Tshiṱatamennde Nga Muphuresidennde Vho Cyril Ramaphosa Kha U Fhindula Ha Afrika Tshipembe Kha Dwadze Ḽa Tshitzhili Tsha Corona

MaAfrika Tshipembe nga nṋe, 

Ho no fhela vhege dza sumbe u bva tshe tshiwo tsha u thoma tsha tshitzhili tsha corona tsha khwaṱhisedzwa u vha hone shangoni ḽashu. 

U bva zwenezwo, matshilo ashu roṱhe o shanduka nga nḓila khulwane.

Sa lushaka ro kombetshedzea u dzhia maga a khani vhukuma kha u lwa na swina ḽi sa vhonali ḽine ḽi shushedza matshilo ashu na matshilo a vhafunwa vhashu. 

Ro kombetshedzea u ḓowela nḓila ntswa ya kutshilele, nga tshifhinga tshiṱukuṱuku.

Musi ri tshi khou dzhena kha vhege ya vhuṱanu ya nyiledzo ya u tshimbila ya lushaka lwoṱhe nga vhuphara ye ya vha i songo lavhelelwa – na uri musi ri tshi khou sedza kha ḽa matshelo – ri tea u zwi humbula uri ndi ngani ri hafha.

Tshitzhili tsha corona  tshine a tshi athu vhuya tsha vha hone, tshe tsha wanala ngei ḓoroboni ya Wuhan, kha ḽa China nga Nyendavhusiku mahoḽa, tsho phaḓalala nga luvhilo u ya kha shango ḽoṱhe nga vhuphara.  

U swika zwino, zwiwo zwi fhiraho 2.6 miḽioni zwo khwaṱhisedzwaho zwo no vhigwa ḽifhasini ḽoṱhe.   

Hu na khonadzeo ya uri mbalo ya vhukuma ya vhathu vho kavhiwaho i nga vha i nṱhesa u fhira hei.

Tshitzhili tsha corona tshi vhanga vhulwadze vhune ha pfi COVID-19, vhulwadze ha u kundelwa u fema vhune zwazwino vhathu a vha na nyelulo khaho na uri a vhu na mushonga.  

Tshitzhili tsha corona tshi fhiriswa u bva kha muṅwe muthu u ya kha muṅwe nga kha zwimilaḓi zwi no bva kha ningo kana zwi no bva mulomoni zwine zwa nga rathiselwa kha muthu thwii, kha zwithu zwi re henefho zwine ra fara kana nga musi muthu o kavhiwaho a tshi nga hoṱola kana a atsamula musi a tsini na muṅwe muthu.   

Vhathu vhanzhi vho kavhiwaho vha vhonala vha tshi tou vha na tsumbadwadze dzine dza sa tou vhilaedza;  ngeno vhaṅwe vha sa sumbedzi na tsumbadwadze na zwiṱukuṱuku.     

Fhedzi hu na vhathu vhane sumbedza tsumbadwadze dzo kalulaho na uri vha vha vha vha tshi vho tea u valelwa sibadela.   

Kanzhi vha anzela u vha vhathu vhahulwane na avho vhane vha khou lwala maṅwe malwadze a ngaho vhulwadze ha mbilu, ha swigiri, vhulwadze ho goḓombelaho ha zwa u kundelwa u fema na pfuko. 

Kha vhaṅwe vha avha vhathu, COVID-19 i ḓisa lufu. 

U mona na shango ḽoṱhe, vhathu vha fhiraho 185, 000 vho no lovha nga hovhu vhulwadze.   

Fhano Afrika Tshipembe, ndi khwine ngauri ndi vhathu vha swikaho 75 vho no  xelelwaho nga matshilo avho.               

Nga ṅwambo wa uri hetshi tshitzhili tsha corona tshi a kona u phaḓalala nga luvhilo kha vhathu, tshi a kona u lemedza na sisiṱeme ya mutakalo ine ya vha na tshomedzo dza maṱhakheni zwi sa athu vhuya zwa dzhia vhege nngana.   

Hezwi ndi zwe zwa bvelela kha mashango manzhi u mona na ḽifhasi nga vhuphara, na uri ndi zwine riṋe sa Afrika Tshipembe, ro zwi itesa kha u  vhona uri hu vhe na u thivhela. 

