwa, le ntlha ya gore sehlopha sa maemo a godimo sa ditsebi mo mafapheng a go amana le tša bongaka le tša molao a kgobokantšwe ke kgoro ye le go botšološa bohlatse bja saenthefiki bjo IAAF e itsepereletšego ka bjona. Sehlopha se se tla fetleka diphatišišo ka moka tšeo di lego gona le bohlatse bja saenthefiki gotee le ditaba ka moka tša go amana le melao ya maitshwaro le go šomiša gape dipoelo tše go hlohla melao ye kua diforamong tše maleba.

2.3. Kabinete e dira boipiletšo go Maafrika Borwa ka moka bao ba ka angwago ke melao ye e kaba ka mo nageng goba lefaseng ka bophara.

3. Seemo profenseng ya Leboa Bodikela

3.1. Kabinete e hlagišeditšwe pego ya go tla ka Sehlophatšhomo sa Magareng ga Ditona (IMTT) ka Profense ya Leboa Bodikela. Pego ye e fane ka mošomo wa kgato ya mathomo wo o dirilwego mo dibekeng tše pedi tša go feta. Kabinete e kgotsofaditšwe ke kgatelopele yeo e dirilwego ke IMTT mo maitekelong a yona a go tiišeletša Profense ye.

3.2. Sehlophatšhomo sa IMTT, seo se etilwego pele ke Tona Kantorong ya Mopresitente ebago Ngaka Nkosazana Dlamini Zuma, se tla dula se šetšane le merero ya Profense ya Leboa Bodikela. Sedimošo yeo e tseneletšego ya babegaditaba ka dipoelo tša mošomo wo wa IMTT e tla swarwa gola Leboa Bodikela beke ye tlago.

4. Foramo ya Ikonomi ya Makala a Mmušo le a Praebete a Japan le Afrika

4.1. Mopresitente Cyril Ramaphosa o file polelokgolo kua pulong ya semmušo ya Foramo ya Ikonomi ya Bohle le ya Praebete yeo e bego e swaretšwe kua Sandton Convention Centre go thoma ka la 3 go fihla ka la 4 Mopitlo 2018. Foramo ye e be e swerwe ka mohlakanelwa ke Afrika Borwa gotee le mmušo wa Japan gammogo le Mokgatlo wa Japan wa Dikgwebišano tša ka Ntle ga Naga.

Kabinete e amogela boikgafo bjo bo tšwelago pele bjo bo dirilwego Khonferenseng ya Boditšhabatšhaba ya Tokyo ka Tlhabollo ya Afrika gola Nairobi, Kenya ngwageng wa 2016 yeo e dirilego gore Japan e neelane ka ditolara tša Amerika tša go balelwa $30 bilione mo Afrika magareng ga 2016 le 2019. Dikhamphani tša Japan tša go feta 100 di gona mo Afrika.

5. Tlhatlošo ya Ditefelo tša Tšhipi le tša Aluminiamo ya Ditšhaba tšeo di Kopanego tša Amerika

5.1. Kabinete e nyamišitšwe ke sephetho sa Amerika sa go se fe Afrika Borwa teseletšo go tšwa kgopelong ya motšhelo wa tšhipi le wa aluminiamo.

5.2. Mmušo wa Afrika Borwa o tla tšwelapele go boledišana le makgotlataolo a Amerika go hwetša dipoelo tšeo di ka amogelegago magareng ga dinaga tše ka bobedi. Kabinete e hlohleletša gape bagwebi ba ka mo nageng ye bao ba gwebelago dinageng tša ka ntle go šušumetša bareki ba Amerika go dira dikgopelo tša diteseletšo tša ditšweletšwa, ka ge dikhamphani tša Afrika Borwa di romela ditšweletšwa tšeo di phadišago le ditšweletšwa tšeo di sa šongwago ka botlalo gore di šongwe go ya pele gola Amerika.

6. Tsošološo ya Mafelokgwebo a Intasteri

6.1. Kabinete e amogela go phethagatšwa ga kgato ya mathomo ya tsošološo ya Lefelokgwebo la Intasteri la Phuthaditjhaba gola Foreisetata bjalo ka kgatelopele ye bohlokwa mo phethagatšong ya Lenaneo Tsošološo ya Mafelokgwebo a Intasteri.

6.2. Dikaonafatšo tša go bitša R50 milione di tla goka borakgwebo ba bantši ba ka mo nageng go hloma ditiro tša bona tša kgwebo ka baka la mananeokgoparara ao a kaonafetšego le tšhireletšo.

