Kabinete e kopane ka Laboraro la 7 Phato 2019 ka Union Buildings ka Pretoria

A.  Merero ye Bohlokwa Seemong sa Bjale

1.  Boikgafo bja Lekgotla la Bosetšhaba la Tlhabollo ya Ekonomi le Bašomi (NEDLAC)

1.1.  Kabinete e sa tshwenywa ke maemo a godimo a tlhokego ya mešomo le dipalopalo tša fase tša kgolo ya ekonomi ka nageng ya rena. Dipoelo tša Dinyakišišo tša Kotara (QLFS) ka ga bašomi tša kotara ya bobedi ya 2019 tšeo di lokollotšwego ke Tirelo ya Dipalopalo ya Afrika Borwa (Stats SA), di laetša gore kelo ya semmušo ya tlhokego ya mešomo e oketšegile ka 1,4 ya dintlha tša persente go fihla go 29,0% ge di bapetšwa le tša kotara ya mathomo ya 2019.

1.2.  Kabinete e tšwela pele go ikgafa go rarolla mathata a dihlongwa ao a tšwelago pele go ama go šoma ga ekonomi ya rena le bokgoni bja yona bja go arabela mathata a tlhabollo.

1.3.  Tumelelano ka ga phetolo ye e tseneletšego yeo e saennwego ke bakgathatema ka moka ka go NEDLAC e tshephiša go kopana le bakgathatema kgwedi ye nngwe le ye nngwe go latišiša boikgafo bja dintlha tše masomešupa-šupa (77) bjo bo dirilwego ka go Seboka sa Mešomo. Dikopano tša kgwedi le kgwedi modulasetulo wa tšona e tla ba Mopresidente Cyril Ramaphosa go thoma ka Lewedi 2019.

1.4.  Boikgafo bjo bo dirilwego ke bakgathatema ka moka– bao ba a karetšago mmušo, bašomi, dikgwebo, mekgatlo ya badudi – bo nepišitše mananeo a go hloma mešomo, mekgwa ya go thibolla mapheko a go mabapi le go phethagatša mananeo, gammogo le ditumelelano mabapi le gore bašomi ba se ke ba tšwa ka khamphaning ba hwetša mešomo ye mengwe ye mekaone le mekgwa ya go thibela go lahlegelwa ke mešomo. Gape ka mo boikgafong go akareditšwe masolo a go nepiša makala a itšego ka nepo ya go godiša ekonomi.

2.  Tirišano ya Afrika Borwa le Japan

2.1.  Kabinete e amogela lesolo la tirišano gareng ga Afrika Borwa le Japan ka nepo ya go fediša tšhilafatšo ka dipolastiki ka go thekga go fetoša intasteri ya ka mo nageng ya dipolastiki go tloga go tirišo ya dipolastiki tšeo di tlwaelegilego go ya go mekgwa ye e thekgago tikologo go ya go ile.

3.  Seboka sa bo 18 sa Molao wa Kgolo le Dibaka ka Afrika (AGOA)

3.1.  Afrika Borwa e sa tšwa go kgatha tema ka go Seboka sa bo 18 sa AGOA seo se bego se swaretšwe ka Côte d'Ivoire ka fase ga morero wa: “AGOA le Bokamoso: Re Hlabolla Maemo a Maswa a Kgwebišano go Hlahla Kgwebišano le Peeletšo ya United States (US) le Afrika”.

3.2.  AGOA ke lenaneo la kgwebišano la US fela leo le fanago ka kgwebišano ka dithoto tšeo palo ya tšona e sego ya beelwa mellwane go khoute ya ditšweletšwa tša go feta tše 6 400 go tšwa ka dinageng tše 40 tša Borwa bja Afrika tšeo di nago le maswanedi ka go AGOA, go akaretšwa Afrika Borwa, go tsena ka mmarakeng wa US.

3.3.  Dipoledišano tša Afrika Borwa le Baemedi ba Kgwebišano ba US tšeo di bilego le katlego le tše kaone di fana ka kgonagalo ya phihlelelo go mmaraka wa US le peeletšo ya Amerika ka ekonoming ya rena, gomme tšona ke mekgwa ye bohlokwa ya go rarolla bothata bja tlhomo ya mešomo le go fediša bohloki.