Ndi sisiṱeme dzi si gathi dza mutakalo u mona na ḽifhasi ḽoṱhe nga vhuphara – arali dzi hone – dzo ḓilugiselaho nyaluwo ya u gonya nga u ṱavhanya ya vhathu vhane vha khou ṱoḓa dzilafho ḽa vhulwadze ha u fhihamelwa lwo kalulaho vha tshi fema.   

Zwine zwa ḓo itea, arali tshitzhili tshi nga phaḓalala nga luvhilo, a hu ngavhi na mmbete yo linganaho zwibadela, kha dziyuniti dzi ṱhogomelaho vha khou lwalesaho, tshomedzo dza u thusedza u fema, zwishumiswa zwa u tsireledza muthu ene muṋe kana mishonga yo linganaho muṅwe na muṅwe ane a khou zwi ṱoḓa.   

Zwine zwa tou ṋaṋisa nyimele, vhane vha khou lwala maṅwe malwadze kana vhane vha khou ṱoḓa  tshumelo ya shishi ya miaro a vha koni u wana ndondolo ine vha khou i   ṱoḓa.

Na uri kha tshiimo tsho raloho, vhunzhi ha matshilo e a vha a tshi nga vha o vhulungea, a a lozwea.  

Ndi khou amba nda dovholosa hedzi mbuno dza ndeme – dzine vhunzhi havho zwazwino vha nga vha vha tshi vho dzi ḓivha – ngauri dzi ṱalutshedza nyito dze ra dzi dzhia u swika zwino na uri ndi dzone dzi ri sumbedzisaho uri ri dzhie maga ane nda khou a ḓivhadza madekwana ano. 

U bva tshifhinga tshe ra bvisa mulevho wa dwadze ḽa tshitzhili tsha corona uri ndi tshiwo tsha lushaka nga ḽa 15 Ṱhafamuhwe, tshipikwa tshashu tshihulwane ho vha hu u lindedza u phaḓalala ha tshitzhili.  

Ro lwisa u tinya u kavhiwa ha vhathu nga tshitzhili nga huhulu na u hulela hu sa langei ha tshivhalo tsha vhathu vhane vha nga vha vha tshi khou ṱoḓa ndondolo ya zwa dzilafho.  

Mashumele ashu o vha o ḓisendeka nga maitele a u vha kule na kule ha vhathu, nyiledzo dza mutshimbili kana tsudzuluso na maitele o khwaṱhaho a ndeme a tsiravhulwadze.

Nga u lindedza u phaḓalala ha tshitzhili, ro vha na tshifhinga tsha u dzudzanya zwiimiswa  zwashu na u kuvhanganya dziṅwe dza tshomedzo dza ndeme dza mutakalo dzine dza ṱoḓea kha u hulela uhu ha u kavhiwa he ha vha hu songo lavhelelwa.     

Na uri nga u ita zwenezwo, ri fulufhela  u vhulunga matshilo a zwigidi na zwigidi.  

Hu na vhuṱanzi vhu re khagala vhune ha sumbedza uri nyiledzo ya u tshimbila i khou shuma.  

Ro ṱanganyisa khathihi na maṅwe maga e ra a dzhia – a ngaho u valwa ha mikano – na tshanduko ya vhuḓifari ho shandukaho he muṅwe na muṅwe washu a vhu ita, nyiledzo ya u tshimbila yo ongolosa u phaḓalala ha dwadze ḽi tshi ya phanḓa shangoni ḽashu.

Dzangano ḽa Mutakalo ḽa Ḽifhasi ḽo fhululedza Afrika Tshipembe kha maga e vha a dzhia nga luvhilo na u tevhedza ngeletshedzo ya zwa saintsi ya u lindedza u phaḓalala ha tshitzhili.  

Fhedziha, naho nyiledzo ya u tshimbila ya lushaka lwoṱhe nga vhuphara i yone nḓila i vhonalaho uri i a shumesa kha u fareledza u phaḓalala ha tshitzhili tsha corona, a si zwine zwa nga shuma u ya ho ya.