7. Dipeeletšo

7.1. Kabinete e lebogiša kgwebišano magareng ga Kgoro ya Bogwebi le Intasteri (the dti) le Aspen Pharmacare, yeo pheletšo ya yona e bilego kwalakwatšo ya dipeeletšo tša R1-bilione kua Port Elizabeth gola Kapa Bohlabela. Khamphani ya boradikhemisi e holegile go tšwa go Putseletšo ya Metšhelo ya 121 ya dti ka seroto sa metšhelo sa go balelwa R209 milione.

7.2. Go bulwa ga senolofatši se go tla hlola mešomo ye mefsa ye 500. Tše ke dipeeletšo tše bohlokwa tšeo di išago Afrika Borwa maemong a mafsa a tikologo ya go bopa diphahlo le go hlola mešomo ye maleba yeo e nyakegago mo nageng.

8. Ditefišo tšeo di Theogilego tša Data

8.1. Kabinete e amogela melao ye mefsa yeo e šišintšwego ke lekgotla la go Ikema la Dikgokagano la Afrika Borwa go kaonafatša melao ya go amana le data, di-SMS le ditirelo tša dikgatišo tša mantšu.

8.2. Diphetogo tše ke magato a go netefatša go se tšee letlhakore ditlwaeding tša kgwebo mabapi le ditheko tša data le go netefatša gore bareki ga ba lobe data yeo e sa šomišwago. Dinyakišišo tša Mebaraka tšeo di dirwago ke Khomišene ya Diphadišano di tla laetša le go šetša magato a tlaleletšo, go netefatša gore ditheko tša Afrika Borwa tša data di thekga khumanego yeo e nabilego ya ditšithale le go re lokišetša menyetla yeo e hlotšwego ke Diphetogomoka tša Bone tša Intasteri.

9. Lekala la Meepo

9.1. Kabinete e tlaba le Mopresitente Ramaphosa go laetša manyami a yona morago ga go loba maphelo a bašomameepong ba Moepo wa Sibanye-Stillwater’s Driefontein kgauswi le Carletonville kua Ranteng Bodikela, le go lebiša mahloko a yona go ba malapa le bagwera ba bahu. Tona ya Kgoro ya Methopo ya Diminirale, Mna Gwede Mantashe, o letetšwe gore a emele mmušo ditirelong tša go gopola bahu tšeo di tla swarwago bekeng ye.

9.2. Kabinete e dira boipiletšo lefapheng la meepo go potlakiša diphatišišo tša bona tšeo di tla re thušago ka bokgoni bja go lemoga ditiragalo tša masetlapelo ka meepong le go phološa maphelo.

10. Sekhwama sa Bana sa Ditšhabakopano (UNICEF)

10.1. Kabinete e tla ba le Mopresitente Ramaphosa go laetša lethabo bakeng sa thekgo le tšhomišano mo maaatlafatšong ya bafsa ba Afrika Borwa.

10.2. Molaodiphethiši wa UNICEF, Mohumagadi Henrietta Fore, o bile le kopano ya semmušo ya setiplomate le Mopresitente Ramaphosa  ka Mošupologo wa la 7 Mopitlo 2018. Yena o hlatholotše pego ya UNICEF mo maihlamelong a Afrika Borwa mo mafapheng a thuto, tlhabollo ya mabokgoni a mešomo bakeng sa bafsa, kudukudu ba mengwaga ye magareng ga 10 le 18 ka bogolo. UNICEF e retile maitekelo a Afrika Borwa a go hlolela bafsa menyetla ya go kgatha tema ye nago le mohola ikonoming, le go hlagiša maikemišetšo a yona a go thuša dikolo tša naga ya gaborena ka kabo ya meetse le tlhwekišo.

10.3. UNICEF e laleditše Afrika Borwa go nyetlela dikatlego tša yona tša maatlafatšo ya bafsa bjalo ka karolo ya lesolo la yona le lefase ka bophara la go tšwetšapele menyetla ya bafsa elego seka seo ka sona re ka bago le bonnete bjo bo tletšego bja gore naga ya rena e tiiša dikamano tša yona le UN.

B. Diphetho tša Kabinete

1. Kabinete e dumeletše Leanotiro la Melawana ya Diintasteri (IPAP) la 2018/19 – 2020/21. Le ke lekga la bo10 go bušeletšwa go hlongwa ga thulaganyo ya magato ya ngwaga ka ngwaga ao a tsepamišitšwego le dipaka tša go latelana tša mengwaga ye meraro tša Tlhako ya Disenyegelo ya Paka ya Magareng (MTEF).

IPAP yeo e sekasekilwego e hlatholla ka boripana diphenyo tša pholisi ya intasteri mo mengwageng ye senyane ya go feta. Yona e fana ka tshekatsheko ya ikonomi go lebeletšwe ikonomi ya lefase ka bophara le ya ka mo nageng yeo e lego maleba mo pholising ya intasteri, e hlatholla ditlhotlo le ditšhitišo tša phethagatšomoka ya pholisi ya intasteri, gotee le mehutahuta yeo e putlaganago le dithulaganyo tša magato tšeo di beetšwego nako tšeo di diretšwego makala ka go ikgetha ebile di neetšwe dikgoro tša go fapafapana.   