4.  Ditlhaselo go maloko a Tirelo ya Maphodisa ya Afrika Borwa (SAPS)

4.1.  Ditlhaselo tše di sa tšwago go direga go maloko a SAPS ge ba be ba le mošomong ka Toropokgolong ya Johannesburg ga se tša swanela go kgotlelelwa. Kabinete e kgalemela ditlhaselo tše ka mantšu a bogale ebile e laetše maphodisa le ditheo tše dingwe tša phethagatšo ya molao go nyaka bagononelwa ka ntle le letšhogo le go tšea lehlakore.

4.2.  Molaotheo wa Repabliki ya Afrika Borwa wa 1996 o laela gore ditheo tša phethagatšo ya molao, go akaretšwa tirelo ya rena ya maphodisa, di swanetše go thibela, go lwantšha le go nyakišiša bosenyi, go tšwetša pele toka ya setšhaba, go šireletša le go boloka badudi le thoto ya bona le go obamela le go phethagatša molao.

4.3.  Tlhaselo efe goba efe go bahlankedi ba rena ba phethagatšo ya molao ke tlhaselo go mmušo wa rena le go boipušo bja ona, ditlhaselo tša mohuta woo ga se tša swanela go tšwela pele di sa otlwe. Re ipiletša go ditšhaba ka moka go thekga ditheo tša rena tša mmušo, kudukudu bao ba phethagatšago melao ya rena le gape go kopana kgahlanong le ditiro tše tša bohodu tšeo di nyakago go hlasela bahlankedi ba maphodisa.

4.4.  Kabinete e ipiletša go ditheo tša phethagatšo ya molao go tšwela pele go phethagatša molao le go tšeela magato bao ba tshelago melao ya naga ya rena. Melawana ya masepala e swanetše go obamelwa ka dinako ka moka gomme re ipiletša go mebasepala ya rena ka moka go phethagatša melawana ya rena ya mebasepala. Re tšwela pele go ba naga yeo e obamelago molao gomme re tla tšwela pele go netefatša gore go ba le khutšo, šebešebe le katlego go badudi ba yona ka moka.

4.5.  Kabinete e letetše gore batho ka moka bao ba dulago goba bao ba šomago ka Afrika Borwa ba dirišane le ditheo tša rena tša phethagatšo ya molao go fediša ditiro tša bosenyi le tšeo di sego molaong.

4.6.  Kabinete e netefaletša leswa setšhaba gore ditheo tša phethagatšo ya molao tša ka mo nageng di tla tšea sephetho ka pela le go golega batho bao ba dirago ditiro tšeo di sego molaong le dikgaruru.

5.  Tshenyo ya thoto ya setšhaba

5.1.  Kabinete e amogela go fedišwa ga go ngala mošomo ga bašomi ba City of Tshwane. Le ge go le bjale, go tloga go swabiša kudu ge baotledi ba dipese ba thibile ditsela tša go tsena ka mo toropokgolong ye ka dipese tša masepala, gomme ba bangwe ba bašomi bao ba ngadilego mošomo ba ile ba senya mananeokgoparara ebile go begwa gore ba tšhošeditše maloko a setšhaba.

5.2.  Kabinete e tshwenyega ka ga ditiragalo tšeo di oketšegago tša tshenyo ya thoto ya setšhaba yeo e sepelago le ditšhupetšo le go ngala mošomo ka mo nageng. Tokelo ya go dira ditšhupetšo e šireleditšwe ebile e ukangwe ka gare ga Molaotheo, gomme go na le ditsela tše ntši tša khutšo tša go rarolla dingongorego tša setšhaba ka ntle le go senya ditirelo tša setšhaba le thoto. Go lokiša mananeokgoparara ao a sentšwego go na le diabe tše kgolo tša ditšhelete le tša leago, gomme se se ama badudi bao ba šomišago dinolofatši tšeo ka mehla gampe.

6.  Tefelo ya bolwetši bja Marela

6.1.  Kabinete e lemogile tefelo ye e sego ya ka ya bonwa peleng ya R5 pilione yeo e dumeletšwego ke Kgorotsheko ya Godimo ya Borwa bja Gauteng, yeo e romelago molaetša wo maatla go dikhamphani tša meepo gore di beye pele polokego ya bašomi go thibela malwetši ao go nago le kgonagalo ya gore a ka hlaga mengwaga ye mentši ka morago ga ge ba rotše mediro.

6.2.  Kahlolo ya Kgorotsheko ya Godimo e tla feletša ka gore diketekete tša bašomi ba meepong ba nako ye e fetilego ba lefelwe mahloko le go hlaka fao ba itemogetšego gona ka morago ga go fetelwa ke malwetši ao a amanago le go šoma meepong ya gauta mengwaga ye mentši.