Vhathu vhashu vha tea u ḽa. Vha tea u shumela u hola. Khamphani dzi tea u kona u bveledza na u vhambadza, dzi tea u dzhenisa mbuelo na u vhona uri vhashumi vhadzo vha kha ḓi vha na mishumo.  

Ro dzhia tsheo nga nḓila i ṱanganedzeaho uri nga murahu ha Ḽavhuṋa ḽa 30 Lambamai, ri tea u thoma nga zwiṱuku nga zwiṱuku mbuedzedzo ya mishumo ya zwa ikonomi. 

Ri ḓo shumisa tshiṱirathedzhi tsha ndivhanyiso ya khohakhombo tshine ngatsho ri khou shuma nga nḓila ya vhuronwane nahone yo humbulwaho zwavhuḓi kha u fhungudza nyiledzo dza zwino dza nyiledzo ya u tshimbila.

Ro humbula u shuma nga nḓila hei ngauri hu kha ḓi vha na zwinzhi  zwine zwi sa ḓivhee nga ha tshikalo na nḓila ine tshitzhili tsha phaḓalala ngayo vhukati ha vhathu.  

Nyito ine ra i ita zwino zwenezwo i tea u kalea na u dovha ya aluwa.  

Maele haya a khou endedzwa nga ngeletshedzo dzi bvaho kha vhorasaintsi vhe  vha eletshedza uri u sokou fheliswa ha nyiledzo nga u ṱavhanya na nga nḓila i sa langei zwi nga vhanga u dovha u vhuya ha u kavhiwa nga huhulu.  

Ri nga si ite nyito hei ṋamusi ine ra ḓo ḓisolesa kha ḽa matshelo.     

Ri tea u tinya u vula nga u ṱavhanya zwine zwa nga vha khohakhombo ya u phaḓaladza, zwine zwa nga vho ṱoḓa uri hu dovhe hu vhe na iṅwe nyiledzo ya u tshimbila i lemelaho, sa zwe zwa itea kha maṅwe mashango.  

Ri tea u linganyisa  ṱhoḓea u itela u thoma mishumo ya zwa ikonomi na khombetshedzo ya  u fareledza tshitzhili na u vhulunga matshilo.

U swikelela hezwi, ro bveledza maele ane a vhona uri maga ane ra ḓo a vhekanya o ḓisendeka nga sia ḽine dwadze ḽa ḓo ri livhisa khaḽo shangoni ḽashu.    

Sa tshipiḓa tsha maele aya, hu ḓo vha na ḽeveḽe ṱhanu dza tshitzhili tsha corona:  

Ḽeveḽe ya 5 zwi amba uri maga o kalulaho a a ṱoḓea u itela u fareledza u phaḓalala ha tshitzhili u itela u vhulunga matshilo.   

Ḽeveḽe ya 4 zwi amba uri miṅwe ya mishumo i nga tendelwa u thoma u itwa fhedzi ho dzhiwa tsirakhombo dzo kalulaho dzine dza ṱoḓea u itela u fhungudza u pfukisela na u ṱaha ha dwadze tshitshavhani. 

Ḽeveḽe ya 3 i katela u fhungudzwa ha dziṅwe dza nyiledzo, zwo katela mishumo ya zwa matshilisano na zwa mushumo, u itela u tandulula khohakhombo khulwane ya u pfukisela.     

Ḽeveḽe ya 2 i katela u fhungudzesa hafhu ha nyiledzo, fhedzi zwa u dzula vhathu vha kule na kule zwi songo fheliswa khathihi na nyiledzo dza zwiṅwe zwa vhuḓimvumvusi na mitambo ya zwa matshilisano u itela u thivhela u vhuya ha tshitzhili nga huhulu.  

Ḽeveḽe ya 1 i amba uri matshilele a ḓuvha na ḓuvha a nga thoma, hu na tsirakhombo na nyendedzi dza mutakalo dzine dza tea u tevhedzwa misi yoṱhe.

U vha na vhuṱanzi ha uri vhufhinduli hashu kha dwadze vhu tou vha hone na uri vhu sedze kha zwe ra fhima nga hune zwa konadzea, hu ḓo vha na ḽevele ya lushaka na ḽeveḽe dzo fhambanaho kha vundu, tshiṱiriki na ḓorobo iṅwe na iṅwe shangoni ḽashu.