2. Kabinete e dumeletše gore Kwano ya Seboka sa Boraro ya Lefelo la Dikgwebišano tša Bohle (TFTA) e tsenywe lenaneong la Palamente gore e dumelelwe. Kwano ye e hloma Mebaraka ye Swanago ya Ditšhaba tša Bohlabela le tša Borwa bja Afrika, Ditšhaba tša Bohlabela bja Afrika le Ditšhaba tša Dinaga tše di Hlabologago tša Borwa bja Afrika (SADC).

Kwano ye ya TFTA ke protšeke ya kgoparara yeo e eteletšwego pele ke Afrika ya go laetša magato a bohlokwa a go fenya bohwa bja bokoloniale bja kontinente ye bja mebaraka ye menyenyane ya go arogana, ka go hlohleletša dipeeletšo tša magareng ga dinaga tša Afrika le go goketša dipeeletšo tše ntši tša dinagadišele ka lefelong le la dikgwebišano tša bohle. Ka baka la maitekelo a go akaretšwa ga selete le ikonomi yeo e tieletšego, go bile le kgolo ya go tia dipeeletšong tša magareng ga dinaga tša Afrika.

3. Kabinete e dumeletše Pego ya Boraro ya Dikgokagano tša Bosetšhaba ya Afrika Borwa bakeng sa go hlagišwa go Kopano ya Tlhako ya Ditšhabakopano go tša Phetogo ya Seemo sa Leratadima (UNFCCC). Nepokgolo ya UNFCCC ke go fihlelela tekatekano ya go tlala ga dikgase tša tšhilafatšo ya moya lefaufaung go fihlela maemong ao a tla thibelago ditiragalo tša go hlolwa ke batho gore di se šitiše mokgwa wa phetogo ya leratadima.

Pego ya Afrika Borwa e nale tshekatsheko ya kgatelopele ya yona go tloga ka Dikgokagano tša Mathomo tša Bosetšhaba go fihla ka Dikgokagano tša Bobedi tša Bosetšhaba le go fihlela go Pego ya Boraro ya Dikgokagano go ya ka fao e sekasekilwego ke ditšhaba tša boditšhabatšhaba le bakgathatema ba ka mo nageng.

C. Melaokakanywa

1. Kabinete e dumeletše tlhagišo ya Molaokakanywa wa Tlhabollo ya Kgodišo ya Diphelakameetseng wa 2018 go Palamente. Molaokakanywa wo, wo o fetilego ditherišanong tša botlalo le bakgathatema ka moka ba maleba lefapheng la diphelakameetseng, o šeditše go hlohleletša tlhabollo ya kgodišo ya diphelakameetseng ikonoming ya mabopong. Wona o fana ka, magareng ga tše dingwe, dipeakanyetšo tša semmušo tša lefapha, o thea dinyakwa tša laesense le tša go dumelelwa tša diphelakameetseng le go hlongwa ga ditikologo tša tlhabollo ya diphelakameetseng.

2. Kabinete e dumeletše tlhagišo ya Molaokakanywa wa Maphelo le Polokego mo Mešomong go Palamente. Molaokakanywa wo o fetoša Molao wa Maphelo le Polokego mo Mešomong, 1993 (Molao 85 wa 1993). Ge o šetše o amogetšwe, Molaokakanywa wo o tla netefatša tšhireletšo ya amemo a godimo ya bašomi go ya ka dikgobalo le malwetši mafelong a mošomo.

Molaokakanywa wo o hloma Tshepetšo yeo e hlalošitšwego gabotse ya taolo ya Maphelo le Polokego ebile e tsamaišana le ditlwaedi tše kaonekaone tša boditšhabatšhaba. Molaokakanywa wo o hlatholla gore tshekatsheko ya kgapeletšo ya kotsi mošomong e swanetše go dirwa ke mongmošomo le gore thulaganyo ya taolo ya kotsi ya go amana feela le lefelo la mošomo e dirwe le go phethagatšwa go fokotša kgonagalo ya bašomi ya go hlagelwa ke kotsi.

D. Melaetša

1. Ditebogišo

1.1. Kabinete e lebogiša Mopresitente Ramaphosa, yo a laleditšwego ke Lekgotlataolo la Khonferense ya Boditšhabatšhaba ya Bašomi (ILC) gore e be modulasetulo wa bobedi wa Khomišene ya Lefase ka Bophara Mešomong ya Bokamoso.