6.3.  Kabinete e retile gape dihlopha tša boramelao, go akaretšwa ba thušo ya tša molao, bao ba emetšego mekgatlo ye e fapanego ka molatong wo o tšerego lebaka le letelele wo o fedilego ka sephetho sa gore bašomi ba peleng ba meepong ba lefiwe goba go lefiwe bajalefa ba bona bao ba nago le maswanedi, ge e le gore bašomi ba meepong bao ba amegago ba hlokofetše, ka morago ga gore ba fetelwe ke bolwetši bja marela goba mehuta ye mengwe ya bolwetši bja mafahla yeo e ba fetetšego meepong ye mengwe ya gauta ka morago ga la 12 Hlakola 1965.

6.4.  Dikhamphani tše tshela tša meepo ya gauta – e lego African Rainbow Minerals, Anglo American, AngloGold Ashanti, Gold Fields, Harmony le Sibanye-Stillwaters – gammogo le baemedi ba semolao ba bakgopedi ba tefelo, ba tla hloma Thraste ya Tshiamiso, yeo e tlago netefatša gore bašomi ba meepong bao ba nago le maswanedi goba bajalefa ba bona bao ba nago le maswanedi ba hwetša tefelo.

7.  Kwano ya Mozambique

7.1.  Kabinete e amogela go saenwa ga Tumelelano ya Khutšo le Poelano ka Mozambique ka Labobedi la 6 Phato 2019, bjalo ka taetšo ya kwano ya batho ba Mozambique, go thekga khutšo le šebešebe ka nageng ye.

7.2.  Tumelelano ye e latela poledišano ye e atlegilego ya sepolotiki gareng ga Mmušo wa Mozambique le mokgatlo wa Mozambican National Resistance Movement, yeo e feleleditšego ka go saenwa ga tumelelano mabapi le sephetho sa go fedišwa ga dithulano tša sešole ka la 1 Phato 2019.

7.3.  Afrika Borwa le Mozambique di na le dikamano tša segwera le tša boagišane gareng ga dinaga tše ka bobedi, tša sepolotiki, tša ekonomi le leago tšeo di theilwego go dikamano tše tiilego tša kgale go tloga mengwageng ya ntwa ya tokologo. Mopresidente Ramaphosa le Dihlogo tše dingwe tše ntši tša Dinaga go tšwa ka Dinageng tše di Hlabologago tša Borwa bja Afrika (SADC) ba tsenetše moletlo wo wa go saena.

8.  Caster Semenya

8.1.  Kabinete e swabile ge mmamabelo wa rena wa naletšana, Caster Semenya, a sa dumelelwe go šireletša sefoka sa gagwe sa lefase sa lebelo la dimetara tše 800 ka Diphadišanong tša Lefase ka Doha, Qatar. Se se latela kahlolo yeo e tšerwego ke kgorotsheko ya Switzerland yeo e thekgilego sephetho sa Mokgatlo wa Boditšhabatšhaba wa Mekgatlo ya Diatleletiki wo o nyakago gore a nwe dihlare tša go fokotša thestostherone.

8.2.  Kabinete e thekga Mohumagadi Semenya ka botlalo ge a dira boipelaetšo le go lwela ditokelo tša gagwe tša setho tša motheo. Go swana le baraloki ka moka ba diatleletiki, o na le maswanedi a go phadišana ka ntle le go gapeletšwa go fetoša mmele wa gagwe ka mekgwa efe goba efe ya kalafo.

9.  Difoka tša Bosetšhaba

9.1.  Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa go šišinya maina a batho bao ba bonago ba na le maswanedi a go abelwa difoka tša godimodimo tša ka mo nageng, e lego Difoka tša Bosetšhaba.

9.2.  Difoka tše di hlompha maAfrika Borwa le badudi ba dinaga tša ka ntle bao ba kgethegilego bao ba tsentšego letsogo go fihleleleng ga Afrika Borwa ye e lokologilego, ye e kopanego, ya go hloka semorafe, ya go hloka kgethologanyo ya bong, ye e atlegilego le ya temokrasi ka mekgwa ye e fapanego.

9.3. Ditšhišinyo tša maina a bao ba tlogo amogela Difoka tša Bosetšhaba tša ngwaga wa 2020 di tlo tswalelwa ka la 31 Phato 2019 gomme moletlo wa go aba difoka o tla swarwa ka Moranang ka 2020. Difomo tša ditšhišinyo tša maina di hwetšagala wepsaeteng ya Kantoro ya Mopresidente ya: www.thepresidency.gov.za. Maloko a setšhaba a kgopelwa go mametletša letlakala leo le fago mabaka ka ga motho yo a šišinywago.