Zwazwino ri kha Ḽeveḽe ya 5, ine ya ṱoḓa nyiledzo  ya u tshimbila ya lushaka yo fhelelaho u itela u fareledza u phaḓalala ha tshitzhili. 

Heyi ndi ḽeveḽe ya nṱhesa ya nyiledzo ya u tshimbila na uri ho kombetshedzwa uri hu dzhiwe maga o kalulesaho o teaho uri hu kutelwe u fhiriselwa.

Khoro ya Vhulaeli ya Tshitzhili tsha Corona i ḓo ta ḽeveḽe ya tsivhudzo ho sedzwa kha ṱholo dze ya ita u sedza tshikalo tsha u kavhiwa na vhukoni ha sisiṱeme yashu ya zwa mutakalo kha u ṋea ndondolo kha avho vhane vha khou i ṱoḓa.

Ro dzhia tshifhinga tsha u ita nḓowenḓowe yo ṱandavhuwaho u itela u khethekanya zwipiḓa zwa ikonomi u ya nga khohakhombo dza u pfukisela kha sekhithara yeneyo, ndavhelelo ya masiandaitwa a nyiledzo ya u tshimbila, thikhedzo ya sekhithara yeneyo kha ikonomi na uri matshilele a vhathu o kwamea hani. 

Minisiṱa dzo teaho vha ḓo ri ṋetshedza zwidodombedzwa nga vhuḓalo musi vha tshi ḓo amba na riṋe nga ha khethekanyo dza nḓowetshumo na uri iṅwe na iṅwe yadzo yo kwamea hani.

Ri ḓo ṋetshedza tshikhala vhaimeleli vha nḓowetshumo iṅwe na iṅwe uri vha sedze kha zwidodombedzwa izwi nga vhuronwane, na uri arali vha tshi ḓo ṱoḓa  u ṋetshedza makumedzwa phanḓa ha musi mulayo muswa u tshi gazethiwa. 

Khoro ya Vhulaeli ha Tshitzhili tsha Corona ya Lushaka yo thoma ya ṱangana ṋamusi ya tshea ḽa uri ḽeveḽe ya tsivhudzo ya lushaka ya tshitzhili tsha corona i ḓo tsitsiwa u bva kha ḽeveḽe ya 5 u ya kha ḽeveḽe ya 4  zwine zwi ḓo shuma u bva nga Ḽavhuṱanu ḽa 1 ḽa Shundunthule.   

Hezwi zwi amba uri miṅwe ya mishumo i ḓo tendelwa u thoma u itwa nga fhasi ha tsirakhombo dzo kalulesaho u itela u fhungudza u pfukhisela na u ṱaha ha dwadze tshitshavhani.   

Maṅwe a mabindu a ḓo tendelwa u thoma u shuma fhasi ha mashumele o tiwaho.

Bindu ḽiṅwe na ḽiṅwe ḽi ḓo tea u tevhedzela maitele o ṱanḓavhuwaho a tsireledzo na mutakalo u itela u tsireledza vhashumi vhaḽo, na pulane dza hune vha shumela hone dzi ḓo dzudzanyiwa u itela u kona u vhea iṱo na u thivhela vhulwadze na u phaḓalala ha u kavhiwa.  

Mabindu oṱhe o tendelwaho u thoma u shuma a ḓo fanela u ita nga u ralo nga luṱa nga luṱa, tsha u thoma nga u  dzudzanya hune ha shumelwa hone u itela u lugisela u vhuya ha vhashumi nga zwigwada nga zwigwada zwi sa fhiriho thihi tsha raru tsha vhashumi.       

Kha dziṅwe nyimele, sekhithara a i nga koni u humela u shuma u bveledza lwo  fhelelaho kha heyi Ḽeveḽe 4 musi khohakhombo ya u kavhiwa i tshi kha ḓi vha nṱha.  

Hezwi zwi ḓo ambiwa nga hazwo vhege i ḓaho nga murahu ha musi ho no vha na dzulo ḽa u fhedza ḽa vhukwamani.

Mabindu a ḓo ṱuṱuwedzwa zwa u dzhia maitele a tshiṱirathedzhi tsha u shuma – vhe - hayani  hune zwa konadzea. 