1.2. Mopresitente o laleditšwe gape go fa polelo khonferenseng, yeo e ketekago kopano ya yona ya bo100. Ge a le fao, o tla gopola le go hlompha Meketeko ya Mengwaga ye Lekgolo ya Mopresitente wa maloba Nelson Mandela. Kabinete e leboga Sehlopha sa Afrika kua lekgotlataolong la Lekgotlataolo la Mokgatlo wa Boditšhabatšhaba wa Bašomi (ILO) ka go eta pele ditherišano gola Geneva le go thabela ditherišano tšeo di swerwego ke mokgatlo wo o bušago wa naga kua mafelokgethong a naga yeo.

2. Melaetša ya Mahloko

2.1. Kabinete e lebiša mahloko a yona go ba malapa le bagwera ba mohu le Tona ya peleng le ya mathomo ya Ditšhelete ya Afrika Borwa ya Temokrasi, Morena Derek Keys, yo a kgathilego tema ye bohlokwa ya phetišetšo ye boreledi ya Matlotlo a Setšhaba go fetišetšwa mmušong wo o kgethilwego ka temokrasi ka 1994.

3. Kgwedi ya Ramadan

3.1. Kabinete e lakaletša setšhaba sa maMoseleme mahlatse le mahlogonolo ka ge ba thoma go ikuna dijo ka baka la kgwedi yeo e galalelago ya Ramadan bekeng ye tlago. Ka kgwedi ya Ramadan, maMoseleme ba ikuna dijo go tloga ge tšatši le hlaba go fihla ge le dikela, ka ge ba tšea nako ya bona ba tiišeletša semoya sa bona.

E. Ditiragalo tšeo di Tlago

1. Mopresitente Ramaphosa o tlare lehono, 10 Mopitlo 2018, a etela Kgoro ya Tšhireletšo le Kgoro ya Tirišano ya Makala a Mmušo le Merero ya Setšo (CoGTA) ka go latelana ga tšona, bjalo ka karolo ya maitekelo a gagwe a go rerišana le baetapelebagolwane go netefatša gore mošomo wa mmušo o gata ka mošito o tee gabotse. Ketelo ye ke karolo ya boikgafo bja Mopresitente bjo bo kwalakwaditšwego nakong ya Polelo ya gagwe ya mathomothomo ka ga Maemo a Setšhaba (SoNA) ka Hlakola 2018 bja go etela kgoro ye nngwe le ye nngwe ya mmušo wa naga.

2. Motlatšamopresitente David Mabuza o tlare lehono, 10 Mopitlo 2018, a fa polelo Samiting ya Afrika Borwa ya Boraro ya Khansele ya Tlhabollo ya Methopo ya Batho kua Emperors Palace gola Johannesburg ka fase ga morero wo: ‘Dikgwebišano tša go tsošološa mešomo le boithutelo’. Samiti ye ya matšatši a mabedi e tla kopantšha baetapele ba diintasteri tše kgolo, ditsebi tša melao ya bašomi le dirutegi go šogašoga ditaba tša go fapafapana, go akaretšwa le ditšhišinyo tša go kalokana le tlhokego ya mešomo, le go tšwetšapele maatlafatšo ya batho le Diphetogomoka tša Bone tša Intasteri.

3. Kabinete e gatelela gape taletšo go Afrika Borwa ya go tsenela Meketeko ya ngwaga ka moka ya Mengwaga ye Lekgolo ya Nelson Mandela le Mama Albetina Sisulu, bao ba thušitšego go aga motheo wa temokrasi ya Afrika Borwa yeo re ipshinago ka yona lehono. Komiti ya Magareng ga Ditona ya Mengwaga ye lekgolo ya Nelson Mandela le ye lekgolo ya Albertina Sisulu e tsebagaditše Lenaneo la Bosetšhaba yona bekeng ye. Dintlha ka botlalo tša meketeko ye di ka humanwa wepsaeteng ya mmušo (www.gov.za), fao ditiragalo tše dingwe goba disedimošo tše di tlago tšeo di rulagantšwego di ka humanwago gona.

F. Bao ba thwetšwego mešomong

Batho ka moka bao ba thwetšwego mešomong mangwalo a bona a dithuto a tla tiišetšwa le go netefaletšwa ka maleba.

1. Mohumagadi Lerato Mataboge bjalo ka moemedi wa dti Lekgotleng la Koporasi ya Afrika Borwa ya Thomelontle ya Inšorense ya Sekoloto ya SOC Limited.

2. Mohumagadi RS Mogaladi bjalo ka Motlatšamolaodipharephare: Thekgo ya Kgoro le Tsamaišo, CoGTA.

Dinyakišišo:
Phumla Williams
(Seboleledi sa Kabinete sa Motšwaoswere)
Mogala: 083 501 0139