B.  Dipheto tše Bohlokwa

1.1   Leuba la bolwetši bja baerase ya Ebola

Tona ya Dikamano tša Boditšhabatšhaba le Tirišano, Ngaka Naledi Pandor le Tona ya Maphelo, Ngaka Zweli Mkhize, ba sedimošitše Kabinete ka ga leuba le, gammogo le ka ga lehu leo le bakwago ke Ebola ka Democratic Republic of Congo le dikotsi tša godimo tšeo dinaga tša kgauswi di bago kotsing ya bolwetši bjo.

1.2.  Bolwetši bjo bo fetetšwa go tloga go motho go ya go yo mongwe ka go kopana le madi le diela tša mmeleng tša batho bao ba nago le bolwetši bjo. Go ya ka Mokgatlo wa Maphelo wa Lefase (WHO), Afrika Borwa e bonwa bjalo ka ye nngwe ya dinaga tšeo di lego kotsing ya fase go bolwetši bjo ka Afrika.

1.3.  Kabinete e sedimošitšwe gape ka ga seemo sa go itokišetša go kgona go šoma ka bolwetši bja Ebola ge bo ka hlaga ka mo nageng ya rena. Ditshekatsheko tše tharo tša kotsi tšeo di dirilwego di tiišeditše gore Afrika Borwa e maemong a fase a go ba kotsing ya bolwetši bja Ebola. Magato a bohlokwa a tšhoganetšo a tša maphelo a tsentšwe tirišong ka nageng ya rena go akaretšwa le go hlaola dipetlele tše itšego ka diprofenseng tša rena ka moka ge go ka direga gore re swanele ke go lebana le Ebola. Ka ntle le dipetlele tšeo di hlaotšwego go tla go šoma ka bolwetši bjo, magato a tšhoganetšo a akaretša mafelo a tekodišišo ya balwetši ka mellwaneng yeo go tsenwago go yona ka mo nageng, a poledišano le a kgokagano gammogo le dilaporathori tšeo di hlaotšwego.

1.4.  Kabinete e thekgile magato a tšhoganetšo ao a hlomilwego go netefatša gore naga e a arabela ge bolwetši bjo bo ka utollwa. Le ge go le bjale re nyaka go netefaletša naga gore Afrika Borwa e tšwela pele go ba naga ye e lego kotsing ya fase go ka ba le Ebola.

C.  Ditiragalo tše di tlago

1.   Letšatši la Basadi la Bosetšhaba

1.1.  Ka Labohlano la 9 Phato, naga ye e tla keteka Letšatši la Basadi la Bosetšhaba, leo le šupago ntwa ya go lwela gore re be le naga ye e hlokago dikgaruru tša bong, ye e hlokago semorafe le ye e hlokago kgethologanyo ya bong, ka fase ga morero wa: “Mengwaga ye 25 ya Temokrasi: Re Godiša Afrika Borwa Mmogo go Lokolla Basadi”.

1.2.  Mopresidente Ramaphosa go rulagantšwe gore o tla fa polelo ya letšatši ka Mabaleng a pontšho ka Vryburg, ka Seleteng sa Dr Ruth Segomotsi Mompati, ka profenseng ya Leboa Bodikela.

1.3.  Kgwedi ye ya Basadi e šetše e dirile gore go be le ditokišetšo tša diphethagatšo tšeo di nepišitšego go maatlafatša le go šireletša basadi, go akaretšwa go thwalwa ga maloko a Khomišene ya Tekatekano ya Bong (CGE) ka Mopresidente Ramaphosa. CGE ke setheo sa semolao seo se hlomilwego go tšwetša pele tlhompho ya tekatekano ya bong le tšhireletšo, tlhabollo le phihlelelo ya tekatekano ya bong.

1.4.  Basadi ba na le tema ye bohlokwa yeo ba tlago e raloka ka go ageng ga ekonomi ya naga, go hloma mešomo le go ntšha malapa bohloking. Maatlafatšo ya basadi e bohlokwa go fediša ditiragalo tše di sa felego tša tshotlo tšeo di tlaišago setšhaba sa rena sa Afrika Borwa. Kabinete e ipiletša go bakgathatema ka moka go bea pele kaonafatšo ya basadi le go tsenela ditiragalo tšeo di ketekago letšatši la Basadi la bosetšhaba ka moswane.