Vhashumi vhoṱhe vhane vha nga kona u shuma vha hanefho hune vha vha hone vha tea u tendelwa u ita nga u ralo. 

Minisiṱa dzo teaho vha ḓo ṋetshedza zwidodombedzwa zwa maitele ane a ḓo tevhedzwa kha uri zwikolo na zwiimiswa zwa pfunzo zwi ḓo vula hani nga zwiṱuku nga zwiṱuku.

Musi ri tshi khou leludza nyiledzo, ndi zwa ndeme uri vhunzhi ha maga a u fareledza  u phaḓalala ha tshitzhili a dzule a tshi khou shuma.    

Musi shango ḽi tshi tsela kha ḽeveḽe  4 nga ḽa 1 Shundunthule:  

Mikaṋo yashu i ḓo dzula yo valela u enda ha mashango a nnḓa, nga nnḓani ha vhadzulapo vha Afrika Tshipembe vhane vha khou vhuiswa hayani kana vhabvannḓa vhane vha khou iswa mahayani avho.

A huna u enda hune ha ḓo tendelwa kha mavundu, nga nnḓani ha musi hu tshi khou endedzwa thundu, na kha nyimele dzi songo ḓoweleaho dzi no nga dza mbulungo.  

Vhuendi ha nnyi na nnyi vhu ḓo bvela phanḓa na u shuma, hu na tshikalo tsha mbalo ya vhaṋameli na ṱhoḓea dza tsiravhulwadze dzo khwaṱhaho, ho katelwa na uri vhaendi vhoṱhe vha vhe vho ambara masiki wa khofheni.

Tshitshavha tshi khou ṱuṱuwedzwa u dzula hayani, nga nnḓani ha mitshimbilo ya muthu ene muṋe ya ndeme, u ita mishumo ya ndeme na u ya u shuma kha sekhithara dzine dza khou shuma dzi tshi khou langiwa dzo vulaho. Vhathu vha nga ita nyonyoloso fhasi ha nyimele dza mutakalo dzine dza khou langiwa.  

Maguvhangano oṱhe, nga nnḓani ha a dzimbulungo na a mushumo, a ḓo dzula o iledzwa. 

Avho vhane vha vha vhaaluwa, na avho vha re na maṅwe malwadze, vha tea u dzula hayani vha dovha vha engedza maga a tsirakhombo a u ḓikhethela thungo. 

U rengiswa ha mafola zwi ḓo tendelwa. 

Mutevhe wa thundu dzine dza nga rengiswa u ḓo ḓadziswa u itela u dzhenisa  dziṅwe khethekanyo dza zwithu zwo ḓadziswaho. Hezwi zwi ḓo ṱanḓavhudzwa nga Minisiṱa dzo teaho.

Ndi zwa ndeme u dzhiela nṱha uri dziṅwe nyiledzo dzi ḓo dzula dzi tshi khou shuma zwi si khathali uri ri kha ḽeveḽe ifhio ya tsivhudzo, fhedzi-fhedzi arali  khohakhombo ya u pfukisela i tshi kha ḓi vha hone:  

Dzibara na zwipoto zwi ḓo dzula zwo valwa. 

Khoniferentse na senthara dza maguvhangano, fhethu ha u mvumvusa, sinema, thyietha, na dzikhonsethe dzi ḓo dzula dzo vala. 

Dzikhonsethe, mishumo ya zwa mitambo, na ya zwa vhurereli khathihi na  maguvhangano a zwa matshilisano na a zwa mvelele ha nga ḓo tendelwa u vhuya u swika zwi tshi vhonala uri ho tsireledzea khavho u bvela phanḓa u ita nga u ralo. 

Tshitzhili tsha corona tshi phaḓaladzwa nga vhukwamani vhukati ha vhathu. 

Arali vhathu vha sa tshimbili, tshitzhili a tshi tshimbili. 

Ri a zwi ḓivha, sa tsumbo, mbulungo nthihi fhedzi yo farelwaho ngei Port St Johns na muṱangano wa kereke ngei Mangaung zwo ḓadzisa vhukuma kha u gonya ha u kavhiwa kha mavundu avho nga u ralo.

U bva kha vhuṱanzi vhune ra vha naho zwino, ri a zwi ḓivha uri 75 wa phesenthe dza zwiwo zwa tshitzhili tsha corona zwi khou wanala kha mimasipala mihulwane ya – Johannesburg, Ekurhuleni, Ḓoroboni ya Kapa, Buffalo City, EThekwini na Mangaung.      

Ndi nga zwenezwo zwine ndi zwa ndeme uri ri ite zwoṱhe nga hune ra kona u iledza mitshimbilo kana u enda ha vhathu – naho zwi tshi hanedzana na mvelo ya vhukuma  – u fhungudza u vha roṱhe hune muṅwe na muṅwe washu u hu itela muṅwe.  

Tsho salaho, ndi zwiito zwashu, sa vhathu, zwine zwa ḓo ita uri tshitzhili tshi phaḓalala nga u ṱavhanya hani. 

Arali ra tshimbila nga ndaela na u tevhedza vhutevhedzi ha mutakalo wa lushaka, ri ḓo ita uri tshitzhili tshi kone u langea zwine zwa ḓo ita uri ri songo dovha ra vhuisa nyiledzo dzi lemelaho. 

Ri nga thivhela u phaḓalala ha tshitzhili tsha corona nga u ita zwithu zwi si gathi zwo leluwaho. 

Kha vha dzulele u ṱamba zwanḓa zwavho lwa tshivhalo nga tshisibe na maḓi kana vha shumise sanithaiza i re na aḽikhoholo.

Kha vha sie tshikhala tshi fhiraho mithara muthihi vhukati havho na muṅwe muthu, nga maanḓa avho vhane vha khou hoṱola na u atsamula.  

Kha vha lingedze u sa fara mulomo, ningo na maṱo ngauri zwanḓa zwavho zwi nga vha zwo fara fhethu hu re na tshitzhili tsha corona.    

Musi vha tshi hoṱola kana vha tshi atsamula kha vha thivhe mulomo wavho na ningo nga ngomu ha tshanḓa u livhana na khokhola vho tshi peta kana vha ḓithivhe nga thishu, na uri vha ṱavhanye vha i laṱe na zwenezwo vha tshi tou fhedza u i shumisa. 

Musi ri tshi khou thoma u fhungudza nyiledzo dza u tshimbila u bva mathomoni a Shundunthule, ri khou ita khuwelelo kha maAfrika Tshipembe  vhoṱhe uri vha  ambare masiki wa khofheni tshifhinga tshoṱhe musi vha tshi bva mahayani avho. 

Nḓowetshumo yashu ya zwiambaro na malabi –  ho katelwa na maṅwe mabindu maṱuku manzhi  –  vha khou ḓilugisela u bveledza hedzi masiki nga vhunzhi.        .

Maga aya a songo ḓoweleaho e ra a vhea u itela u lwa na dwadze ḽa tshitzhili tsha corona o ṱangana na thikhedzo dzi sa anzeli u wanala u bva kha vhunzhi ha maAfrika Tshipembe.

Ri bvulela muṅadzi, vhaongi, madokotela, vhorasaintsi na vhashumela nnḓa vhane vha khou ṱhaṱhuvha zwitshavhani na uri vho ranga phanḓa vhufhinduli ha mutakalo washu wa lushaka.     

Ro ḓifhima kha u vhona uri vha vhe na tshomedzo dzoṱhe dzine vha dzi ṱoḓa – ho katelwa na tshomedzo dza tsireledzo dza muthu ene muṋe dzo teaho na zwiṅwevho zwine zwo tea – u shuma mushumo une vha khou humbelwa u u ita. 

Musi ri tshi khou fhungudza nyiledzo dza u tshimbila nga zwiṱuku, ri khou engedza nga huhulu nahone nga luvhilo vhufhinduli hashu kha mutakalo wa lushaka.   

Ro no ḓi zwi vhona uri hu na nyengedzedzo khulwane ya ṱhaṱhuvho na u ita ndingo zwitshavhani.