2.  Seboka sa Dinaga tše di Hlabologago tša Borwa bja Afrika (SADC)

2.1.  Mopresidente Ramaphosa o tla eta pele baromiwa ba Afrika Borwa go yo kgatha tema ka Sebokeng sa bo 39 sa Dihlogo tša Dinaga le Mebušo tša SADC seo se tlogo swarwa ka Tanzania ka la 17 le la 18 Phato 2019.

2.2.  Ka mo sebokeng se, Mopresidente wa Tanzania John Magufuli o tla tšea bodulasetulo bja SADC go modirišani ka yena wa ka Namibia, Mopresidente Hage Geingob.

2.3.  Seboka sa SADC le sona go emetšwe gore se tla boledišana ka ga merero ya mehutahuta, go akaretšwa go tsenywa tirišong ga maano a phethagatšo a ka seleteng se le mananeo ao a beilwego pele a go swana le tlhomo ya diintasteri, kgwebišano, tlhabollo ya mananeokgoparara, tlhomo ya palamente ya ka seleteng, le tiišetšo ya khutšo le polokego ka mo seleteng.

D.  Melaetša

1.  Mahloko

Kabinete e rometše mahloko go:
1.1.  batho ba Repabliki ya Tunisia ka morago ga go hlokofala ga Mopresidente Beji Caid Essebsi.

1.2.  ba lapa le bagwera ba Toni Morrison, mongwadi le moamogedi wa Sefoka sa Khutšo, yo a hlokofetšego a na le mengwaga ye 88. Mongwadi yo wa go tuma o ngwadile dipuku tša boikgopolelo tša maitemogelo a Afrika le Amerika mo mengwagasomeng ye mehlano, ka dipadi go akaretšwa tše di bitšwago Beloved le The Bluest Eye.

1.3.  batho ba India ka morago ga lehu la mmadipolotiki wa mahlwaadibona wa ka India Sushma Swaraj, a na le mengwaga ye 67, ka New Delhi. Swaraj e bile Tona ya Merero ya Dinaga tša ka Ntle ka mo nageng ye go tloga ka 2014 go fihla ka 2019. E bile mosadi wa bobedi wa go šoma mo kantorong ye ka historing ya India.

2.  Ditebogišo le Mahlatse le mahlogonolo

Kabinete:

2.1.  e reta sehlopha sa bašomi ba 45 ba Working on Fire le balaodi ba bona ba godingwana, bao ba tšerego matšatši a nyakilego go ba 30 ba lwela go tima mello ka Profenseng ya Alberta ka Canada Bodikela. Sehlopha se se rometšwe mo nageng ye go thuša go lwantšha mollo o mogolo wa hlaga wa Chuckegg Creek wo o tšhumilego dihekthara tša go feta tše 350 000 go tloga ka 2019, ka morago ga kgopelo ye e dirilwego ke Lefelo la Ditheo tše Ntši tša Ditimamello tša Dihlaga la ka Canada.

2.2.  e lebogiša baruthi ba rena bao ba dirilego gore setšhaba se ikgantšhe ka Diphadišanong tša Lefase tša FINA tša 2019 ka South Korea. Zane Waddell o hweditše gauta ka phadišanong ya dimetara tše 50 ya backstroke, Chad le Clos o hweditše diporontshe tše pedi ka phadišanong ya dimetara tše 100 le tše 200 tša butterfly, gomme Tatjana Schoenmaker yena o hweditše silibera ka go phadišano ya dimetara tše 200 ya breaststroke.

2.3.  e lakaletša sehlopha sa peisepolo sa Afrika Borwa sa baraloki ba mengwaga ya ka fase ga ye 18 katlego ge se emišetša folaga ya rena godimo ka phadišanong ya Sebjana sa Lefase ka South Korea go thoma ka la 30 Phato go fihla ka la 8 Lewedi 2019.

2.4.  e lebogiša Khanyisile Mthetwa, moraloki wa folute yo a nago le talente, yo e lego moAfrika wa mathomo wa go kgethwa bjalo ka moamogedi wa Thušo ya Ditšhelete tša Dithuto ya Boditšhabatšhaba ya Myrna Brown (ya 2019), yeo e abjago ke Mokgatlo wa Bosetšhaba wa Folute wa Amerika.

Dipotšišo: Mohumagadi Phumla Williams – Seboleledi sa Kabinete sa Motšwaoswere
Mogala: 083 501 0139