Ri tshi khou endedzwa nga ngeletshedzo ya Dzangano ḽa Mutakalo ḽa Ḽifhasi na Senthara dza Thivhelo na Ndango ya Malwadze Afrika, ro ḓibaḓekanya na maṅwe mashango a Afrika kha u vhona uri u ṱhaṱhuvha na u ita ndingo nga vhunzhi ndi zwone zwine zwa khou sedzeswa kha luṱa lwashu lu ḓaho lwa vhufhinduli.

Mathomoni a vhege, ndo ḓivhadza u avhelwa hafhu ha R20 biḽioni kha vhufhinduli ha mutakalo washu u itela u vhona uri ri na mimbete, mishonga, zwishumiswa na vhashumi vhane vha khou ṱoḓea musi shango ḽi tshi tshenzhema u hulela ha u kavhiwa. 

Madekwana ano, ndi khou tama u dovha nda bvulela muṅadzi avho vhane vha khou ṋetshedza tshumelo na tshomedzo dza ndeme  - vhareili vha maṱiraka, dzithekisi, na zwidimela; vhashumi vha mabulasini, mavhengeleni, zwiṱitshini zwa muḓagasi, dzipuḽanthini dza maḓi, zwiṱitshini zwa peṱirolo, dzibanngani na kha senthara dzi fhindulwaho zwivhudziswa; vhaofisiri vha vhonaho uri mulayo u a tevhedzwa na vhashumi vhoṱhe vha zwa vhutsireledzi. 

Ndivhuwo khavho kha u lwisa havho zwo itaho ri kone u swikelela zwihulwane zwingafha kha u lwa na heḽi dwadze. 

Sa tshipiḓa tsha u alusa u lwisa uho, ndo rumela vhashumi vhaṅwe vha mmbi ya vhupileli vha fhiraho 70 000 u thusa kha zwiṅwe zwipiḓa zwa vhufhinduli hashu ha kha tshitzhili tsha corona.   

U swika zwino, miraḓo ya mmbi ya lushaka vhe vha rumelwa vho tikedza Tshumelo ya Mapholisa a Afrika Tshipembe kha vhuḓifhinduleli havho. 

Vha ḓo bvela phanḓa na u ita nga u ralo, na uri vha ḓo bvela phanḓa na u ṋetshedza iṅwe thuso kha zwiṅwe zwipiḓa zwa ndeme, zwi ngaho ṋetshedzo ya nḓisedzo ya maḓi, ndondolo ya themamveledziso na tshumelo dza mutakalo.   

Hetshi ndi tshifhinga tsha ndeme kha nndwa yashu ya u lwa na tshitzhili tsha corona. 

Ndi tshifhinga tsha u ṱhogomela.

Ndi tshifhinga tsha u ita nga vhuḓifhinduleli.

Ndi tshifhinga tsha u konḓelela.

A huna muthu ane a sa ṱoḓe u humela mushumoni. 

A huna khamphani ine i sa ṱoḓe u dovha ya vula. 

A huna mutshudeni ane a sa ṱoḓe u humela ngudoni dzawe.

Honeha, nga zwiṅwe zwifhinga matshiloni ashu, ri a vhidzwa, u ita zwiṱhavhelo zwihulwane u itela vhumatshelo hashu riṋe vhaṋe na vhumatshelo ha vhaṅwe. 

Hu na zwifhinga zwine ra tea u konḓelela zwi vhavhaho na zwi lemelaho, u itela uri ri kone u ḓiphiṋa nga mbofholowo na u bvelela kha ḽa matshelo. 

Kha vhege ṱhanu dzoṱhe dzo fhiraho, ro sumbedza ḽifhasi ḽoṱhe zwine lushaka lwa nga swikela nga ṱhuṱhuwedzo, u ḓiimisela na u vha vhathihi. 

Ri songo laṱa tshovha zwa zwino.

Ndi khou vha humbela uri vha dzule vho khwaṱha.

Ndi khou vha humbela vha dzule vhe ṅanda nthihi.

Kha vha dzule hayani, vha dzule vho tsireledzea.

Ndi khou livhuwa zwoṱhe zwe vha ita na uri a vha bvele phanḓa na u zwi ita. 

Ngavhe Mudzimu a tshi shudufhadza Afrika Tshipembe na u tsireledza vhathu vhaḽo.

Ndi a livhuwa.